Apollo 8

Załogowa misja kosmiczna amerykańskiej agencji kosmicznej NASA. Była to pierwsza misja, która wyniosła ludzi poza orbitę okołoziemską.

Załoga Apollo 8 składała się z trzech osób. Dowódcą był Frank Borman, pilotami modułu dowodzenia i modułu księżycowego odpowiednio James Lovell i William A. Anders.
Zgodnie z procedurami Apollo 8 miał również przygotowaną załogę rezerwową w składzie Neil A. Armstrong, Edwin E. Aldrin Jr. i Fred W. Haise Jr.

Fot. 1 – Załoga misji Apollo 8 (Borman, Anders, Lovell), [NASA]

Misja rozpoczęła się 21 grudnia 1968 roku, kiedy to Apollo 8 wystartował na pokładzie rakiety nośnej Saturn V z Centrum Kosmicznego im. J.F. Kennedy’ego na przylądku Canaveral na Florydzie.
Głównymi celami misji były testy procedur i infrastruktury naziemnej w locie załogowym oraz testy procedur misji księżycowej zgodnie ze scenariuszem LOR (Lunar Orbit Rendezvous). Dodatkowo misja miała ocenić zużywanie się zasobów statku Apollo podczas podróży na Księżyc.
Załoga Apollo 8 zapisała się w historii jako pierwsi ludzie, którzy opuścili ziemskie pole grawitacyjne i dolecieli w okolice innego ciała niebieskiego. Na początku planowano, że misja Apollo 8 będzie tylko kolejnym testem na orbicie ziemskiej, jednak nasilająca się rywalizacja USA z ZSRR o dominację w kosmosie zmusiła NASA do podjęcia bardziej zdecydowanych kroków. Pojazd Apollo 8 został w dość krótkim czasie dostosowany do lotu na orbitę okołoksiężycową, co było ogromnym osiągnięciem biorąc pod uwagę, że był to dopiero drugi załogowy lot w ramach programu Apollo i naukowcy i inżynierowie nie dysponowali obszernym doświadczeniem. Apollo 8 nie posiadał np. dodatkowych zabezpieczeń w postaci redundancji systemów podtrzymywania życia na pokładzie modułu księżycowego, które w przyszłości uratowały życie załodze Apollo 13.
Astronauci weszli na orbitę okołoksiężycową rankiem 24 grudnia 1968 roku i okrążali Księżyc przez następne 20 godzin. W tym czasie załoga wykonywała dokumentację fotograficzną i prowadziła poszukiwania potencjalnych miejsc do lądowania. Wśród wykonanych zdjęć znalazło się widowiskowe, słynne zdjęcie Ziemi wschodzącej nad Księżycem. Z lotu Apollo 8 przeprowadzono nawet transmisję telewizyjną, podczas której odczytali oni fragment księgi Genesis.

Fot. 2 – Zdjęcie Ziemi wykonane w czasie misji Apollo 8, [NASA]

Astronauci bezpiecznie wrócili na Ziemię 27 grudnia 1968 roku. Misja udowodniła, że ludzkość jest już gotowa aby wykonywać bezpieczne loty załogowe zakończone pełnym powodzeniem. Sukces misji Apollo 8 był ważny również dlatego, że skutecznie odnowił zaufanie do lotów kosmicznych tak bardzo nadwyrężone po tragedii Apollo 1, kiedy to cała załoga zginęła w pożarze.

Fot. 3 – Emblemat misji Apollo 8, [NASA]

Apollo 10

Była to czwarta załogowa misja amerykańskiej agencji NASA przeprowadzona w ramach programu Apollo i druga załogowa misja na orbitę okołoksiężycową. Apollo 10 zakończyła również serię lotów doświadczalnych oraz testów i stanowiła próbę generalną przed zaplanowanym lądowaniem człowieka na Księżycu. W tej misji również po raz pierwszy przetestowano moduł księżycowy, który do tej pory testowano jedynie na orbicie okołoziemskiej.

