10 czerwca nastąpi obrączkowe zaćmienie Słońca. W Polsce będzie widoczne jako zaćmienie częściowe. Piszemy kiedy i jak oglądać to zjawisko. Również linki do transmisji internetowych.
Pas zaćmienia obrączkowego będzie przebiegał przez Kanadę, Grenlandię, okolice bieguna północnego i dotrze do wschodniego krańca Azji. Maksymalnie będzie przez 3 minuty i 51 sekund.
Niestety w Polsce nie zobaczymy zaćmienia obrączkowego, a jedynie zaćmienie częściowe z niezbyt dużym procentem zakrycia tarczy słonecznej. W lepszej sytuacji będą mieszkańcy północnych rejonów Polski, a im dalej na południe, tym faza będzie mniejsza.
W przypadku Warszawy zaćmienie rozpocznie się o godzinie 11.55, maksymalną fazę około 0,20 osiągnie o 12.54, a koniec zjawiska nastąpi o 13.54. Zaćmienie będzie widoczne z terenu całego kraju, a poszczególne momenty zjawiska mogą różnić się o kilka bądź kilkanaście minut, w zależności od naszego położenia geograficznego. Największa faza będzie widoczna w północnej Polsce, na przykład w Gdańsku, czy Szczecinie osiągnie około 0,26. Z kolei w południowych krańcach naszego kraju zaćmienie będzie płytsze, na przykład w Krakowie osiągając w maksimum fazę około 0,14.
Zaćmienie potrwa około dwie godziny. Aby je zobaczyć trzeba posłużyć się przyrządami. Mogą to być specjalne okulary do obserwacji zaćmień Słońca, folia mylarowa albo domowe sposoby, takie jak mocno zadymiona szyba, zdjęcie rentgenowskie, płyta CD, czy maska spawalnicza. Jednak lepiej nie przesadzać z długością wpatrywania się w Słońce przy pomocy domowych metod, gdyż nie są one do końca bezpieczne (spojrzenie na moment nam nie zaszkodzi, ale nie wpatrujmy się długo w Słońce w ten sposób).
Drugim sposobem na obserwacje zaćmienia jest wykorzystanie teleskopu wyposażonego w odpowiednie filtry. Jeśli nie posiadamy filtra, to można rzutować obraz Słońca ma ekran - na przykład na białą kartkę, albo ścianę. W takiej sytuacji nie patrzymy w okular teleskopu, a na rzutowany obraz.
Ostrzeżenie: nigdy nie patrz na Słońce przez teleskop lub lornetkę, jeśli nie są odpowiednio wyposażone do tego celu w stosowne filtry.
Polska transmisja z zaćmienia (Hevelianum w Gdańsku we współpracy z planetarium w Grudziądzu):
Momenty zjawiska dla różnych miast w Polsce. Źródło: Almanach astronomiczny na rok 2021.
| Miasto | Początek | Maksimum | Koniec | Faza maksymalna |
| Gdańsk | 11.46 | 12.51 | 13.56 | 0.261 |
| Kraków | 11.58 | 12.50 | 13.32 | 0.143 |
| Łódź | 11.52 | 12.51 | 13.50 | 0.192 |
| Poznań | 11.45 | 12.46 | 13.48 | 0.219 |
| Szczecin | 11.38 | 12.42 | 13.48 | 0.256 |
| Warszawa | 11.55 | 12.54 | 13.54 | 0.197 |
| Wrocław | 11.47 | 12.45 | 13.43 | 0.184 |
Przebieg pasa zaćmienia Słońca 10 czerwca 2021 r. Źródło: NASA's Scientific Visualization Studio/Ernie Wright.
Rodzaje i częstotliwość zaćmień
Zjawisko zwane zaćmieniem Słońca zachodzi w sytuacji, kiedy Księżyc w swoim ruchu dookoła Ziemi wejdzie na linię widzenia Słońce-Ziemia. Nie następuje to przy każdym nowiu, bowiem orbita naturalnego satelity Ziemi ma nachylenie kilku stopni względem płaszczyzny orbity Ziemi. Na dodatek nie jest idealnie kołowa, tylko eliptyczna, co ma kluczowe znaczenie dla zaćmień obrączkowych.
Zaćmienia można podzielić na kilka kategorii: całkowite, obrączkowe, hybrydowe i częściowe. Najbardziej spektakularne są zaćmienia całkowite, kiedy to cała tarcza słoneczna zostaje zakryta przez Księżyc i widzimy dookoła koronę słoneczną. Jeśli Księżyc zakrywa tylko fragment tarczy słonecznej, mówimy o zaćmieniu częściowym. Rozróżnia się także zaćmienie obrączkowe, w sytuacji gdy kątowy rozmiar tarczy księżycowej jest nieco mniejszy od rozmiaru tarczy słonecznej - mamy wtedy jasny pierścień dookoła ciemnego Księżyca. Taka sytuacja następuje, gdy w momencie zaćmienia Księżyc znajduje się zbyt daleko, aby w całości zakryć Słońce. Można też mówić o zaćmieniach hybrydowych, czyli obrączkowo-całkowitych. Taki przypadek jest najrzadszy. Można wtedy obserwować zarówno zaćmienie całkowite, jak i obrączkowe, w zależności od miejsca. Przyczyną jest tutaj kulistość Ziemi: na obszarach, które są bliżej Księżyca, widać je jako całkowite, a tam, gdzie jesteśmy już zbyt daleko od Księżyca, mamy zaćmienie obrączkowe.
Generalnie zaćmienia Słońca mogą w jednym roku wystąpić od dwóch do nawet pięciu razy. Jednak z perspektywy danego miejsca na Ziemi są dużo rzadsze. Zaćmienia całkowite w danym obszarze zachodzą średnio co 370 lat. W Polsce ostatnie zaćmienie całkowite było można obserwować w 1954 roku z okolic miejscowości Suwałki i Sejny. Następne całkowite będzie w naszym kraju w 2075 roku. Z kolei następne zaćmienie obrączkowe widoczne z Polski to dopiero 2135 rok.
Częściej mamy okazję widzieć z Polski zaćmienia częściowe. Poprzedni przypadek był 21 czerwca 2020 roku, ale widoczny jedynie z Bieszczad i zakryty był tylko skrawek tarczy słonecznej (mniej niż 1%). Zdecydowanie lepiej widoczne było zaćmienie z 20 marca 2015 roku. Z kolei następne zaćmienie częściowe będziemy mieli okazję oglądać z Polski w dniu 25 października 2022 roku.
Więcej informacji:
- Strona NASA o zaćmieniu obrączkowym 10 czerwca 2021 r.
- Transmisja z zaćmienia częściowego z Polski (Hevelianum w Gdańsku oraz planetarium w Grudziądzu)
- Transmisja z zaćmienia częściowego z Polski (Obserwatorium w Truszczynach)
- Transmisja z zaćmienia częściowego z Polski (Niepołomice)
- Transmisja NASA z zaćmienia częściowego
- Transmisja z zaćmienia obrączkowego w Kanadzie
- Almanach astronomiczny na rok 2021
Autor: Krzysztof Czart
Na zdjęciu na samej górze:
Zaćmienie Słońca z 20 maja 2012 r. Składanka zdjęć zaćmienia częściowego i obrączkowego w Red Bluff (Kalifornia, USA). Źródło: Brocken Inaglory / Wikipedia.
