Przejdź do treści

Latem nad naszymi głowami wznosi się przede wszystkim pas Drogi Mlecznej. W nim widzimy też w pierwszej kolejności, zaraz po zmroku, bardzo charakterystyczny asteryzm Trójkąta letniwgo. Jego wierzchołki tworzą trzy jasne gwiazdy: Deneb w Łabędziu, Altair w Orle i Wega w Lutni. Nad południowym horyzontem wznosi się Skorpion, a na wschodzie widnieje kolejny gwiazdozbiór zodiakalny - Strzelec.

Pod Orłem możemy przy dobrych warunkach obserwacyjnych dostrzec nieco słabszy gwiazdozbiór Koziorożca. Wysoko nad zachodnim horyzontem znajduje się Wolarz. Powoli zachodzi już Panna. Pomiędzy Orłem a Łabędziem znajdziemy trzy małe konstelacje: Delfina, Lisa i Strzałę. Inne gwiazdozbiory możliwe do obserwacji w okresie wakacyjnym to Herkules, Wężownik, Wąż, Tarcza Sobieskiego, Korona Południowa, Mikroskop i Źrebię.

Konstelacje widoczne nad Polską centralną (niebo południowe i południowo-wschodnie) późnym wieczorem, latem, w dniu 22 czerwca. Źródło: KStars

Gwiazdozbiór Łabędzia (łac. Cygnus) ma bardzo charakterystyczny kształt krzyża, niektórym kojarzący się też z kopertą. Bywa nazywany Krzyżem Północy. Przedstawia postać przybraną przez Zeusa celem uwiedzenia nimfy Nemesis, a także królowej Sparty – Ledy. Owocem tego ostatniego związku miały być mitologiczne bliźnięta Kastor i Polluks - także uwiecznione na niebie - oraz Helena Trojańska. Deneb, α Łabędzia to biały nadolbrzym, gwiazda pierwszej wielkości, która jest od nas odległa o aż 1500 lat świetlnych (jej jasność jest za to 60 tysięcy razy większa od jasności Słońca!). Z kolei jasna Albireo (β Cyg) jest znaną gwiazdą podwójną: jej jaśniejszy składnik ma barwę bursztynową, słabszy natomiast jawi się nam jako gwiazda zielono-niebieska. Ze względu na swe położenie na tle Drogi Mlecznej Łabędź jest też pełen innych gwiazd oraz licznych obiektów mgławicowych, w tym słynnej Mgławicy Kokon (IC 5146).

Orzeł (łac. Aquilal) znany był już w starożytnej Mezopotamii. Wyobrażenia tej konstelacji były jednak na przestrzeni dziejów bardzo różne. W mitologii greckiej był to ptak, pod postacią którego Zeus porwał z ziemi na Olimp urodziwego młodzieńca trojańskiego, Ganimedesa. Był także orłem przynoszącym pioruny Zeusowi. W średniowieczu astronomowie arabscy konstelację tą nazywali Sępem w locie (łac. Vultur volans), a Chińczycy widzieli w niej z kolei postać Pasterza. Altair (α Aql) to trzynasta pod względem jasności gwiazda na niebie. Jej nazwa pochodzi z języka arabskiego i oznacza właśnie orła w locie. To biała gwiazda ciągu głównego typu widmowego A, mniej więcej 11 razy jaśniejsza od Słońca i odległa od niego o około 17 lat świetlnych. Jeszcze ciekawsza jest jednak gwiazda η Aquilae - jedna z najjaśniejszych cefeid na niebie, o jasności wynoszącej od 3,48 do 4,39m i zmiennej z okresem 7,177 dnia. W granicach konstelacji Orła znajdziemy także liczne obiekty mgławicowe oraz Wielką Szczelinę, czyli pasmo pyłu i gazu przecinające płaszczyznę Drogi Mlecznej.

