Przejdź do treści

Zanieczyszczenie świetlne - przyczyny/rodzaje

Zanieczyszczenie świetlne (ang. light pollution) powstaje wskutek nieprawidłowo zaprojektowanej sieci oświetlenia zewnętrznego. Najczęstszą przyczyną tych nieprawidłowości jest nadmierne zagęszczenie punktowych źródeł światła bądź ich nadmierna moc. Duży wpływ na poziom tego zjawiska na danym obszarze mają również rozwiązania techniczne – rodzaj zastosowanej oprawy lamp oraz kąt ich nachylenia w stosunku do oświetlanego podłoża. Zanieczyszczenie świetlne generowane jest przez obiekty infrastruktury komunikacyjnej (m.in. oświetlenie uliczne, latarnie morskie, lotniska, parkingi, mosty) oraz rozmaite budowle i tereny rekreacyjne (m.in. oświetlenie budynków mieszkalnych, sakralnych, użyteczności publicznej, zabytków, kominów, wież, obiektów przemysłowych, parków miejskich, obiektów sportowych, instalacje reklamowe).

 

Ryc. 1. Widok Oriona pod naturalnie ciemnym niebem i pod niebem zanieczyszczonym sztucznym światłem

 

Można rozróżnić trzy główne rodzaje zanieczyszczenia świetlnego. Pierwszym jest olśnienie (ang. glare) polegające na bezpośrednim oddziaływaniu zbyt silnego źródła światła na narząd wzroku. W momencie skierowania wzroku w stronę takiego źródła światła następuje pogorszenie widzenia lub nawet chwilowe oślepienie. Zjawisko to oddziałuje negatywnie przede wszystkim na zwierzęta wędrujące nocą. Zgodnie z szacunkami jest przyczyną śmierci milionów ptaków rocznie, które giną oślepione wpadając na wysokie budynki lub inne budowle zlokalizowane blisko silnych źródeł światła. Zjawisko olśnienia jest znane również wielu kierowcom. Wjeżdżając z nieoświetlonej ulicy w drogę przy której stoją źle zaprojektowane słupy oświetleniowe lub inne silne instalacje oświetleniowe prowadzący może doświadczyć pogorszenia widzenia. Dotyczy to również sytuacji gdy z naprzeciwka nadjeżdża pojazd jadący z włączonymi tzw. długimi (drogowymi) światłami.

 

Ryc. 2. Przykład pogorszenia widoczności wskutek olśnienia

 

Drugim rodzajem zanieczyszczenia świetlnego jest zaświecanie (ang. trespass) polegające na oświetlaniu terenów sąsiadujących z obszarami, w stosunku do których zastosowano oświetlenie zewnętrzne. Dotyczy ono głównie budynków mieszkalnych zlokalizowanych w pobliżu parkingów, ulic i innych oświetlanych obiektów. W jego wyniku mieszkańcy zmuszenia są zasłaniać okna w nocy w swoich mieszkaniach ponieważ na zewnątrz jest zbyt jasno. Zjawisko to powoduje problemy ze snem związane z zaburzeniami wywołanymi nieprawidłowościami w wydzielaniu melatoniny – hormonu związanego z funkcjonowaniem naturalnego zegara biologicznego regulującego naturalne rytmu okołodobowe (np. sen i czuwanie). Nadmierna ekspozycja organizmu na sztuczne światło w nocy w skrajnych przypadkach może prowadzić do zwiększonego ryzyka zachorowań na niektóre typy nowotworów.

 

Ryc. 3. Generowanie zaświecania (na pomarańczowo)

 

Ostatnim omawianym rodzajem zanieczyszczenia świetlnego jest poświata niebieska (ang. sky glow), która powstaje wskutek rozpraszania się sztucznego światła w atmosferze. Z tego powodu nocne niebo w dużych miastach ma często barwę od jasnożółtej do pomarańczowej. Na obszarach wiejskich najbardziej jaskrawym przykładem poświaty niebieskiej jest łuna świetlna widoczna nad miastami. Ten typ zanieczyszczenia świetlnego utożsamiany jest najczęściej z astronomicznym zanieczyszczeniem świetlnym. Z jego powodu prowadzenie obserwacji nocnego nieba, zwłaszcza jego subtelniejszych struktur (m.in. galaktyki, mgławice, gromady gwiazd) w miastach i strefach podmiejskich stało się znacznie utrudnione lub wręcz niemożliwe.

 

Ryc. 4. Miejska łuna nad horyzontem

 

Grzegorz Iwanicki

 

Źródła rycin:

Ryc. 1. (http://en.wikipedia.org/wiki/Light_pollution)

Ryc. 2. (http://www.pretoria-astronomy.co.za/light_pollution.htm)  

Ryc. 3. (http://physics.fau.edu/observatory/lightpol-security.html)

Ryc. 4. (http://www.darksky.org/about-ida/faqs)