Przejdź do treści
80 lat astronomii z „Uranią”
Urania



Andrzej Kajetan Wróblewski

CAMK 18 lutego 2002 roku

____________ || ____________

„Postęp wiedzy astronomicznej w ostatnich 25 czy 30 latach był niewiarygodnie szybki.”

Edmund Ledger — The Sun. Its Planets and Their Satellites (1882)

____________ || ____________

Astronomia przed rokiem 1920

Planety
tylko informacje (częściowo fałszywe) o rozmiarach, okresach rotacji i topografii powierzchni (na podstawie obserwacji wizualnych)
Słońce i gwiazdy
nieznany skład chemiczny i źródło energii
Galaktyka
układ o średnicy około 300 000 l.św. obejmujący wszystkie widzialne ciała niebieskie
Astronomia pozagalaktyczna
nie istniała
____________ || ____________

„Pytanie, czy mgławice są galaktykami leżącymi poza Drogą Mleczną nie wymaga już dłuższej dyskusji. Odpowiedzi dostarczyły postępy naszych odkryć. Można śmiało twierdzić, iż żaden fachowiec rozporządzający całym dostępnym zbiorem danych, nie może już dziś utrzymywać, że jakakolwiek mgławica jest układem gwiazd w rodzaju Drogi Mlecznej. Praktycznie jesteśmy już pewni, że cała zawartość niebios, gwiazdy i mgławice, należą do jednego potężnego zbioru.”

Agnes Clerke — The System of the Stars (1890)
____________ || ____________

Zależność okres — jasność dla cefeid

Henrietta Swan Leavitt
Henrietta Swan Leavitt
Zależność okres - jasność dla cefeid
„Można zauważyć zdumiewającą zależność między długością okresu tych gwiazd zmiennych i ich jasnością.” Harvard Obs. Circular No. 173, 3 III 1912 r.
____________ || ____________
Galaktyka - William Herschel (1785)
William Herschel (1785)
Galaktyka - Cornelius Easton (1900)
Cornelius Easton (1900)
____________ || ____________

„Wielka debata” — 26 IV 1920 r.

Harlow Shapley Harlow Shapley

Wszystkie mgławice leżą w układzie Drogi Mlecznej
Heber Curtis Heber Curtis

Mgławice spiralne są galaktykami podobnymi do układu Drogi Mlecznej

Odległość M31 w l. św.
Bohlin (1907)        19
Very (1911)        1600
Curtis (1919)    500000
Lundmark (1919)  650000
Hubble (1924)    850000
____________ || ____________

Pierwszy numer Uranji
Pierwszy numer „Uranji”
wyszedł w listopadzie 1919 r.


Koło Miłośników Astronomii
utworzyli:

Stefan Kaliński,
Jan Mergentaler,
Stanisław Mrozowski,
Felicjan Kępiński,
Maksymilian Białęcki,
Edward Stenz,
Antoni Zygmund
____________ || ____________

Uranja nr 1/1922 Uranja nr 1/1922
____________ || ____________

Uranja Uranja nr 2/1939
____________ || ____________
Obserwacje Marsa Kanały na Marsie
Mapa „kanałów” Marsa według Lowella
____________ || ____________

Urania, nr 4 (kwiecień 1929)
Urania, nr 4/1929
____________ || ____________

Odkrycie Plutona (1930)
Odkrycie Plutona
____________ || ____________
Gwiazdy zmienne Gwiazdy zmienne
____________ || ____________
Arthur Eddington
Arthur Eddington
Wykres masa-jasność dla gwiazd (1924)
Wykres masa-jasność dla gwiazd (1924)
____________ || ____________

Uranja nr 6/1924
____________ || ____________

Uranja nr 4/1929
____________ || ____________

Rozszerzający się wszechświat

Edwin Hubble Rozszerzający się wszechświat
Edwin Hubble - A relation between distance and radial velocity among extra-galactic nebulae, Proc. Nat. Acad. Scu 15, 168 (1929).
____________ || ____________

Rozszerzający się wszechświat


Rozszerzający się wszechświat
____________ || ____________

Uranja 3-4/1939
____________ || ____________

Uranja 5/1937
____________ || ____________

Krzywa Shapley'a Krzywa Shapley'a
____________ || ____________

Prawo Hubble'a

Prędkość ucieczki (km/s) Prawo Hubble'a
           Odległość galaktyki (Mps)
____________ || ____________

Gwiazdy supernowe Gwiazdy supernowe
____________ || ____________

Uranja nr 3/1937
____________ || ____________

Hans Bethe — Energy production in stars,

Phys. Rev. 55, 434 (1939)

Hans Bethe Produkcja energii w gwiazdach
____________ || ____________

Radioastronomia

Karl Jansky Karl Jansky przy swej radioantenie w 1932 r.
Karl Jansky przy swej radioantenie w 1932 r.
VLA radioteleskop
____________ || ____________

Spiralna struktura Galaktyki
Spiralna struktura Galaktyki z obserwacji linii 21 cm neutralnego wodoru (1958)
____________ || ____________

Mikołaj Kopernik

Jan Mergentaler — Dlaczego Słońce świeci, Urania nr 3/4 (1946)



Adam Strzałkowski — Dlaczego gwiazdy świecą, Urania nr 5/6 (1951) [pierwsze wyjaśnienie cyklu Bethego]



Wilhelmina Iwanowska — Astronomia radiowa, Urania nr 11/12 (1951)

____________ || ____________

Walter Baade

„…albo punkt zerowy cefeid klasycznych, albo punkt zerowy zmiennych typu gromad muszą być wyznaczone błędnie… Błąd jest w punkcie zerowym cefeid klasycznych. Wartość tego błędu musi być taka, że nasze poprzednie oceny odległości pozagalaktycznych, ale nie odległości wewnątrz naszej Galaktyki, są niedocenione aż o czynnik 2… Wprowadzona przez Hubble'a stała czasowa Wszechświata musi być teraz powiększona od 1,8×109 lat do około 3,6×109 lat.”
Walter Baade, Kongres IAU, Rzym 1952 r.

