2017 - rakietowe podsumowanie roku

Zapraszamy do zapoznania się z podsumowaniem roku 2017 w startach rakietowych. Oprócz rocznych statystyk i chronologii startów orbitalnych przeczytają Państwo o naszym zdaniem najważniejszych wydarzeniach z dziedziny rozwoju technologii kosmicznych.

Zobacz rakietowe podsumowanie 2016 roku

Podsumowanie 2017 roku w misjach załogowych i badaniach Ziemi

Podsumowanie 2017 roku w astronautyce
 

Rok w startach rakietowych

Rok 2017 był bardzo podobny do roku 2016 pod względem częstości startów rakiet. Mijający rok rozpoczęły Chiny startem ich podstawowej rakiety Długi Marsz 3B 5 stycznia 2017 roku, jednak problemy w połowie roku opóźniły tempo chińskich startów. Gdyby nie te problemy to Chiny, prawie bezbłędni w tym roku Rosjanie i Amerykanie, a głównie SpaceX przyczyniliby się do rekordowej liczby startów w ostatnich latach. Niestety skończyło się na liczbie 86 udanych startów (83 udane starty w 2016) i 88 łącznie przeprowadzonych startów.
 

Statystyki ze względu na państwa

Najwięcej udanych startów mieli Amerykanie, którzy bezbłędnie wysłali w 2017 roku 29 misji (22 udanych startów w 2016), na drugim miejscu znalazła się Rosja z 20 udanymi startami (19 w 2016), a trzecie miejsce zajęły Chiny startując z powodzeniem 18 razy (spadek wobec 22 startów w 2016).

Za podium znalazły się kolejno (w nawiasie podana liczba udanych startów w 2016 roku):

4. Europa - 9 startów (9)
5. Japonia - 7 startów (4)
6. Indie - 5 startów (7)
7. Nowa Zelandia, Iran - po jednym starcie (0)
 

Statystyki ze względu na rodzaj rakiety

Po raz pierwszy najpopularniejszą rodziną rakiet okazał się Falcon 9 z rekordową liczbą 18 startów (). Pobił w tym rankingu rodzinę rakiet R-7, do których należą rosyjskie Sojuzy (15 startów w tym roku) oraz starą generację chińskich rakiet Długi Marsz 2/3/4 z 12 startami.

Znaczącą liczbą startów wyróżniły się jeszcze:

4. Atlas V, Ariane 5, H-II - po 6 startów
5. PSLV/GSLV - 5 startów
6. Proton - 4 starty
7. Vega - 3 starty

Debiutanci
 

W 2017 roku zadebiutowało aż 7 nowych wersji rakiet. Nie wszystkie nowe systemy zaliczyły jednak udany początek.

Kuaizhou 1A - nowa wersja trzystopniowej rakiety na paliwo stałe z dodatkowym czwartym stopniem na paliwa hipergoliczne. Ma masą około 30 ton i bazuje na technologiach rakiet balistycnzych szybkiego reagowania. 

SS-520 - zmodyfikowana japońska rakieta sondująca miała stać się najmniejsza rakietą orbitalną świata. Niestety w swoim jedynym locie w 2017 roku nie wyniosła ważącego 3 kg ładunku TRICOM-1.

Kaituozhe 2 - chińska rakieta z mobilną wyrzutnią, bazująca na pocisku balistycznym DF-21 lub DF-31. Jej pierwszy start się udał i rakieta wyniosła na orbitę satelitę Tiankun-1

Długi Marsz 7 - nowa chińska rakieta, należąca do rodziny mającej zastąpić generację rakiet Długi Marsz 2,3,4. Rakieta jest zasilana kerozyną i ciekłym tlenem, ma dwa stopnie i może być wyposażona w 2 lub 4 rakiety pomocnicze.

Electron - mierząca 17 metrów lekka rakieta firmy Rocket Lab. Dolny stopień systemu jest wyposażony w 9 silników na kerozynę i ciekły tlen. Każdy z silników wyróżnia się elektryczną turbopompą wtłaczającą paliwo. Drugi stopień wyposażony jest w jeden silnik na tą samą mieszankę, dostosowany do pracy w próżni.

GSLV Mk.III - długo oczekiwana nowa wersja indyjskiej rakiety GSLV. Górny stopień został wyposażony w nowoczesny, potężny silnik kriogeniczny przystosowany do pracy w próżni. System będzie mógł wynieść nawet 4 tony na orbitę transferową do geostacjonarnej (GTO).

Minotaur 4 - zmodyfikowany pocisk balistyczny pamiętający czasy zimnej wojny. Pierwsze trzy stopnie pochodzą z rakiety Peacekeeper, następne dwa stopnie Orion 38 wyprodukowane przez firmę Orbital ATK wynoszą ładunek na orbitę.
 

