Z szerokiej gamy atrakcji wchodzących w skład turystyki astronomicznej można wyodrębnić ich cztery główne rodzaje. Pierwszy z nich jest ściśle związany z turystyką kulturowo-krajoznawczą i polega na odwiedzaniu obiektów związanych z astronomią takich jak muzea, planetaria, obserwatoria oraz inne obiekty zasłużone dla rozwoju tej dziedziny nauki (m.in. miejsca związane z historią eksploracji kosmosu oraz z życiem i twórczością słynnych astronomów). Przykładami tej grupy atrakcji są: Szlak Kopernikowski, Planetarium Śląskie, Muzeum Astronomii im. Herschella czy Centrum Kosmiczne im. Kennedy'ego.
Ryc. 1. Cetrum Kosmiczne im. Kennedy'ego na Przylądku Canaveral
Drugim rodzajem aktywności w ramach turystyki astronomicznej są podróże do miejsc, w których istnieje możliwość zaobserwowania efemerycznych zjawisk astronomicznych. Przedmiotami takich zjawisk są zorze polarne, zaćmienia Słońca i Księżyca, a także komety i roje meteorów. Przeważnie takie zjawiska dostrzegalne są jedynie na określonych obszarach naszego globu (zwłaszcza zaćmienia i zorze polarne) przez co turyści zainteresowani tego typu atrakcjami korzystają często z ofert biur podróży. W skrajnych przypadkach do dyspozycji klientów – w razie niesprzyjających warunków pogodowych – wykorzystywane są lodołamacze (jeśli dane zjawisko występuje tylko na obszarze podbiegunowym) lub oferowane są punkty widokowe na pokładzie samolotów (w przypadku gęstego zachmurzenia).
Ryc. 2. Członkowie wyprawy na Syberię w trakcie obserwacji częściowego zaćmienia Słońca (19 marca 2007 r.)
Trzecim typem turystyki astronomicznej jest odwiedzanie obszarów, które słyną z ciemnego nieba. Jest to stosunkowo nowy trend w przemyśle turystycznym, a jego geneza związana jest ze zjawiskiem zwanym zanieczyszczeniem świetlnym. Generowane jest ono głównie przez nadmiernie i nieprawidłowo rozbudowane oświetlenie uliczne i dotyczy zwłaszcza terenów o gęstej sieci osadniczej. Utrudnia ono lub wręcz uniemożliwia prowadzenie obserwacji astronomicznych. W związku z tym osoby zainteresowane prowadzeniem obserwacji pod niebem wolnym od zanieczyszczenia świetlnego spotykają się najczęściej w zorganizowanych grupach (stragazing, zloty astronomiczne) w parkach ciemnego nieba lub na innych obszarach charakteryzujących się dobrą jakością nocnego nieba. Obecnie na świecie istnieje kilkadziesiąt obszarów ochrony ciemnego nieba, których głównym produktem turystycznym jest niebo wolne od zanieczyszczenia sztucznym światłem.
Ryc. 3. Reklama jednego z hoteli w Szkocji akcentująca ciemne niebo jako atrakcję turystyczną
Kolejnym typem turystyki astronomicznej są podróże kosmiczne. Różnią się od wcześniej zaprezentowanych rodzajów astroturystyki tym, iż polegają głównie na obcowaniu turystów ze stanem nieważkości podczas przebywania na orbicie okołoziemskiej, przy czym istotnym aspketem są również obserwacje krzywizny Ziemi. Plany sięgające daleko w przyszłość zakładają również podróże na Księżyc i do innych ciał Układu Słonecznego, a także budowę hoteli unoszących się na orbicie okołoziemskiej. Obecnie funcjonuje kilka firm, w tym Virgin Galatcic, Space Adventures, XCOR Aerospace, które sprzedały łącznie blisko tysiąc biletów na loty suborbitalne, podczas których turyści będą mogli przez ok. 6 minut przebywać w stanie nieważkości. Koszt takich lotów wynosi od 95 do 250 tys. dolarów, przy czym pierwsze z nich mają się odbyć najwcześniej w 2015 r. i wyniosą turystów na wysokość ok. 100-160 km czyli ponad linię Karmana, stanowiącą umowną granicę między ziemską atmosferą a kosmosem. Powszechnie uważanym za pierwszego turystę kosmicznego jest amerykański biznesmen i były naukowec Dennis Tito, który w 2001 r. spędził siedem dni na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej, płacąc kwotę 20 mln dolarów. Po nim, w podbną podróż wyruszyło kilka innych osób płacąc kilkadziesiąt milionów dolarów. Przez część ekspertów nie są oni jednak traktowani jako typowi turyści, bardziej jako członkowie misji kosmicznych. NASA na swojej oficjalnej stronie określa ich mianem uczestników lotu kosmicznego (ang. Spaceflight participant).
Ryc. 4. Statek SpaceShipTwo firmy Virgin Galactic mający zabierać turystów w loty suborbitalne
Grzegorz Iwanicki
Źródła ilustracji:
Ryc. 1. (http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kennedy_Space_Center_%286067864561%29.jpg)
Ryc. 2. (http://wyprawy.onet.pl/28594,472,1397955,ekspedycja.html)
Ryc. 3. (http://www.gallowayforestpark.com/folder-31-dark-skies)