Misja rozpoczęła się 18 maja 1969 roku, kiedy misja Apollo 10 wystartowała na pokładzie rakiety nośnej Saturn V z przylądka Canaveral na Florydzie. Skład załogi był następujący:
•    dowódca – Thomas Stafford
•    pilot modułu dowodzenia – John Young
•    pilot modułu księżycowego – LM Eugene Cernan
21 maja statek wszedł na orbitę okołoksiężycową, a następnego dnia moduł księżycowy „Snoopy” odłączył się od modułu dowodzenia by przetestować procedury podejścia do lądowania. Moduł ten zbliżył się do powierzchni Księżyca na 14 km. Później ponownie połączył się z modułem dowodzenia. W czasie lotu  skompletowano obszerną dokumentację fotograficzną, która posłużyła do wyboru miejsca lądowania dla następnych misji programu Apollo.
Głównym celem misji było przetestowanie lądownika księżycowego w czasie lotu na Księżyc oraz podczas symulacji lądowania.
Misja Apollo 10 była próbą generalną przed lądowaniem na Księżycu i zdecydowanie najbardziej skomplikowaną dotychczas misją NASA. W czasie trwania lotu przeprowadzono 19 transmisji z pokładu statku. Bardzo wysoko oceniono dokładność nawigacji w drodze na Księżyc (były potrzebne tylko dwie z planowanych siedmiu korekt trajektorii).

Fot. 3 – Emblemat misji Apollo 10, [NASA]

Apollo 11

Najprawdopodobniej najbardziej znana misja programu Apollo. Była to pierwsza załogowa misja kosmiczna, której celem było lądowanie człowieka na Księżycu.
Historyczne wydarzenie miało miejsce 20 lipca 1969 roku o godzinie 20:17 UTC. Członkami słynnej załogi byli:
•    dowódca – Neil Armstrong
•    pilot modułu dowodzenia – Michael Collins
•    pilot modułu księżycowego – Edwin Aldrin

Fot. 5 – Załoga Apollo 11 (Armstrong, Collins, Aldrin), [NASA]

Przygotowanie misji stanowiło ogromne wyzwanie dla wszystkich zaangażowanych w nią naukowców i inżynierów NASA, którzy oprócz wyzwań typowo konstrukcyjnych zmagali się również z presją czasu. Prezydent John Kennedy w 1961 roku ogłosił, że Amerykanie wylądują na srebrnym globie jeszcze przed upływem dekady. Postawiło to przed naukowcami ogromne wyzwanie, któremu sprostali ze spektakularnym wynikiem. Do zrealizowania misji potrzebna była przede wszystkim rakieta wystarczająco silna by doleciała do Księżyca oraz statek kosmiczny, który oprócz lotu na Księżyc będzie w stanie również powrócić na Ziemię. Już przy realizacji poprzednich misji Apollo rakieta Saturn V udowodniła, że świetnie nadaje się właśnie do takiego przedsięwzięcia. Jej masa startowa wynosiła 3000 ton, a wysokość 111 metrów. Astronauci przeprowadzali symulację lądowania i ćwiczyli poruszanie się po nieznanym gruncie w stanie Arizona oraz na Islandii.
Misja rozpoczęła się 16 lipca 1969 roku z przylądka Canaveral na Florydzie. Apollo 11 udał się w kierunku Księżyca po uprzednim krótkim pobycie na orbicie okołoziemskiej. Statek wszedł na orbitę okołoksiężycową po trzech dniach lotu. Wtedy odłączył się moduł księżycowy, w którym znajdowali się Armstrong i Aldrin. 20 lipca kiedy moduł księżycowy wylądował na Morzu Spokoju dowódca Apollo 11 przekazał komunikat, na który z zapartym tchem oczekiwał cały świat: „Orzeł wylądował”. To nie jedyne słynne słowa wypowiedziane podczas tej misji. Po zejściu z drabinki i postawieniu pierwszy raz stopy na ziemskim satelicie Neil Armstrong wypowiedział zdanie, które już na zawsze wpisało się do historii ludzkości:

„To jest mały krok człowieka, ale wielki skok dla ludzkości”


Fot. 6 – Buzz Aldrin, [NASA]