SpaceX bije rekordy ze swoją rakietą Falcon 9

Źródło: SpaceX

Najwięcej uwagi trzeba poświęcić firmie SpaceX, która potwierdziła w tym roku pozycję dominatora na rynku rakiet nośnych. Wystarczy powiedzieć, że wyłączając loty rakiety Falcon 9 USA zajęłyby trzecie miejsce wśród państw wynoszących satelity na orbitę, ledwo wygrywając w tym rankingu z Europą. Tylko co trzeci start z amerykańskiej Ziemi nie był przeprowadzony przez tą firmę. A przecież konkurencji na rynku amerykańskim jest dużo: ULA z rakietami Delta IV i Atlas V czy Orbital ATK z powiększającą się flotą rakiet.

Nie tylko częstotliwości startów trzeba poświęcić tutaj uwagę. Można powiedzieć, że SpaceX opanował już technikę lądowań dolnych stopni rakiety Falcon 9. W grudniowym starcie ze statkiem Dragon do ISS sztuka lądowania udała się po raz 16. z rzędu.

Firmie nie udało się niestety zwieńczyć rok startem długo wyczekiwanej ciężkiej rakiety Falcon Heavy. Pierwsza misja poteżnego systemu odbędzie się w styczniu, a rakieta jest już na stanowisku startowym.

Deep Space Gateway - księżycowy plan NASA

Źródło: NASA

Wraz ze zmianą polityki kosmicznej w USA, NASA dostosowuje swoje projekty do nowych koncepcji załogowej eksploracji kosmosu. Kamieniem miliowym w drodzę człowieka na Marsa będzie powrót na Księżyc i z tej okazji agencja przedstawiła ramowy plan misji załogowych, których celem będzie budowa wokółksiężycowej stacji kosmicznej.

Deep Space Gateway ma powstać przy pomocy misji rakiet SLS, które wysyłałyby załogę i części stacji w latach 20. Przyszłe decyzje budżetowe pokażą czy ambitny plan NASA jest wykonalny w zakładanym terminie. Pocieszają jednak deklaracje wspólnego udziału w przedsięwzięciu Japonii, Rosji i Europy.
 

Pożegnanie Sojuza-U

Źródło: Wikimedia

W lutym mijającego roku po raz ostatni wystartowała rakieta Sojuz U. Rakieta zadebiutowała w latach 70. i stała się najważniejszym systemem do przeprowadzania lotów załogowych. Brała udział w wymianie załóg od stacji Apollo-Sojuz, przez Mir, Salut aż do Międzynarodowej Stacji Kosmicznej.

Ogólnie można podsumować rok 2017 jako dość udany dla rosyjskiego przemysłu kosmicznego. Jedyna wpadka przydarzyła się podczas lotu Sojuza 2.1b z feralnego kosmodromu Wostoczny. Pierwszy cywilny kosmodrom Rosji gościł na razie dopiero drugi start i jest kojarzony głównie z afer i opóźnień.

Rosyjskim rakietom udało się wynieść w 2017 roku swoje ładunki 20 razy. Ustąpiły na tym polu tylko Amerykanom. Niestety mimo wielu zapowiedzi ciągle nie widać jakiejś szerokiej wizji i strategii Rosji na przyszłe lata. Zmniejszono udział rosyjskich kosmonautów na ISS w ramach oszczędności, a długo zapowiadana rakieta Angara nie odbyła jeszcze orbitalnego lotu.

Ambitne plany SpaceX

Źródło: SpaceX

SpaceX nie spoczywa na laurach i w 2017 roku ogłosiło kolejne ambitne plany. Elon Musk, po raz kolejny występując na Międzynarodowym Kongresie Astronautycznym IAC 2017 w Canberze ogłosił plany podboju Marsa. Zmniejszona wersja rakiety i nowe koncepcje finansowania mają zapewnić sukces, ale czy cele uda się zrealizować w przedstawionym harmonogramie? Bardzo wątpliwe.

Oprócz aktualizacji planu marsjańskiego, SpaceX ogłosiło chęć wykonania załogowej misji wokół Księżyca przez dwóch, niewątpliwie bogatych śmiałków. Start w załogowej kapsule Dragon na szczycie rakiety Falcon Heavy miałby się odbyć już w 2018 roku. Pod koniec roku możemy jednak stwierdzić, że plan ten nie zostanie raczej zrealizowany. Rakieta Falcon Heavy zadebiutuje dopiero na początku 2018 roku, a firma musi skupić się na pracy nad kapsułą załogową Dragon, która ma wkrótce wynosić do Międzynarodowej Stacji Kosmicznej amerykańskich astronautów.

Blue Origin, Sierra Nevada - aspirujący konkurenci SpaceX

Źródło: Blue Origin

Blue Origin - firma założona przez właściciela Amazonu Jeffa Bezosa może na pewno zaliczyć rok do udanych. Początkowo spółka kojarzona była z rozwojem turystyki kosmicznej. W 2017 roku doszło do kolejnego testu suborbitalnego pojazdu New Shepard, który być może już w przyszłym roku zabierze pierwszych ludzi do granicy kosmosu.

To jednak nie jedyny plan biznesowy firmy. Ważniejszy wydaje się w tej chwili rozwój silnika BE-4, który zostanie wykorzystany prawdopodobnie w nowej rakiecie Vulcan, która ma zastąpić Atlasa V. Firma rozwija też własną ciężką rakietę New Glenn i w tym roku ogłosiła pierwszych klientów na loty na początku przyszłej dekady.

