17 września br. Międzynarodowa Unia Astronomiczna ogłosiła przyznanie planetoidzie 2003 EL61 statusu planety karłowatej o nazwie Haumea. Cztery pozostałe planety karłowate to: Ceres, Eris, Makemake i zdegradowany do tej roli w 2006 r. Pluton. Hamuea jest trzecia co do wielkości po Eris i Plutonie.
Odkrycie Haumei ogłoszono w połowie 2005 r. Odkryły ja niezależnie dwa zespoły: grupa prof. Michaela Browna z USA i prof. Jose Ortiza z Hiszpani. Planeta kształtem przypomina zaokrąglone cygaro. Dłuższa średnica jest w przybliżeniu taka jak średnica Plutona, ale planeta jest znacznie "chudsza". Obraca się bardzo szybko - jeden obrót trwa ok. 4 godziny. Ta gwałtowna rotacja może tłumaczyć dziwny kształt obiektu - planeta uległa wydłużeniu w wyniku szybkiego wirowania. Haumea należy do obiektów transneptunowych, które są częścią pasa Kuipera, obiegając Słońce za orbitą Neptuna. Obecnie znajduje się ok. 50 razy dalej od Słońca niż Ziemia, a w czasie największego zbliżenia jest 35 razy dalej od Słońca niż Ziemia. Obecna obserwowana jasność gwiazdowa wynosi 17,5 mag (gołym okiem widzimy do 6 mag)
Haumea jest postacią z mitologii hawajskiej - boginią porodu i płodności. Planeta ma budowę skalistą, a powierzchnię pokrywa skorupa lodu. Ma dwa księżyce, które powstały prawdopodobnie w wyniku zderzenia innego obiektu z planetoidą - oderwane fragmenty uformowały dwa księżyce Hi'iaka oraz Namaka. Wg mitologii Hi'iaka to bogini urodzona z ust Haumei, a Namaka to duch wody powstały z ciała bogini Haumei. Dzięki tym księżycom można było wyznaczyć masę planety - wynosi ona 32% masy Plutona.
Ocenia się, że ok. 10% obiektów w pasie Kuipera posiada satelitę, ale aż do tej pory nie znano obiektów w tym obszarze, które mają więcej niż jeden księżyc (wyjątkiem jest Pluton z 3 księżycami: Charon, Hydra, Nix).
Fot. Zdjęcie wykonane 30 czerwca 2005 r. Centralny duży ciemny obiekt to Haumea, poniżej księżyc Hi'iaka, powyżej ledwie widoczna plamka - to mniejszy z księżyców - Namaka. Źródło: web.gps.caltech.edu/~mbrown/2003EL61/
Źródło: IAU | Karolina Zawada
Na ilustracji: Animacja pokazująca jak Haumea rotuje. Źródło: web.gps.caltech.edu/~mbrown/2003EL61/
(Tekst ukazał się pierwotnie w serwisie Orion, którego zasoby zostały włączone do portalu Urania)
