Od kilkunastu lat pod auspicjami Międzynarodowego Związku Ciemnego Nieba (International Dark-Sky Association – IDA) powstają na świecie międzynarodowe parki, rezerwaty i inne obszary ochrony ciemnego nieba. W czerwcu utworzono kolejne, przez co ich ogólna liczba przekroczyła setkę.
Pierwszym międzynarodowym obszarem ochrony ciemnego nieba, utworzonym w 2001 roku, było miasteczko Flagstaff w stanie Arizona, w którym całkowicie zmodernizowano uliczne oświetlenie oraz inne zewnętrzne źródła sztucznego światła. W kolejnych latach IDA, na wniosek lokalnych organizacji miłośników astronomii, w porozumieniu z przedstawicielami samorządów, ustanawiała kolejne „gwiezdne obszary”, w tym parki i rezerwaty rozciągające się na wielu kilometrach kwadratowych w kilkunastu krajach na świecie.
Obszarem numer 100 został Park Ciemnego Nieba Tumacacori, utworzony w połowie maja 2018 roku. Zajmujący niewielki obszar, bo zaledwie półtora kilometra kwadratowego w południowej części Arizony, powstał na terenie historycznego miasteczka założonego przez hiszpańskich osadników pod koniec XVII wieku. Po ponad 150 latach od założenia osada została opuszczona, a jej zabudowania służą dzisiaj jako pomnik historii, pełniąc funkcję turystyczną i edukacyjną jako historyczny park narodowy. Objęcie ochroną ciemnego nieba obszaru parku miało na celu przywrócenie walorów naturalnie ciemnego nieba, takiego jakim było ono w momencie przybycia misjonarzy w XVII wieku. Dodatkowym celem była troska o ponad dwieście gatunków ptaków i wiele gatunków ssaków, gadów i owadów zamieszkujących bezpośrednią okolicę Tumacacori, z których dużą część stanowią zwierzęta o nocnym trybie życia.
W czerwcu, na przestrzeni niecałych dwóch tygodni powstały trzy kolejne miejsca ochrony nocnego krajobrazu (wszystkie w Stanach Zjednoczonych): miasteczka Camp Verde (Arizona) i Wimberley Valley (Teksas) oraz Park Ciemnego Nieba Petrified Forest (Arizona), zajmujący obszar wielkości Warszawy. Dwa wymienione miasteczka, obydwa zamieszkane przez kilkanaście tysięcy osób, od dłuższego czasu modernizowały swoją sieć oświetlenia zewnętrznego, aby sprostać wymogom stawianym przez IDA. Równolegle z pracami modernizacyjnymi prowadzono działalność edukacyjną, informując lokalnych mieszkańców o zaletach walki z zanieczyszczeniem sztucznym światłem.
Park Petrified Forest, tj. Skamieniały Las, znajduje się w północnej części Arizony. Stanowi geologiczny ewenement odwiedzany przez licznych turystów – skamieniałe pnie drzew sprzed ponad dwustu milionów lat, od których nazwę wziął miejscowy park. Dzięki specyficznym procesom chemicznym struktura pradawnych drzew dotrwała do naszych czasów i stanowi nie lada atrakcję dla odwiedzających; służy również jako materiał badawczy dla naukowców. Objęcie ochroną nocnego krajobrazu terenów Skamieniałego Lasu ma za zadanie zabezpieczenie tego pustynnego zakątka przed nieprzemyślanymi inwestycjami w oświetlenie zewnętrzne, przez co naturalnie ciemne niebo, jakie można tam zastać, jeszcze przez długie lata powinno zachwycać przybywających tam turystów.
Podsumowując, połowa 2018 roku jest wyjątkowym punktem w kalendarium walki o zachowanie naturalnie pięknego nocnego krajobrazu, ponieważ przekroczono symboliczną liczbę stu międzynarodowych obszarów ochrony ciemnego nieba. Należy jednak pamiętać, że IDA jest czołową, ale nie jedyną organizacją walczącą ze skutkami zanieczyszczenia sztucznym światłem. Lokalne organizacje działające głównie w Ameryce Północnej i Europie ustanowiły dotychczas około 50 regionalnych parków i rezerwatów rozgwieżdżonego nieba, w tym kilka w Polsce (z ramienia Programu Ciemne Niebo), np. miejscowość Sopotnia Wielka lub Izerski Park Ciemnego Nieba. Czekamy na kolejne.
Więcej informacji:
- 3-minutowy filmik prezentujący pierwsze 100 obszarów ciemnego nieba (IDA)
- Interaktywna mapa obszarów ciemnego nieba
- Strona internetowa Parku Skamieniałego Lasu
- Strona Internetowa Parku Tumacacori
Opracowanie: Grzegorz Iwanicki
Źródło: IDA
Na zdjęciu: rozgwieżdżone niebo nad Skamieniałym Lasem. Źródło: NPS/Jake Holgerson.