Jako drugi na Księżycu stanął Edwin Aldrin i obaj przeprowadzili badania naukowe na powierzchni. Wbili w Księżyc amerykańską flagę i pozostawili po sobie tabliczkę z następującymi słowami:
„W tym miejscu ludzie z planety Ziemia po raz pierwszy postawili stopę na Księżycu. Lipiec 1969. Przybywamy w pokoju dla dobra całej ludzkości.”
W czasie 21 godzin spędzonych na Księżycu zebrali również prawie 22 kg próbek kamieni, piasku i pyłu. Próbki te zostały oddane do dyspozycji naukowców z ośmiu krajów poza USA ale dopiero po wstępnym zbadaniu ich przez Księżycowe Laboratorium Odbiorcze. Droga powrotna na Ziemię minęła bez żadnych problemów i 24 lipca statek Apollo 11 wodował w Oceanie Spokojnym na zachód od Wysp Hawajskich. Podczas akcji ratowniczej podano astronautom skafandry biologiczne ponieważ musieli oni zostać poddani kwarantannie, a kabina statku zdezynfekowana. Kwarantanna trwała do 11 sierpnia i dała wynik negatywny zgodnie z przewidywaniami.
Po misji Apollo 11 na Księżycu wylądowało jeszcze pięć misji z ludzką załogą.
Wraz z lądowaniem na Księżycu nastąpił rozwój tzw. teorii spiskowych. Jeszcze w 1999 roku w wyniku przeprowadzonej ankiety okazało się, że 6% ankietowanych nie wierzy, że lądowanie naprawdę miało miejsce. NASA stara się zdementować wszelkie pomówienia jakoby całe lądowanie zostało nagrane na planie filmowym.

Fot. 7 – Odcisk buta Aldrina, [NASA]

Misja Apollo 11 była ogromnym sukcesem jednak przyjmowano również czarny scenariusz całej wyprawy. Na wypadek niepowodzenia zakończonego śmiercią astronautów przygotowano orędzie, które miał przeczytać prezydent Richard Nixon. pt. „Na wypadek katastrofy na Księżycu” Kopia tej notatki znajduje się w Archiwach Narodowych w Waszyngtonie.

Fot. 8 – Emblemat misji Apollo 11, [NASA]

Apollo 12

Kolejna z misji programu Apollo, szósta załogowa, a druga obejmująca lądowanie człowieka na Księżycu.  Start rakiety nośnej Saturn V miał miejsce 14 listopada 1969 roku tylko cztery miesiące po misji Apollo 11.

Tym razem z misją lądowania na srebrnym globie wyruszyła załoga w składzie:
•    dowódca – Charles Conrad
•    pilot modułu dowodzenia – Richard Gordon
•    pilot modułu księżycowego – Alan Bean

Fot. 9 – Załoga misji Apollo 12, [NASA]

Misja Apollo 12 wylądowała na Oceanie Burz 19 listopada. Samo lądowanie było już ogromnym sukcesem misji, gdyż zostało zrealizowane bardzo precyzyjnie lądując zaledwie 180 m (przy planowanych 340 m) od amerykańskiej sondy Surveyor 3, która wylądowała na Księżycu 2,5 roku wcześniej. Z sondy tej astronauci wydobyli kamerę oraz kilka innych urządzeń i przywieźli na Ziemię.

Fot. 10 – Conrad przy Surveyorze 3, [NASA]

Charles Conrad i Alan Bean spędzili na powierzchni Księżyca jeden dzień i siedem godzin. Podczas ich aktywności na powierzchni ziemskiego satelity poza wnętrzem statku kosmicznego, którą określa się skrótem EVA (ang. Extra-vehicular activity) astronauci zgromadzili kolejne próbki księżycowego gruntu i skał, a także ustawili wyposażenie przeznaczone do pomiaru aktywności sejsmicznej Księżyca. Poza tym mierzyli również strumień wiatru słonecznego oraz pola magnetycznego, a dane przekazali na Ziemię.