Lutnia (łac. Lira) to w mitologii pierwszy instrument stworzony przez Hermesa ze skorupy żółwia, podarowany w prezencie Orfeuszowi przez jego ojca Apolla. Jego muzyka czarowała wszystkie stworzenia. Dzięki niemu Orfeusz ocalił swoją żonę Eurydykę, gdy ukąsiła ją żmija. Lutnię umieszczono na niebie po śmierci artysty. Arabscy astronomowie utożsamiali jednak ten układ gwiazd z drapieżnym ptakiem. Wega, α Lutni o wielkości gwiazdowej 0,03, to piąta pod względem jasności gwiazda na ziemskim niebie. Jest białoniebieska, w rzeczywistości ma jasność blisko 40 razy większą niż Słońce, i jest jednocześnie jedną z najbliższych nam gwiazd - leży w odległości zaledwie 25 lat świetlnych. Jest karłem, który za około 10 tysięcy lat stanie się nową Gwiazdą Polarną na ziemskim niebie.

Strzelec (łac. Sagittarius) to konstelacja zodiakalna znana od czasów starożytnych. W Polsce jest częściowo widoczna tylko latem. Znali ją już Sumerowie, dla których był on dwugłowym bogiem zsyłającym na ziemię zarazę. Po nich konstelację tę przejęli Grecy i Rzymianie. Czasem identyfikowano go z mitologicznym Centaurem, czasem z Krotosem - człowiekiem z końskim ogonem, wynalazcę łucznictwa, mieszkającego wraz z muzami na górze Helikon. Osiem najjaśniejszych gwiazd Strzelca tworzy łatwy do rozpoznania asteryzm zwany Imbrykiem. α Sagittarii nosi nazwę Rukbat (Alrami) i jest błękitnym karłem czwartej wielkości gwiazdowej. Najjaśniejsza w tej konstelacji jest jednak β Sagittarii (Arkab) - układ podwójny. Strzelec to także prawdziwe zatrzęsienie ciekawych obiektów z katalogu Messiera - takich jak Mgławica Laguna (M8), Mgławica Trójlistna Koniczyna (M20) czy Mgławica Omega (M17). Łącznie obiektów tego typu leży w granicach konstelacji aż 15.

Skorpion (łac. Scorpius) jest jednym z gwiazdozbiorów zodiakalnych. Znajduje się na południowej półkuli nieba, jednak pod koniec lata jest częściowo widoczny z Polski - możemy zobaczyć między innymi jego najjaśniejszą gwiazdę, α Scorpii, czyli Antaresa. Skorpion to jeden z najstarszych znanych ludzkości gwiazdozbiorów. Sumerowie już pięć tysięcy lat temu widzieli w nim to charakterystyczne zwierzę. W mitologii greckiej to właśnie Skorpion zdołał też zabić Oriona - dumnego myśliwego, który uważał, że może pokonać dowolne zwierzę na Ziemi. Według jednej z legend Matka Ziemia wysłała Skorpiona, by tym samym upokorzyć pełnego pychy myśliwego. Także na niebie Skorpion widnieje naprzeciwko swego przeciwnika. Co ciekawe, dla Greków konstelacja ta składa się z dwóch części: kleszczy i ciała, Rzymianie jednak wyodrębnili z czasem z kleszczy Skorpiona nowy gwiazdozbiór Wagi. W centrum konstelacji znajduje się czerwony nadolbrzym Antares, gwiazda zbliżona kolorem do Marsa - boga wojny, czasem też z nim mylona. Jest on aż 60 tysięcy razy jaśniejszy od Słońca, ale znajduje się w odległości aż 600 lat świetlnych i niebawem wybuchnie jako supernowa. Acrab, β Scorpii, to układ dwóch gwiazd o składnikach trzeciej i piątej wielkości, które można zobaczyć z osobna już przez niewielki teleskop. W Skorpionie znajduje się też kierunek na centrum naszej Galaktyki, Drogi Mlecznej, a tuż obok  gwiazdy Antares leży jedna z najbliższych nam gromad kulistych - M4.