____________ || ____________

Urania 7/1954 jasność absolutna - okres dla RR Lyr
Okres - jasność dla RR Lutni i cefeid
____________ || ____________

Urania 1/1959

4 I 1959 rakieta mija Księżyc o 8000 km

13 IX 1959 Łunnik II rozbija się o powierzchnię Księżyca

6 X 1959 Łunnik III fotografuje odwrotną stronę Księżyca

31 VII 1964 Ranger 7 pierwsze fotografie Księżyca z bliskiej odległości

20 II 1965 Ranger 8 rozbija się o powierzchnię Księżyca (rozdzielczość zdjęć 4 m)

21 VII 1969 załoga Apollo 11 wychodzi na powierzchnię Księżyca

____________ || ____________

Ranger 7

Ranger 7

Ranger 8

Ranger 8

____________ || ____________

Człowiek na Księżycu
____________ || ____________

Mariner IV
____________ || ____________

Mars

Mars
Mars

Mars
____________ || ____________

Urania 2/1954)

Konrad Rudnicki — Merkury, Urania nr 2 (1954)

____________ || ____________

Merkury

Okres obrotu
wokół osi = 58,65 dni
R. Dyce, G. Pettengill (1965)





Mariner 10
(marzec 1974 r.)

____________ || ____________

Saturn
Pierścienie

Pierścienie

Rhea

Rhea

Fotografie Voyagera (1980)

____________ || ____________

Urania - PA 1/1998

„Obraz Układu Słonecznego wyłaniający się z nowych odkryć i dociekań ostatnich lat składa się z 8 planet… Pluton, do niedawna traktowany jak dziewiąta planeta… wydaje się być po prostu jednym z członków pasa Kuipera.”



Krzysztof Ziołkowski Urania, nr 1 (1998)

____________ || ____________

Tajemnicze kwazary

Marteen Schmidt

Marteen Schmidt

kwazar 3C 273 kwazar 3C 273

3C 273: a star–like object with a large red–shift,
Nature 197, 1040 (1963)

____________ || ____________

Urania 4/1966 kwazary

Urania nr 4 (1966)

____________ || ____________

pulsar Jocelyn Bell - Burnell

Jocelyn Bell – Burnell

Jocelyn Bell - Burnell
____________ || ____________

Urania 3/1970

Anthony Hewish

Anthony Hewish
      Jocelyn Bell - Burnell        

Jocelyn Bell – Burnell

____________ || ____________

Kosmiczne mikrofalowe promieniowanie tła

Arno Penzias, Robert W. Wilson

 1955 3±2 K Le Roux

 1957 4±3 K Shmaonov

 1962 ≈3 K Rose

 1961 2,3±0,2 K Ohm

Arno Penzias, Robert W. Wilson, A measurement of excess antenna temperature at 4080 Mc/s,
ApJ 142, 419–420 (1965)
R. H. Dicke, P. J. E. Peebles, P. G. Roll, D. T. Wilkinson, Cosmic black–body radiation,
ApJ 142, 414–419 (1965)
(NYT 21 V 1965)

____________ || ____________

Długość fali w mm
Natężenie kosmiczne promieniowanie tła Błędy powiększone 400 razy!

T = 2,726 ± 0,010 K
411 ± 2 fotonów na cm3

____________ || ____________

Efekt ruchu Układu Słonecznego

kosmiczne promieniowanie tła

COBE - Cosmic Background Explorer

____________ || ____________

COBE - Cosmic Background Explorer

kosmiczne promieniowanie tła

Przyczynek od naszej Galaktyki

____________ || ____________

COBE - Cosmic Background Explorer

kosmiczne promieniowanie tła

Fluktuacje promieniowania tła

____________ || ____________

Wielki Wybuch
____________ || ____________

temperatura promieniowania tła

R. Srianand, P. Petitjean, C. Ledoux, The cosmic microwave background radiation temperature at a redshift of 2,3377, Nature, 408, 931 (21 XII 2000)

____________ || ____________

krzywe blasku
____________ || ____________

____________ || ____________

Wielki Wybuch
____________ || ____________

Włodzimierz Zonn  

„Mając w ręku książkę popularnonaukową chciałbym w niej widzieć zarówno źródło nowych zainteresowań, jak i też zaspokojenie ich i wielu dawniej istniejących.
Chciałbym, aby książka popularnonaukowa nie tylko uczyła i informowała, lecz dawała rodzaj syntezy wiedzy, którą się zajmuje; wskazywała nowe i ukryte dotąd horyzonty nauki; wyjaśniała szeroko jej zastosowania, tłumaczyła jej wpływ na całość życia ludzkiego, jej wkład do poglądu na świat i jej wpływ na kształtowanie się nowych idei filozoficznych.
Taką właśnie wyobrażam sobie książkę popularnonaukową…”

Włodzimierz Zonn, Problemy nr 4/1955, str. 286