100 lat pod wspólnym niebem to hasło reklamowe IAU100, czyli obchodów stulecia Międzynarodowej Unii Astronomicznej (ang. International Astronomical Union — IAU). Rocznica przypadnie w roku 2019. Tak się składa, że wtedy mija też kilka innych okrągłych rocznic, na przykład sto lat od obserwacji zaćmienia Słońca dających potwierdzenie przewidywań ogólnej teorii względności Einsteina, 50 lat od pierwszego załogowego lądowania na Księżycu, a w przypadku naszego krajowego podwórka, stulecie PTMA (albo ogólniej: stulecie miłośniczego ruchu astronomicznego w Polsce) oraz stulecie tradycji Uranii.
Zapewne niektórzy Czytelnicy pamiętają Międzynarodowy Rok Astronomii 2009. Był on w różnym stopniu intensywny w zależności od kraju, ale IAU chwali się, że na całym świecie, we wszystkich aktywnościach zorganizowanych z tej okazji, wzięło udział aż 815 mln ludzi w 148 państwach. W roku 2019 będzie z jednej strony trudniej, a z drugiej łatwiej. Trudniej, bowiem działanie nie będzie miało charakteru międzynarodowego roku, czyli wyraźnego namaszczenia ze strony ONZ, co jest dość istotnym argumentem przy przekonywaniu państw i instytucji, że działania w danej tematyce są istotne i wymagają wsparcia (chociaż współpraca pomiędzy IAU, a ONZ będzie istniała również w ramach IAU100). Natomiast łatwiej, dlatego że w roku 2009 powstały różne struktury i projekty kontynuujące działalność do tej pory, a także sama IAU ma bagaż doświadczeń z poprzedniego globalnego astronomicznego święta.
Ale co dokładnie planuje IAU na rok 2019? Oczywiście nie samą uroczystą galę, chociaż takowa też będzie. Ogólny cel całych obchodów to zwiększenie w społeczeństwach świadomości stulecia odkryć astronomicznych, zwiększenie roli astronomii jako narzędzia w edukacji oraz pokazanie jak największej liczbie ludzi piękna kosmosu. IAU zaplanowała dziewięć programów flagowych, z których każdy będzie obejmować szereg projektów związanych z daną tematyką. W Uranii nr 2/2018 zamieściliśmy wywiad ze światowym koordynatorem IAU100. Podstawowe informacje można też znaleźć na stronie www.iau.org/public/iau100. Natomiast więcej szczegółów będzie udostępnionych po Kongresie IAU, który odbędzie się w drugiej połowie sierpnia 2018 r. w Wiedniu.
W Polsce formuje się obecnie komitet IAU100, który spróbuje skoordynować pewne wydarzenia na poziomie krajowym, zachęcić różne podmioty do współpracy oraz zdobyć także trochę środków na sfinansowanie ciekawych inicjatyw. Podajmy kilka przykładów. Polskie Towarzystwo Astronomiczne myśli o projekcie wizyt astronomów w szkołach. Pomysł bazuje na tym, że niektóre szkoły z własnej inicjatywy zapraszają na spotkania z uczniami reprezentantów różnych ciekawych zawodów. Więc może warto w roku 2019 trochę większej liczbie szkół przybliżyć astronomię. Przy czym w zamyśle nie ma to być tylko samo spotkanie/prelekcja dla uczniów, ale także np. warsztaty dla nauczycieli, a być może również astropikniki dla rodziców albo okolicznych mieszkańców (tu jest miejsce na spore pole do współpracy z lokalnymi klubami astronomicznymi). Z kolei Urania być może spróbuje zachęcić miłośników astronomii do obserwacji planetoid, a szczególnie tej o nazwie (30) Urania. Inny
pomysł to próba pobicia rekordu Guinnessa w liczbie osób jednocześnie obserwujących niebo przy pomocy przyrządów astronomicznych, ustanowionego przez Australijczyków w 2015 r. i pobitego ponownie przez nich samych w 2018 r. W polskich warunkach pogodowych to trudne zadanie, sprawy nie ułatwia też porównanie zamożności społeczeństwa polskiego i australijskiego (a tym samym nasycenie kraju sprzętem do obserwacji nieba), ale nasz kraj ma więcej mieszkańców, więc przy odpowiedniej determinacji i współdziałaniu może taka akcja jest realna? Tego typu inicjatywa wymaga współdziałania wielu różnych organizacji astronomii amatorskiej.
To tylko kilka przykładów różnych pomysłów, na pewno wyłoni się wiele innych ciekawych koncepcji. Zobaczymy, które z nich uda się zrealizować. Jako Urania zachęcamy Was do „burzy mózgów”. Swoje pomysły możecie nadsyłać na adres krajowego komitetu IAU100 (iau@pta.edu.pl) lub do naszej redakcji.
Krzysztof Czart
IAU National Outreach Coordinator for Poland