W mijającym roku informowaliśmy też często o postępach w pracach nad miniwahadłowcem Dream Chaser firmy Sierra Nevada. Zaopatrzeniowy wariant statku ma być używany do lotów towarowych do Międzynarodowej Stacji Kosmicznej, a 2017 rok upływał pod znakiem wielu udanych testów systemu.

Rekordy wojskowego miniwahadłowca X-37B

Źródło: Boeing

7 września 2017 roku na orbitę po raz piąty trafił miniwahadłowiec Sił Powietrznych USA X-37B. Każdy kolejny lot tajemniczego statku bił rekord w długości przebywania na orbicie. We wrześniu po raz pierwszy pojazd został przetransportowany za pomocą rakiety Falcon 9 należącej do prywatnej firmy SpaceX.

Z ostatniej misji rozpoczętej w 2015 roku wahadłowiec powrócił w tym roku po 715 dniach w przestrzeni kosmicznej.

PSLV - indyjski rekord w liczbie wysłanych satelitów, koniec bezbłędnej serii

Źródło: ISRO

14 lutego został pobity rekord świata w liczbie wyniesionych ładunków podczas jednego lotu. Dokonała tego indyjska rakieta PSLV. Jest ona już od wielu lat znana jako rakieta przyjazna i tania dla niewielkich satelitów. 104 satelity, które trafiły na orbitę pobiły poprzedni rekord należący do rakiety Dniepr, wynoszący 37 satelitów.

Niestety w 2017 roku została przerwana seria udanych lotów rakiety PSLV (w wersji XL), która była bezbłędna od 2008 roku. Podczas sierpniowego startu z satelitą indyjskiej lokalnej nawigacji IRNSS nie została odrzucona owiewka chroniąca satelitę podczas startu.

Mimo wszystko był to niezwykle udany rok dla Indii, które po raz pierwszy wyniosły z powodzeniem aż 5 misji w jednym roku. Udał się też debiut nowoczesnej wersji ciężkiej rakiety GSLV w wersji III, która jest rozwinięciem technologicznym poprzednika z założeniem przyszłych lotów załogowych i dużym górnym stopniem na paliwa kriogeniczne.
 

Nie do końca udany debiut rakiety Electron, rynek na małe rakiety?

Źródło: Rocket Lab

W maju 2017 roku z Nowej Zelandii wystartowała pierwsza rakieta Electron, prywatnej firmy Rocket Lab. Niewielka rakieta nośna jest w stanie wysyłać na orbitę 150 kg ładunków, jest zbudowana z materiałów kompozytowych i jako pierwsza używa elektrycznych turbopomp. Innowacyjny projekt zdaje się potwierdzać ogólnoświatowy trend na miniaturyzację technologii kosmicznych i potrzebę dedykowanych lotów z niewielkimi ładunkami.

Pierwszy lot nie był do końca udany, zawiodły systemy kontroli naziemnej. Na drugi lot czekamy już od wielu miesięcy i w końcu powinien nastąpić na początku 2018 roku. Od jego powodzenia może zależeć przyszłość tej firmy.

Richard Branson, który rozwija kosmiczną turystykę w Virgin Galactic, działa także na polu małych rakiet orbitalnych. Firma Virgin Orbit rozwija system LauncherOne - rakiety wypuszczanej z samolotu Boeing 747. Firma ogłosiła w tym roku pierwszych klientów. Włoska Agencja Kosmiczna chce wynieść za pomocą tej rakiety satelitę testującego elektryczny napęd. Inne umowy podpisały już NASA, Sky and Space Global czy firma OneWeb.

Chiny aktywnie ale nie bezbłędnie

Źródło: Xinhua

Chińskie rakiety latały w 2017 roku często, ale nie tak często jak to było planowane. Niestety nieudane loty rakiet - starej Długi Marsz 3B i nowej Długi Marsz 5 opóźniły chińskie plany rakietowe. Awaria tej drugiej może spowodować pewne opóźnienia w planach wysłania pierwszcyh modułów stacji orbitalnej i chińskiego łazika księżycowego - oba rodzaje ładunków miały lecieć za pomocą nowej ciężkiej rakiety Długi Marsz 5.

Chronologia startów
 

Na konie publikujemy tabelaryczne zestawienie wszystkich startów orbitalnych w 2017 roku. W kolumnie misja umieszczone zostały linki do naszych relacji z danego startu. Na czerwono zaznaczyliśmy te, które się nie powiodły.

To już trzecia część podsumowania 2017 roku. Po Nowym Roku ukaże się jeszcze podsumowanie roku w polskim przemyśle kosmicznym.

Dostępne podsumowania:

• 2017 - podsumowanie odkryć w astronautyce
• 2017 - misje załogowe i badania Ziemi

Źródło: NASA/SpaceX/Orbital ATK/Urania/SF101/SFN/NSF/Blue Origin/Xinhua