Kongres Międzynarodowej Unii Astronomicznej (IAU), który odbył się w Wiedniu, to gigantyczna konferencja naukowa, na której spotkało się 3000 astronomów z całego świata. Oprócz zagadnień naukowych dyskutowano także kwestie popularyzacji astronomii (przygotowania do IAU100 w przyszłym roku) oraz koordynowano działania na poziomie ogólnoświatowym. Prezentujemy podsumowanie.
XXX Kongres IAU odbył się między 20 a 31 sierpnia 2018 roku w centrum kongresowym Vienna International Centre, tuż obok jednej z czterech siedzib ONZ. Co ciekawe, to właśnie w Wiedniu mieści się Biuro ONZ ds. Przestrzeni Kosmicznej (United Nations Office for Outer Space Affairs – UNOOSA).
W konferencji wzięło udział 3046 astronomów z 89 krajów. Oczywiście w danym momencie nie było na konferencji aż tak wielu osób jednocześnie – część uczestniczy w niej tylko w niektórych dniach. Oto zbiorowe zdjęcie uczestników z zakończenia konferencji:
Uczestnicy XXX Kongresu Międzynarodowej Unii Astronomicznej w Wiedniu. Fot. IAU/M. Zamani
Kongres IAU to przede wszystkim konferencja naukowa. W jej ramach odbyło 7 kilkudniowych sympozjów, 15 trwających równolegle sesji tematycznych i 9 spotkań poszczególnych sekcji tematycznych IAU (zobacz dokładną listę tematów). Towarzyszyły im prelekcje ogólne i wydarzenia specjalne, np. zainaugurowano wystawy Above & Beyond oraz Inspiring Stars, które później będą jeździć po świecie.
Jedna z sesji była poświęcona popularyzacji astronomii, a jedno z sympozjów stuleciu IAU. W jego ramach prezentowana był m.in. „Urania”, która wkrótce również świętuje stulecie istnienia. Dzieje „Uranii” okazują się być od początku związane z historią IAU, bowiem w pierwszym numerze poprzedniczki „Uranii” (1/1919) poinformowano doniesienia o powstaniu IAU.
W przyszłym roku IAU będzie świętować sto lat. Polska jest członkiem IAU od prawie samego początku (od 1922 roku). Taką rocznicę postanowiono wykorzystać do realizacji ogólnoświatowych projektów popularyzujących astronomię – przy czym nie będzie to świętowanie samej IAU, a pokazanie społeczeństwom wszystkich krajów stulecia odkryć astronomicznych i kosmicznych oraz ich wpływu na nasze życie i naszą cywilizację.
Warto wskazać, że w roku 2019 przypada też kilka innych rocznic, np. sto lat od potwierdzenia ogólnej teorii względności Alberta Einsteina (obserwacje zaćmienia Słońca w 1919 roku) czy 50 lat od załogowego lądowania na Księżycu. W tym pierwszym przypadku IAU będzie próbowała pokazać jak ważna dla naszej współczesnej cywilizacji jest ogólna teoria względności.
Wśród projektów realizowanych w ramach IAU100 będą inicjatywy skierowane do naczycieli i szkół (np. Einstein Schools, Open Astronomy Schools), projekty związane ochroną ciemnego nieba i wiele innych. Więcej informacji można znaleźć na witrynie IAU100. Aktualnie prowadzone są działania organizacyjne i przygotowujące poszczególne projekty. Organizacje, instytucje i osoby zainteresowane włączeniem się w te działania (na poziomie organizacyjnym) mogą kontaktować sie z krajowym komitetem IAU100 (iau@pta.edu.pl). Polecamy też wywiad z globalnym koordynatorem IAU zamieszczony w Uranii nr 2/2018.
Podczas kongresu w Wiedniu odbyło się też „walne zebranie” członków, na którym głosowano sprawy dotyczące samej IAU. W szczególności przyjęto dziesięć nowych krajów: Algierię, Cypr, Ghanę, Jordanię, Madagaskar, Maroko, Mozambik, Słowenię, Syrię i Zjednoczone Emiraty Arabskie. Oznacza to, że liczba krajów członkowskich wzrosła do 83. Przyjęto także 1243 nowych członków indywidualnych, czyli IAU ma teraz ponad 13500 członków.
Przyjęto też kilka rezolucji. Ich treść nie jest może aż tak spektakularna, jak w 2006 roku, kiedy to Pluton stracił status planety, ale sprawdźmy co ustalono. Przyjęto strategiczny plan działania IAU na lata 2020–2030, zaktualizowano międzynarodowe układy odniesienia, a także zaapelowano o digitalizację historycznych danych astronomicznych w celu ich zachowania dla przyszłych pokoleń.
Ostatnia rezolucja dotyczyła zmiany nazwy „prawa Hubble'a” na „prawo Hubble'a-Lemaître'a” (dla uznania wkładu, jaki drugi z tych naukowców miał przy odkrywaniu tego prawa). Przegłosowano ją, ale zostanie przeprowadzone dodatkowe głosowanie elektroniczne wśród wszystkich członków IAU. Taki elektroniczny sposób głosowania, umożliwiający udział w podjęciu decyzji każdemu członkowi IAU, a nie tylko tym obecnym na kongresie, wprowadzono po „sprawie Plutona” .
Oto pełna lista rezolucji IAU:
- Resolution A1: the 10-year IAU Strategic Plan for the years 2020–2030.
- Resolution B1: the Geocentric and International Terrestrial Reference Systems and Frames.
- Resolution B2: the Third Realisation of the International Celestial Reference Frame.
- Resolution B3: the preservation, digitisation and scientific exploration of historical astronomical data.
- Resolution B4: the renaming of the Hubble law.
Nowym Prezydentem IAU będzie Ewine F. van Dishoeck, a Sekretarzem Generalnym – Maria Teresa V.T. Lago.
Następny kongres IAU odbędzie się w Busan w Korei Południowej w 2021 roku, a kolejny w Kapsztadzie w RPA w 2024 roku.
Więcej informacji:
- XXX IAU General Assembly Draws to a Close
- Witryna internetowa XXX IAU General Assembly
- Galeria zdjęć XX IAU General Assembly
- Witryna internetowa IAU
- Strona internetowa IAU100 - ogólnoświatowe projekty szykowane na stulecie IAU w roku 2019
