Przejdź do treści

Europejskie ramię robotyczne ERA na stacji ISS zaczyna działać

sojuz

Po prawie roku starań udało się wreszcie aktywować europejskie ramię robotyczne ERA, umieszczone na rosyjskim module MLM-U Nauka na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. W ostatnich miesiącach przeprowadzono 3 spacery kosmiczne poświęcone przygotowaniu ramienia do działania.

Ostatnim omawianym na portalu rosyjskim spacerem kosmicznym był ten wykonany w styczniu 2022 r. przez Antonego Szkaplerowa i Piotra Dubrowa. Jego głównym celem było dokończenie integracji modułu łącznikowego Priczal (przyłączonego do ISS w listopadzie ub. r.) z resztą rosyjskiej części stacji.

Dzięki ponad 7-godzinnej pracy udało się przygotować nowy moduł do pierwszych przylotów statków kosmicznych. Już w marcu do portu w Priczalu zadokowała załogowa kapsuła Sojuz MS-21. Po pracach związanych z Priczalem astronauci mogli przejść do aktywacji ramienia robotycznego ERA na module Nauka. Pierwotnie działania te planowano na jesień 2021 r.


Problemy z ramieniem robotycznym ERA

ERA to europejski manipulator wysłany do Międzynarodowej Stacji Kosmicznej wraz z rosyjskim modułem MLM-U Nauka. Ramię ERA może „chodzić” po module Nauka i umożliwi wykonanie na stacji automatycznie lub półautomatycznie wiele zadań w tym: instalacje nowych elementów stacji, naprawy i przeglądy stanu stacji, przenoszenie dużych ładunków w rosyjskiej części stacji, pomoc w przeprowadzaniu eksperymentów naukowych i asystowanie przy spacerach kosmicznych.

era
Ramię robotyczne ERA – rysunek poglądowy z podzielonymi elementami. Źródło: ESA.

Początkowo aktywację ramienia robotycznego planowano na jesień 2021 r. Przy próbie jego uruchomienia zawiodła jednak magistrala zasilania. 23 września 2021 r. agencja ESA podała, że działania aktywacyjne trzeba było przełożyć do stycznia 2022 r. z powodu problemów z przesyłem danych między nowym modułem MLM-U Nauka, a modułem Zwiezda.

Gdy inżynierowie na Ziemi opracowywali awaryjne plany, by przywrócić odpowiednią komunikację, na orbicie kontynuowano równolegle przygotowania do użytkowania modułu Nauka. Do końca 2021 r. udało się zainstalować i przetestować konsolę kontrolującą ramię ERA wewnątrz modułu. W spacerach kosmicznych dokończone też zostały połączenia między Nauką a modułem Zwiezda.

Wreszcie w lutym 2022 r. udało się zorganizować alternatywny sposób kontroli ramienia za pomocą podsystemów modułu Nauka. Opóźnienia wymusiły jednak przełożenie planowanych spacerów aktywujących ramię na 67. Ekspedycję, która miała wystartować pod koniec marca 2022 r. Do tego wszystkiego doszła rosyjska agresja na Ukrainę. Zrywanie współpracy z Rosją na arenie międzynarodowej postawiło pod znakiem zapytania wspólne działanie z Europą na rzecz aktywacji ramienia.

sojuz
Statek Sojuz MS-19 odlatujący 30 marca 2022 r. z członkami 66 Ekspedycji. Źródło: NASA.

Ostatecznie jednak kontynuowano prace na rzecz jego uruchomienia. Rosja nie ma interesu w sabotowaniu tych działań, gdyż od ramienia ERA zależy dokończenie rozbudowy modułu MLM-U Nauka.


VKD-52

W kwietniu rozpoczęła się seria spacerów kontynuująca prace przy aktywacji pierwszego dużego rosyjskiego modułu badawczego na ISS MLM-U Nauka, który również przyleciał do kompleksu w 2021 r. 18 kwietnia 2022 r. na zewnątrz ISS wyszli Oleg Artiemjew i Denis Matwiejew. Miał być to pierwszy z trzech spacerów kosmicznych poświęconych aktywacji europejskiego ramienia robotycznego ERA.

spacery
Astronauci Denis Matwiejew (z lewej) i Oleg Artiemjew podczas spaceru kosmicznego VKD-52 po obu stronach modułu MLM-U Nauka. Źródło: NASA.

