Jeremiah Horrocks (albo Horrox) — niemal zapomniany astronom angielski (podobnie jak Thomas Harriot; zob. „Urania–PA” nr 5/2009) — urodził się około 1617 r. w Toxteth Park (obecnie Merseyside); zmarł tamże.

W latach 1632–1635 pobierał nauki w College'u Emmanuela Uniwersytetu w Cambridge. Następnie pracował jako nauczyciel domowy w rodzinnym Toxteth Park i w Hoole w pobliżu Liverpoolu. W Hoole też, w Lancashire, objął w 1639 r. parafię.

Mimo młodego wieku samodzielnie zaznajomił się z podstawowymi pracami astronomicznymi, poczynając od starożytności aż do czasów mu współczesnych.

W ciągu swego niezbyt długiego życia Horrocks zajmował się wieloma problemami astronomicznymi. Był niezmordowanym oraz starannym obserwatorem dbającym o największą w tamtych czasach dokładność pomiarów, jednak ich, niestety, nie publikował. Korzystając z hipotezy (trzech praw) Keplera (1571–1630) o siłach poruszających planety wokół Słońca, dokonał pewnych drobnych zmian w keplerowskich elementach orbit (w szczególności orbity Wenus). Ponadto Horrocks uważał, iż planety przyciągają się nawzajem, a także oddziaływają siłą przyciągania na Słońce, które jednak dzięki swej dużej masie pozostaje nieruchome. Był więc poniekąd prekursorem idei grawitacji opracowanej przez Izaaka Newtona (1643–1727). Jeśliby więc Horrocks nie zmarł tak wcześnie, to zapewne potrafiłby stworzyć coś znacznie wartościowszego!

Jeremiah Horrocks skorygował również tablice ruchu planet, w tym Tablice Rudolfińskie w opracowaniu Keplera, polepszył ich dokładność i na nowo określił elementy orbit planetarnych. Dzięki temu przewidział moment przejścia Wenus przed tarczą Słońca w 1639 r. Obserwował to razem z przyjacielem Williamem Crabtreem. Horrocks był zatem pierwszym astronomem obserwującym to zjawisko. Na podstawie swej efemerydy (niedziela, 24 XI 1639 r.) zmierzył średnicę kątową Wenus, rzutując obraz Słońca na ekran przez tzw. camera obscura. Jednak najprawdopodobniej przegapił moment pierwszego kontaktu, a ponadto metodą tą nie mógł odkryć atmosfery Wenus. Mimo to zyskał bardzo dobry wynik: 76'' ± 4'' (średnicy kątowej), uściślił elementy orbity Białej Planety, jak również określił paralaksę Słońca na około 14'', która to wartość przez długi czas była uważana za najlepszą. Napisał też krótki traktat na temat zjawiska przejścia Wenus przed tarczą Słońca, jednak na skutek przedwczesnej śmierci astronoma traktat ten pozostawał nieznany aż do 1662 r., kiedy to opublikował go… Jan Heweliusz (1611–1687). Mamy zatem akcent polski w dziele Wielebnego Horrocksa.

Jeremiah Horrocks był też wielkim zwolennikiem Keplera i jednym z najważniejszych osiągnięć Wielebnego było udoskonalenie teorii ruchu Księżyca. Podobnie jak Kepler, Horrocks wyszedł z założenia, że orbita księżycowa jest eliptyczna oraz należy uwzględniać perturbacje ze strony Słońca, które powodują nierównomierności w ruchu Srebrnego Globu. Po serii obserwacji Księżyca w różnych jego fazach mógł poprawić pewne stałe dla niektórych nierównomierności ruchu księżycowego, a także wyjaśnić jedną z nierównomierności w długości selenograficznej, tzw. ewekcję, dzięki odkryciu ruchu linii apsyd orbity księżycowej oraz zmienności mimośrodu orbity. Teoria Horrocksa została wykorzystana przez Johna Flamsteeda (1646–1719) dla sporządzenia tablic ruchu Księżyca. Udoskonalona przez Newtona była stosowana aż do połowy XVIII w.

Horrocks (i Thomas Street, autor Astronomia Carolina) interesowali się szczególnie trzecim prawem Keplera, wykorzystując je dla określania względnych odległości planet z łatwiejszych do wyznaczenia ich okresów obiegów wokół Słońca.

Horrocks starał się też zmodyfikować teorię magnetyczną Keplera w ujęciu dynamiki Galileusza. Nie osiągnął znacznego postępu, niemniej jednak ostatecznie ją zanegował.

Zajmował się również teorią ruchu komet (zwłaszcza komety z 1577 r.), który początkowo rozpatrywał jako ruch po prostej odkształcanej oddziaływaniem magnetycznym Słońca. Teorię tę rozwijał potem John Wallis.

Horrocks nie publikował, niestety, swoich badań i obserwacji, w czym pozostawał podobny do swego poprzednika Thomasa Harriota. Dopiero w latach 1672–1673 Królewskie Towarzystwo Londyńskie wydało jego prace. Mimo swojego nader krótkiego życia Wielebny Jeremiah Horrocks miał przecież imponujące osiągnięcia w dziedzinie astronomii.

• Encyclopaedia Britannica.
• Kołczinski I. G., Korsuń A. A., Rodriguez M. G.: Astronomy. Biograficzeskij sprawocznik. Naukowa Dumka, Kijew 1977.
• Ley W.: W niebo wpatrzeni (Nieoficjalna historia astronomii od Babilonu do ery kosmicznej). Przełożyli: Ewa Kosińska i Bronisław Orłowski, PIW, Warszawa 1984.
• North J.: Historia astronomii i kosmologii. Przełożyli: Tadeusz Dworak i Tamara Dworak, Wyd. „Książnica”, Katowice 1997.