Z nowych badań naukowców z ESO, Garching (Niemcy) wynika, że planetki Pluton i Eris są w zasadzie tego samego rozmiaru. Eris jest jednak o 27% cięższa niż Pluton.
Astronomowie po raz pierwszy dokładnie zmierzyli średnicę karłowatej planety Eris. Dokonano tego podczas jej tranzytu przez tarczę słabo świecącej gwiazdy. Miało to miejsce pod koniec 2010 roku, a do obserwacji wykorzystano teleskopy zlokalizowane na terenie Chile, w tym m.in. Belgian TRAnsiting Planets and PlanetesImals Small Telescope (TRAPPIST) z obserwatorium ESO (European Southern Observatory). Z wykonanych obserwacji wynika, iż Eris jest niemal idealnie podobna do Plutona pod względem rozmiarów. Zdaje się mieć ponadto powierzchnię odbijającą większość padającego na nią światła, co sugeruje, że może być pokryta grubą warstwą lodu.
W listopadzie 2010 Eris przeszła przed tarczą słabej gwiazdy tła. Takie zdarzenie nazywa się w astronomii okultacją. W przypadku małych i odległych ciał, jak Eris, okultacje są rzadkie i trudne do zaobserwowania. Ponowna wystąpi dopiero w 2013 roku. Istotne jest jednak to, że te zjawiska są często jedyną okazją do zmierzenia kształtu i rozmiaru odległych obiektów w Układzie Słonecznym.
Obserwacje okultacji ciał niebieskich znajdujących się poza orbitą Neptuna wymagają wielkiej precyzji i starannego zaplanowania. Wykonano je lub próbowano przeprowadzić z 26 różnych miejsc na Ziemi, w których przewidywano, że planeta znajdzie się okresowo na tle gwiazdy tła. Jednak tylko dwa obserwatoria chilijskie zdołały zaobserwować bezpośrednio to zjawisko - Obserwatoria: La Silla i San Pedro de Atacama .
Dane uzyskane w wyniku połączenia tych obserwacji wskazuja na to, że glob Eris jest w dużym stopniu kulisty. Pomiary te zostały przeprowadzone przy założeniu, że dane ciało niebieskie nie posiada wielkich pasm górskich, jednak w przypadku obiektów typu Eris jest to niemalże pewne.
Planetka Eris została zidentyfikowana w 2005 roku jako stosunkowo duży obiekt znajdujący się na obrzeżach Układu Słoneczego. To odkrycie było jednym z czynników, które ostatecznie doprowadziły do zdefiniowania nowej klasy ciał niebieskich, zwanych planetami karłowatymi, a w efekcie także - do zaliczenia do niej Plutona. Eris okrąża Słońce mniej więcej trzy razy dalej niż Pluton. Wcześniejsze oszacowania przemawiały za tym, że jest od niego o ok. 1/4 większa. Teraz wiadomo, że planety sa podobnego rozmiaru. Średnica Eris wynosi w przybliżeniu trzy tysiące kilometrów. Średnicę Plutona oszacowano natomiast na 2300-2400 km. Warto zauważyć, że jest ona trudniejsza do zmierzenia, bowiem skutecznie przeszkadza tu obecność atmosfery, która zmniejsza dokładność pomiaru.
Eris, podobnie jak Pluton, ma własnego satelitę - glob o nazwie Dysnomia. Obserwując ten układ podwójny oszacowano, ze masa Eris jest o 27% większa od masy Plutona. Wynika z tego, że Eris jest najprawdopodobniej skalistym ciałem pokrytym grubym lodowym płaszczem. Świadczy za tym faktem także wysokie albedo jej powierzchni, czyli jej zdolnośc do odbijania padającego na nią światła. Wynosi ono aż 0.96. Jest to zatem jedno z najwyższych albedo w calym Układzie Słonecznym. Gruba pokrywa lodowa Eris mogła powstać na skutek istnienia na niej atmosfery złożonej z metanu lub azotu. Mogłaby się ona koncentrować na powierzchni globu jako szron podczas oddalania się planety od Słońca i ponownie przybierać formę gazową podczas powrotu Eris w stronę macierzystej gwiazdy.
Wyniki badań ukazały się w październiku w czasopiśmie Nature: "Planetary science: Eris under scrutiny".
Źródło: Elżbieta Kuligowska
Na ilustracji: Karłowata planeta Eris oraz jej ksiezyc Dysnomia sfotografowana przez Kosmiczny Teleskop Hubble'a. Źródło: NASA, ESA, M.Brown (California Institute of Technology)
(Tekst ukazał się pierwotnie w serwisie Orion, którego zasoby zostały włączone do portalu Urania)
