Naukowcy z Danii, Wielkiej Brytanii i Holandii znaleźli bardzo nietypowy, młody system gwiazd, w których są dwie gwiazdy i aż trzy rotujące dyski gazowo-pyłowe wokół nich. O najnowszych wynikach obserwacji przy pomocy sieci radioteleskopów ALMA poinformował Uniwersytet Kopenhaski.
Jesteśmy przyzwyczajeni do obrazu układu planetarnego w formie gwiazdy i planet krążących wokół niej. W początkowej fazie swojego istnienia taki układ miał w centrum gwiazdę (np. nasze Słońce), a dookoła był rotujący gazowo-pyłowy dysk, w którym potem uformowały się planety. Jednak wiele gwiazd występuje w kosmosie w układach podwójnych i gdy taka para gwiazd powstaje, każda może mieć dookoła własny dysk.
Okazuje się jednak, że natura może być bardziej zaskakująca. Właśnie ogłoszono odkrycie aż trzech dysków w układzie podwójnym gwiazd IRS 43. To wynik obserwacji przy pomoc sieci radioteleskopów Atacama Large Millimeter Array (ALMA), wykonywanych przez naukowców z Danii, Wielkiej Brytanii i Holandii.
Odległy o około 400 lat świetlnych układ IRS 43 składa się z dwóch gwiazd podobnym rozmiarami do Słońca. Każda z nich ma dookoła obracający się dysk gazowo-pyłowy o wielkości porównywalnej z rozmiarami Układu Słonecznego. Na dodatek dostrzeżono trzeci dysk, znacznie większy oraz nachylony od dysków indywidualnych i przecinający je. Wiek gwiazd szacowany jest nad od 100 do 200 tysięcy lat, więc być może w dyskach zaczęły się już procesy powstawania planet. Na pewno dyski są nadal zbudowane głównie z gazu, bowiem obserwuje się akrecję z dysków.
Kwestię, że dyski się obracają, a także to, iż są nachylone względem siebie, ustalono na podstawie analizy długości fali promieniowania emitowanego przez cząsteczki gazu pobudzone promieniowaniem od gwiazdy. Gdy fragmenty dysku zbliżają się do nas, fale świetlne przesuwają się w stronę koloru niebieskiego (w kierunku fal krótszych), a gdy gaz oddala się - w stronę koloru czerwonego (w kierunku fal dłuższych).
Jak na razie nie wiadomo jakie procesy doprowadziły do takiego dziwnego systemu. Być może dalsze obserwacje i symulacje komputerowe pozwolą naukowcom zrozumieć co się tam stało.
Publikacja opisująca wyniki badań ukazała się 11 października 2016 r. w „Astrophysical Journal Letters”.
Jesteśmy przyzwyczajeni do obrazu układu planetarnego w formie gwiazdy i planet krążących wokół niej. W początkowej fazie swojego istnienia taki układ miał w centrum gwiazdę (np. nasze Słońce), a dookoła był rotujący gazowo-pyłowy dysk, w którym potem uformowały się planety. Jednak wiele gwiazd występuje w kosmosie w układach podwójnych i gdy taka para gwiazd powstaje, każda może mieć dookoła własny dysk.
Okazuje się jednak, że natura może być bardziej zaskakująca. Właśnie ogłoszono odkrycie aż trzech dysków w układzie podwójnym gwiazd IRS 43. To wynik obserwacji przy pomoc sieci radioteleskopów Atacama Large Millimeter Array (ALMA), wykonywanych przez naukowców z Danii, Wielkiej Brytanii i Holandii.
Odległy o około 400 lat świetlnych układ IRS 43 składa się z dwóch gwiazd podobnym rozmiarami do Słońca. Każda z nich ma dookoła obracający się dysk gazowo-pyłowy o wielkości porównywalnej z rozmiarami Układu Słonecznego. Na dodatek dostrzeżono trzeci dysk, znacznie większy oraz nachylony od dysków indywidualnych i przecinający je. Wiek gwiazd szacowany jest nad od 100 do 200 tysięcy lat, więc być może w dyskach zaczęły się już procesy powstawania planet. Na pewno dyski są nadal zbudowane głównie z gazu, bowiem obserwuje się akrecję z dysków.
Kwestię, że dyski się obracają, a także to, iż są nachylone względem siebie, ustalono na podstawie analizy długości fali promieniowania emitowanego przez cząsteczki gazu pobudzone promieniowaniem od gwiazdy. Gdy fragmenty dysku zbliżają się do nas, fale świetlne przesuwają się w stronę koloru niebieskiego (w kierunku fal krótszych), a gdy gaz oddala się - w stronę koloru czerwonego (w kierunku fal dłuższych).
Jak na razie nie wiadomo jakie procesy doprowadziły do takiego dziwnego systemu. Być może dalsze obserwacje i symulacje komputerowe pozwolą naukowcom zrozumieć co się tam stało.
Publikacja opisująca wyniki badań ukazała się 11 października 2016 r. w „Astrophysical Journal Letters”.
Więcej informacji:
- Chaos in cosmos: Stars with three planet-forming discs of gas
- Publikacja naukowa: Misaligned Disks in the Binary Protostar IRS 43
Źródło: Uniwersytet Kopenhaski
Na ilustracjach:
U góry:
Obserwacje radioteleskopem ALMA gazowych dysków w układzie podwójnym IRS 43. Gaz oznaczony kolorem niebieskim zbliża się do nas, a czerwonym - oddala się. Kreskowanymi liniami oznaczono pozycje dysków. Źródło: Christian Brinch, NBI, KU.
Poniżej:
Wizualizacja systemu IRC 43 pokazująca względne pozycje dysków gazowo-pyłowych. Źródło: Christian Brinch, NBI, KU.