Powrót na Ziemię przebiegał bezproblemowo i zgodnie z planem. Przed odlotem załoga spędziła jeszcze jeden dzień na orbicie okołoksiężycowej aby wzbogacić i tak obszerną już dokumentację fotograficzną Księżyca. Po opuszczeniu tej orbity udało im się również zaobserwować i utrwalić na kliszy zaćmienie Słońca, które tym razem zasłaniane było przez planetę Ziemię.

Fot. 11 – Emblemat misji Apollo 12, [NASA]

Moduł dowodzenia 24 listopada wykonał zaplanowane sterowane wejście w atmosferę i wodował na Pacyfiku.
Ślady jakie misje księżycowe pozostawiają po sobie na srebrnym globie zostają tam już na zawsze w niezmiennym stanie. W 2009 roku sonda LRO sfotografowała miejsce lądowania misji Apollo 12. Na zdjęciu tym widać wyposażenie badawcze i ślady stóp astronautów pozostawione tam prawie pół wieku wcześniej.


Apollo 13

Trzecia z załogowych misji programu Apollo, której celem było lądowanie ludzi na Księżycu. Jest to bardzo słynna misja, ze względu na dramat jaki towarzyszył walce o życie załogi po eksplozji zbiornika z tlenem. Awaria ta nie tylko uniemożliwiła lądowanie na Księżycu i zmusiła dowództwo do decyzji o przerwaniu misji ale przede wszystkim stanowiła śmiertelne zagrożenie dla załogi misji.
Na pokładzie misji Apollo 13 znajdowali się:
•    dowódca – James A. Lovell
•    pilot modułu dowodzenia – John L. Swigert ( w zastępstwie za Thomasa K. Mattingly)
•    pilot modułu księżycowego – Fred W. Haise

Fot. 12 – Załoga Apollo 13, Od lewej: Lovell, Swigert, Haise, [NASA]

Misja wystartowała 11 kwietnia 1970 roku na pokładzie rakiety Saturn V z przylądka Canaveral na Florydzie.  Dopiero po dwóch dniach lotu w stronę Księżyca doszło do eksplozji zbiornika z tlenem na skutek uszkodzenia, które powstało jeszcze na Ziemi. W wyniku eksplozji załoga straciła dwa zbiorniki z tlenem i zasilanie elektryczne w module dowodzenia. Astronauci przenieśli się tymczasowo do modułu księżycowego planując powrót do modułu dowodzenia dopiero na kilka godzin przed lądowaniem. Nie było to idealne rozwiązanie gdyż moduł księżycowy zaprojektowany był jedynie dla dwóch osób. Astronauci napotkali tam wiele niedogodności w postaci niedoboru energii elektrycznej, ciasnoty i kłopotów z usuwaniem dwutlenku węgla i braku pitnej wody. W uszkodzonym module wyłączono wszystkie urządzenia elektryczne aby oszczędzić jak najwięcej z pozostałej energii.
Gdy podjęto decyzję o przerwaniu misji i powrocie astronautów na Ziemię próbowano zrealizować ówczesny plan przerwania misji, spisany w 1966 roku. Zakładał on wyhamowanie do możliwie małej prędkości, które umożliwiłoby zawrócenie statku kosmicznego o 180⁰. W przypadku Apollo 13 plan ten był niepraktyczny przede wszystkim dlatego, że dotyczył on wcześniejszej fazy lotu a nie tej kiedy statek jest już pod wpływem grawitacyjnym Księżyca. Postanowiono więc wykorzystać silnik członu opadania modułu księżycowego aby umieścić statek na trajektorii swobodnego powrotu na Ziemię. Dodatkowo wykorzystano grawitację Ziemi i Księżyca.
17 kwietnia statek zbliżył się do Ziemi, wtedy też załoga odrzuciła moduł serwisowy i sfotografowała go. Po raz pierwszy zobaczyli wtedy skalę uszkodzeń jaki spowodowała eksplozja zbiornika. Wodowanie na Pacyfiku nastąpiło 17 kwietnia po misji trwającej 142 godziny 54 minuty i 41 sekund.
Na podstawie historii misji zrealizowano wysokobudżetowy film z gwiazdorską obsadą, który pojawił się w kinach w 1995 roku. Dzięki tej produkcji historia misji dotarła do ludzi na całym świecie. Misja Apollo 13 była niejako przestrogą dla naukowców i inżynierów. Udowodniła, że przewidzenie i zabezpieczenie się przed każdą usterką lub awarią jest praktycznie niemożliwe.

