Przejdź do treści
Stanisław Gąska (1929-2010)
Prof. dr hab. Stanisław GĄSKA  
1929 – 2010
 

W samo południe pięknego, prawie wiosennego, słonecznego dnia 12 marca 2010 r. na Cmentarzu Komunalnym nr 2 w Toruniu, zebrało się niemałe grono astronomów, fizyków i innych kolegów, przyjaciół i uczniów profesora Stanisława Gąski, by Go pożegnać i złożyć Mu ostatni hołd. Niektórzy przyjechali m.in. z odległej Zielonej Góry, Rzeszowa, Kielc czy Poznania.

Moja znajomość z Kolegą Gąską zaczęła się przed prawie sześćdziesięciu laty, gdzieś w 1951 lub 1952 r. Był moim starszym kolegą na studiach astronomicznych na UMK. Magisterium zdawaliśmy w odstępie kilku dni w czerwcu 1955 r. Później byliśmy kolegami w pracy w Obserwatorium Astronomicznym i w Instytucie Astronomii UMK, którym kierowałem przez kilkanaście lat. W kwietniu 1971 r. kol. Stanisław, już w randze docenta i prodziekana, przewodniczył posiedzeniu Rady Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii UMK, na którym odbywała się moja habilitacja.

Stanisław Gąska urodził się 23 lipca 1929 r. w miejscowości Sielc Nowy w powiecie Maków Mazowiecki w rodzinie rolniczej. Przed wojną zdążył ukończyć 3 klasy szkoły powszechnej. Po wojnie edukację uzupełniał w Kwidzynie (1 rok) i w Szczytnie, gdzie ukończył LO i zdał maturę w 1950 r. W tym samym roku rozpoczął studia astronomiczne na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika, które ukończył w 1955 r., wykonując pracę magisterską pod opieką profesora Władysława Dziewulskiego. Ta praca wytyczyła Jego późniejsze zainteresowanie naukowe w dziedzinie mechaniki nieba. Pod kierunkiem tego samego opiekuna, byłego Rektora Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie i pierwszego prorektora UMK, wykonał i obronił w 1960 r. pracę doktorską pt. Perturbacje wiekowe małej planety Kepler wywołane działaniem dziewięciu wielkich planet. Była to trzecia obrona doktorska astronoma na UMK. Habilitację uzyskał w 1967 r. na podstawie rozprawy pt. Statystyczne badania elementów orbit małych planet z uwzględnieniem ich pochodzenia. Ta rozprawa utrwaliła na następne lata Jego zainteresowania badawcze na problemach dynamiki małych ciał Układu Słonecznego, stabilności orbit tych ciał i statystycznych zależności między różnymi elementami ich orbit. Dodatkowo w tej tematyce specjalizował się na Uniwersytecie im. M. Łomonosowa w Moskwie na stażu pod kierunkiem wybitnego specjalisty w dziedzinie metod badawczych mechaniki nieba, profesora Georgija Nikołajewicza Duboszina, późniejszego doktora honorowego UMK. I tę tematykę wprowadził, jako główny problem badawczy, do Zakładu Mechaniki Nieba Instytutu Astronomii UMK, którego był organizatorem od 1968 r. i kierownikiem przez kolejnych 26 lat. Do końca życia nie przestał interesować się tymi problemami.

Stanisław Gąska w roku 1953, jeszcze w czasie studiów, został zatrudniony w obserwatorium astronomicznym na etacie zastępcy asystenta w katedrze astronomii kierowanej przez prof. Wł. Dziewulskiego. I od tego momentu był etatowo związany z UMK przez następnych 41 lat, zajmując kolejne stanowiska asystenta, adiunkta i docenta. Aktywnie współtworzył toruński ośrodek astronomiczny, nie tylko rozwijając nową tematykę badawczą i opiekując się pracami magisterskimi i doktorskimi w dziedzinie mechaniki nieba, ale też pomagając w budowie nowych pawilonów i instalacji teleskopów, tworzeniu parku wokół pawilonów obserwacyjnych, budowie drogi dojazdowej, linii energetycznej itp. W latach 1970–1980 przez 3 kadencje docent Gąska był prodziekanem Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii UMK.

W latach 1968–1979 docent Stanisław Gąska był dodatkowo zatrudniony w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Bydgoszczy, gdzie opiekował się wieloma pracami magisterskimi matematyków i fizyków. W roku 1994 zaproponowano mu etat profesorski w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Rzeszowie, z czego, w obliczu niejasnych wówczas perspektyw zmian organizacyjnych w astronomii toruńskiej, skorzystał i został profesorem Instytutu Fizyki Uniwersytetu Rzeszowskiego przez następnych 10 lat.

Profesor Stanisław Gąska był opiekunem siedmiu rozpraw doktorskich. Czterech promowanych przez Niego doktorów uzyskało habilitację (wszystko na UMK), a trzech stanowiska profesorskie. Swoją togę UMK przekazał swemu wychowankowi i następcy na stanowisku profesora w Uniwersytecie Rzeszowskim. Jego wychowankowie pracują na różnych uniwersytetach i w szkołach wyższych w całej Polsce.

Profesor Gąska był członkiem Polskiego Towarzystwa Astronomicznego i Międzynarodowej Unii Astronomicznej. Od roku 1968 był członkiem Wydziału III Towarzystwa Naukowego w Toruniu. Przez jedną kadencję był członkiem Komitetu Astronomii PAN. Ministerstwo Oświaty i Szkół Wyższych nagrodziło Go nagrodą III stopnia w 1970 r., a Ministerstwo Nauki Szkolnictwa Wyższego i Techniki nagrodą II stopnia w 1979 r. Został też odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski i Medalem Komisji Edukacji Narodowej.

Był człowiekiem prawym i towarzyskim. Garnęli się do Niego studenci. Miał wielu przyjaciół.

W Toruniu, w dniu 5 marca 2010 r. odszedł od nas jeden ze świadków i współtwórców Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

Będziemy o Nim pamiętać.

Andrzej Woszczyk
(Źródło: „Urania — PA” nr 3/2010)