Głównymi zadaniami spaceru było przygotowanie ramienia robotycznego do pierwszych ruchów. W tym celu należało usunąć różne pokrywy termiczne i ochronne, zainstalować rozmaite elementy na i wokół ramienia oraz zamontować zewnętrzną zapasową konsolę kontrolną do zdalnego sterowania ramieniem. Astronauci rozpoczęli spacer z modułu Poisk. Udało się wykonać wszystkie prace przygotowawcze związane z ramieniem ERA. Spacer zakończył się po 6 godzinach i 37 minutach.


VKD-53

Już 29 kwietnia ta sama para astronautów: Artiemjew i Matwiejew ubrała skafandry spacerowe, by wykonać kolejne prace przygotowujące do używania ramienia robotycznego ERA. Tym razem jednym z zadań było usunięcie koców termalnych na całej długości ramienia, które chroniły ramię podczas lotu rakietowego. Co ciekawe, robią to do tej pory w przestrzeni kosmicznej. Astronauci musieli też zdjąć blokady przytwierdzające ramię do modułu, a także zainstalować rączki i uprzęże bezpieczeństwa potrzebne podczas używania ramienia w przyszłych spacerach kosmicznych.

Na koniec planowano pierwsze uruchomienia ramienia i wykonanie ruchów przemieszczających ramię z pozycji transportowej do konfiguracji roboczych. Pierwsze udane ruchy były wykonane jeszcze podczas zwalniania rozmaitych blokad na ramieniu. Po wykonaniu pierwszych ruchów można było zdjąć izolację z niedostępnych wcześniej miejsc.

Ramię z powodzeniem zostało przetransportowane najpierw do pierwszego punktu kontrolnego, a potem do drugiego. W obu udało się zadokować jego końcówkę do specjalnych portów. Nie zdążono jednak wykonać podczas tego spaceru trzeciego planowanego ruchu – montażu drugiej końcówki w trzecim punkcie kontrolnym. Dodatkowo, w trakcie prac przy ramieniu, jeden z astronautów rozplątał kabel przy antenie systemu Kurs na module Priczal, który uniemożliwiał pełne rozwinięcie anteny, wykorzystywanej przy dokowaniu statków. Spacer trwał 7 godzin i 43 minuty.

W maju inżynierowie chcieli zdalnie dokończyć dokowanie ramienia do trzeciego punktu. Pomimo wielu prób nie udawało się. Ramię ERA musiało więc pozostać w tzw. pozycji flamingo z jedną końcówką w powietrzu. Była to bezpieczna orientacja, ale wymagająca dodatkowych analiz podczas manewrów orbitalnych stacji, aby go nie zniszczyć. W końcu dopiero w czerwcu po tygodniach analiz udało się zadokować końcówkę w docelowym porcie. Po rozwiązaniu tego problemu można było przejść do trzeciego spaceru aktywacyjnego.

spacer
Ramię robotyczne ERA podczas próby zadokowania drugiej końcówki w porcie BLT-3. Ostatecznie udało się tego dokonać dopiero 22 czerwca 2022 r. Źródło: NASA.


VKD-54

Trzeci spacer kosmiczny poświęcony aktywacji ramienia robotycznego wykonali astronauci: Rosjanin Oleg Artiemjew i Włoszka Samantha Cristoforetti. Para wyszła na zewnątrz z modułu Poisk 21 lipca 2022 r. Zanim przystąpili do prac związanych z ramieniem wypuścili zestaw 10 nanosatelitów.

Potem już spacer kosmiczny był w pełni poświęcony pracy przy ramieniu ERA. Astronauci najpierw wymienili jeden z adapterów funkcjonalnych na końcówce ramienia. Następnie złożyli konsolę EMMI do sterowania ramieniem z zewnątrz. Konsola miała zostać przeniesiona do innej, już docelowej lokalizacji – zadanie to jednak przełożono na kolejne wyjście z powodu opóźnienia.

Następnie udało się wymienić osłonę ochronną na jednej z kamer inżynieryjnych na ramieniu robotycznym. Na astronautów czekały jeszcze inne zadania, na przykład przemieszczenie ramienia robotycznego Strieła na module Poisk. Niczego więcej nie udało się jednak wykonać z powodu wyczerpania dozwolonego czasu. Spacer zakończył się po 7 godzinach i 6 minutach.

 

Więcej informacji:

 

Na podstawie: Roskosmos/NSF/RussianSpaceWeb/NASA/ESA

Opracował: Rafał Grabiański

 

Na zdjęciu tytułowym: Statek Sojuz MS-21 zadokowany do modułu Priczal na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. W tle środkowa Argentyna. Źródło: NASA.

Reklama