ALMA

Nie tylko dzieci rosną szybko - stwierdzenie to jest prawdziwe również w przypadku gwiazd. Niedawno rozwój takich dziecięcych gwiazd, zwanych zwykle przez astronomów protogwiazdami, zarejestrowany został z dużą szczegółowością na falach podczerwonych.

Po raz pierwszy naukowcom udało się wykryć potężny „wiatr” cząsteczkowy w galaktyce znajdującej się w odległości 12 mld lat świetlnych od Ziemi. Badania astronoma Justina Spilkera z University of Texas, który zagłębił się w czas, gdy Wszechświat miał mniej, niż 10% obecnego wieku, rzucają nowe światło na to, w jaki sposób najwcześniejsze galaktyki regulowały procesy gwiazdotwórcze tak, aby galaktyki nie uległy całkowitemu rozwianiu.

Międzynarodowy zespół astronomów kierowany przez Chin-Fei Lee z Academia Sinica Institute of Astronomy and Astrophysics (ASIAA) odkrył przy pomocy ALMA bardzo mały dysk akrecyjny utworzony wokół jednej z najmłodszych znanych protogwiazd. Odkrycie to stawia ograniczenie dla obecnej teorii powstawania dysków silniej, niż do tej pory, przesuwając czas ich powstawania o kilka rzędów wstecz. Ponadto udało się wykryć zwarty, rotujący wypływ, który może śledzić wiatr dysku odprowadzający moment pędu, tym samym ułatwiając proces tworzenia się dysku.

Astronomowie uzyskali najbardziej szczegółowy anatomiczny wykres potężnej galaktyki, która znajduje się 12,4 mld lat świetlnych stąd. Korzystając z ALMA, zespół wykazał, że obłoki molekularne w galaktyce są wysoce niestabilne, co prowadzi do niekontrolowanego tworzenia gwiazd. Potężne galaktyki uważane są za przodków olbrzymich galaktyk eliptycznych w obecnym Wszechświecie, dlatego więc odkrycia te otwierają drogę do zrozumienia procesów powstawania i ewolucji tego typu galaktyk.

Wiele gwiazd w Drodze Mlecznej to w rzeczywistości bliźniaki - dwie gwiazdy, które powstawały w tym samym czasie. Czasami te gwiezdne bliźnięta tworzą bliskie układy podwójne i okrążają się wzajemnie w niewielkiej odległości od siebie. Ale astronomowie odkryli także wiele takich układów dwóch gwiazd, w których oba składniki są znacznie od siebie oddalone. Nowe obserwacje wykonane z udziałem sieci radioteleskopów ALMA ujawniają, jak rodzą się te układy.

Astronomowie dokonali pierwszej pewnej detekcji radioaktywnej cząsteczki w przestrzeni międzygwiezdnej: izotopowej postaci monofluorku glinu (26AlF). Nowe dane zebrane z udziałem radioteleskopów ALMA i NOEMA ujawniły, że ten radioaktywny związek został wyrzucony w kosmos przez zderzenie dwóch gwiazd - niezwykle rzadkie wydarzenie, które było widziane na Ziemi jako nowa z roku 1670.

Astronomowie korzystający z ALMA badali kataklizmiczną eksplozję gwiazdy, znaną jako rozbłysk gamma, czyli GRB, i odkryli jej trwałą „poświatę”. Wsteczny szok wywołany przez potężne strumienie GRB uderzające w otaczające szczątki, trwał tysiące razy dłużej, niż oczekiwano. Obserwacje te dostarczają świeżego spojrzenia w fizykę GRB, jednej z najbardziej energetycznych eksplozji we Wszechświecie.