Fot. 13 – Emblemat misji Apollo 13, [NASA]

Apollo 14

Misja z programu Apollo realizowanego przez NASA. Była to trzecia załogowa misja, której uczestnicy wylądowali na Księżycu.

Załoga w składzie:
•    dowódca – Alan Shepard
•    pilot modułu dowodzenia – Stuart A. Roosa
•    pilot modułu księżycowego – Edgar D. Mitchell

Fot. 14 – Załoga misji Apollo 14, Od lewej: Stuart Roosa, Alan Shepard i Edgar Mitchell, [NASA]

wystartowała z misją Apollo 14 na pokładzie rakiety Saturn V 31 stycznia 1971 roku. Bezproblemowy lot trwał 5 dni i 5 lutego ludzie po raz trzeci wylądowali na Księżycu. W ciągu 9 godzin jakie spędzili astronauci poza lądownikiem zebrali 42 kg próbek gruntu i skał księżycowych. Podczas misji po raz pierwszy użyto również wózka na kółkach MET, który ułatwił im przewożenie wyposażenia do badań naukowych.  Podczas spaceru księżycowego Alan Shepard zagrał nawet w golfa.
Misja Apollo 14 zakończyła się sukcesem i bezproblemowo wróciła na Ziemię 9 lutego 1971 roku.

Fot. 15 – Emblemat misji Apollo 14. [NASA]

Apollo 15

Misja załogowa zrealizowana w ramach programu Apollo przez amerykańską agencję kosmiczną NASA. Była to czwarta misja zakończona lądowaniem człowieka na Księżycu.

Załoga w składzie:
•    dowódca – David R. Scott
•    pilot modułu dowodzenia – Alfred M. Worden
•    pilot modułu księżycowego – James B. Irwin

Fot. 16 – Załoga misji Apollo 15, Od lewej: David Scott, Alfred Worden i James Irwin, [NASA]

wystartowała 26 lipca 1971 roku na pokładzie rakiety Saturn V z przylądka Canaveral na Florydzie. Start podobnie jak cały lot na Księżyc przebiegł bezproblemowo i 30 lipca człowiek po raz czwarty postawił stopę na srebrnym globie.
Misja Apollo 15 miała zrealizować wiele zadań, wśród których znalazło się m.in. przeprowadzenie badań i pobranie próbek gruntu i rozstawienie aparatury naukowej potrzebnej do wykonania analiz i testów. Ważnym aspektem misji było również zbadanie efektywności wyposażenia naukowego podczas długotrwałego przebywania poza lądownikiem. Poza tym jak każda misja również Apollo 15 miał poszerzać fotograficzną dokumentację Księżyca, wykonując fotografię podczas lotu na orbicie okołoksiężycowej.
Podczas swojej misji załoga Apollo 15 pozostawiła bardzo ważną pamiątkę – miniaturową rzeźbę belgijskiego artysty „Poległy astronauta”. Rzeźba ta razem z tablicą pamiątkową miała uczcić pamięć zmarłych astronautów. Na życzenie dowódcy Apollo 15 rzeźbę wykonał Paul Van Hoeydonck. Na tablicy umieszczono nazwiska astronautów, którzy zmarli przed rozpoczęciem misji Apollo 15.

Fot. 17 – Emblemat misji Apollo 15, [NASA]

Apollo 16

Piąta załogowa misja zrealizowana w ramach programu Apollo realizowanego przez amerykańską agencję kosmiczną NASA. Była to przedostatnia misja tego programu.

W misję rozpoczętą 16 kwietnia 1972 roku wyruszyła załoga w składzie:
•    dowódca – John W. Young
•    pilot modułu dowodzenia – Thomas K. Mattingly
•    pilot modułu księżycowego – Charles M. Duke

Fot. 18 – Załoga misji Apollo 16, Od lewej: Thomas K. Mattingly, John W. Young i Charles M. Duke Jr., [NASA]

Podobnie jak poprzednie misje programu Apollo również Apollo 16 wystartował na pokładzie rakiety nośnej Saturn V z przylądka Canaveral na Florydzie. Udane i bezproblemowe lądowanie na Księżycu odbyło się 21 kwietnia 1972 roku. Podczas prawie 3 dniowego pobytu na powierzchni ziemskiego satelity załoga przeprowadziła wiele istotnych eksperymentów i badań naukowych. Między innymi wykonano pomiary lokalnego pola magnetycznego i badania geologiczne, fizyczne i chemiczne gruntu oraz kolejne analizy składu izotopowego wiatru słonecznego. Podczas misji przeprowadzono trzy spacery kosmiczne EVA, najdłuższy o długości 7 godzin i 23 minut, a spacer w otwartej przestrzeni kosmicznej wykonał Thomas Mattingly.
Misja Apollo 16 zakończyła się pełnym sukcesem i bezproblemowo powróciła na Ziemię 27 kwietnia 1972 roku wodując w wodach Pacyfiku.

Fot. 19 – Emblemat misji Apollo 16, [NASA]

Apollo 17

Ostatnia misja programu Apollo realizowanego przez amerykańską agencję kosmiczną NASA. Szósta załogowa misja, która zakończyła się lądowaniem człowieka na Księżycu.

W misję rozpoczętą 7 grudnia 1972 roku wyruszyła załoga w składzie:
•    dowódca – Eugene A. Cernan
•    pilot modułu dowodzenia – Ronald E. Evans
•    pilot modułu księżycowego – Harrison H. Schmitt

Fot. 20 – Załoga misji Apollo 17, [NASA]

Podobnie jak poprzednie misje programu Apollo również Apollo 17 wystartował na pokładzie rakiety nośnej Saturn V z przylądka Canaveral na Florydzie.
Lot na Księżyc odbył się zgodnie z planem i 11 grudnia 1972 roku astronauci wylądowali na srebrnym globie. Podczas misji zebrano 110 kg próbek gruntu Księżycowego i przebywali na jego powierzchni przez 3 dni. Podczas pobytu na Księżycu odbyli 3 spacery (EVA) o łącznym czasie 22 godzin. Celami misji podobnie jak poprzednio było fotografowanie Księżyca oraz rozstawienie aparatury naukowej do prowadzenia badań i analiz.
Misja Apollo 17 była misją rekordową pod wieloma względami. Przede wszystkim była to najdłuższa misja programu Apollo – trwała ona 301 godzin 51 minut i 59 sekund. Ilość próbek przywieziona na Ziemię również była największa w porównaniu z innymi misjami. Poza tym astronauci najdłużej przebywali poza lądownikiem, przeszli najdłuższe dystanse i wykonali najdłuższy spacer po powierzchni Księżyca i najdłużej przebywali na orbicie okołoksiężycowej wykonując 75 okrążeń.
Misja Apollo 17 oficjalnie zakończyła program Apollo oraz załogowe lotu na Księżyc. Od 1972 roku do dzisiaj (2014) żaden człowiek nie stanął na srebrnym globie.

Fot. 21 – Emblemat misji Apollo 17, [NASA]

Źródła:

•    Encyclopedia Astronautica
http://www.astronautix.com/flights/
•    Robert Godwin: Apollo - eksploracja Księżyca. Prószyński Media, 2011
•    NSSDC Master Catalog
http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/lunar/
•    Apollo 12 and Surveyor 3
http://www.nasa.gov/mission_pages/LRO/multimedia/lroimages/lroc_2009090…
•    Księżyc na Islandii, Islandia – Polska strona o Islandii
http://www.islandia.org.pl/artykuly/2009/islandia-ksiezyc-apollo.html
•    Apollo 8
http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/lunar/apollo8info.html

autor: Joanna Zaborowska