Przejdź do treści

Historyczne wydarzenia związane z Nowym Rokiem i wigilią Nowego Roku

Zdjęcie Ceres wykonane przez sondę Dawn

Nowy Rok oraz wigilia Nowego Roku kojarzy się głównie z zabawą i hucznymi uroczystościami. Jednak zarówno 31 grudnia, jak i 1 stycznia, zapisały się w historii astronomii jako daty odkrycia kilku ciał niebieskich oraz daty urodzin i śmierci osób związanych z astronomią. W poniższym artykule przedstawimy wybrane wydarzenia związane z obiema datami.

Niektórzy astronomowie pracowicie spędzali ostatni dzień roku i przyczynili się do odkrycia 3 planetoid. Pierwsze z tych odkryć nastąpiło w 1896 r. i jest zasługą francuskiego astronoma Auguste Charloisa. Pracując w obserwatorium w Nicei, spostrzegł on tego dnia obiekt pasa głównego asteroid, który został nazwany Gratia, na cześć Gracji, bogini mitologii rzymskiej. Planetoida o średnicy 87 km okrąża Słońce w ciągu 4,6 lat po orbicie o średnim promieniu 2,7 j.a. Nie było to jedyne odkrycie w życiu astronoma, bowiem zapisał się w historii jako odkrywca 98 innych planetoid w latach 1987-1904.

Kolejną planetoidę, odkrytą 31 grudnia 1905 r., zapisał na swoim koncie austriacki astronom Johann Palisa. Nazwano ją Klotilde, na część córki innego austriackiego astronoma Edmunda Weissa. Odkrycie nastąpiło w Obserwatorium Uniwersyteckim w Wiedniu. Planetoida ma średnicę 81 km i okrąża Słońce po nieco bardziej odległej orbicie niż opisana wcześniej Gratia. Palisa odkrył łącznie 122 planetoidy w latach 1874-1923. Ponad trzykrotnie więcej planetoid (395) odkrył niemiecki astronom Karl Reinmuth. Jedną z nich była planetoida Troilus, odkryta 31 grudnia 1931 r. w Obserwatorium w Heidelbergu, będąca jednym z obiektów z grupy trojańczyków Jowisza. Ma ona średnicę 103 km i obiega Słońce w ciągu niemal 12 lat. Nazwana została imieniem syna króla Troi Priama, bohatera Iliady.

W 1884 r. w wigilię Nowego Roku urodził się słynny amerykański astronom Robert Grant Aitken. Pracował głównie w kalifornijskim Obserwatorium Licka nad badaniami gwiazd podwójnych, których odkrył ponad 3 tysiące. Swoje odkrycia zawarł w katalogach, z których najbardziej znanym jest New General Catalogue of Double Stars Within 120° of the North Pole. Aitken oprócz badań gwiazd pracował także nad obliczaniem orbit komet oraz księżyców planet Układu Słonecznego. Ponad dwie dekady później, 31 grudnia 1905 r. urodziła się amerykańska astronom Helen Prince, znana z badań nad rozbłyskami słonecznymi, którym poświęciła większość ze swoich 130 artykułów naukowych.

31 grudnia 1679 r. zmarł włoski astronom Giovanni Borelli, badacz orbit planet oraz orbit księżyców Jowisza. W 1719 r. dzień przed Nowym Rokiem odszedł John Flamsteed, jeden z najbardziej zasłużonych wczesnych astronomów angielskich. Założyciel obserwatorium astronomicznego w Greenwich.
W 1973 r. zmarł rosyjsko-amerykański badacz gwiazd Alexander Vyssotsky, a 27 lat póżniej radziecki astronauta Wasilij Łazariew, uczestnik lotów kosmicznych na statkach Sojuz 12 (1973 r.) oraz Sojuz 18-1 (1975 r.).

Największym odkryciem astronomicznym związnym z Nowym Rokiem było odrycie planetoidy Ceres w 1801 r. Dokonał tego włoski astronom Giuseppe Piazzi w obserwatorium w Palermo na Sycylii. Początkowo Ceres uznawana była za jedną z planet, jednak w miarę odkrywania kolejnych obiektów zdegradowano ją do miana asteroidy. Od 2006 r. na skutek zmian w definjcji planety, uznana została za jedną z planet karłowatych Układu Słonecznego. Ze średnicą 950 km jest największym obiektem pasa planetoid pomiędzy Marsem a Jowiszem. Innym, całkiem niedawnym, bo z 2014 r. odkryciem była detekcja asteroidy 2014 AA. Doknał jej amerykański astronom Richard Kowalski. Asteroida miała ok. 3 metrów średnicy i 20 godzin po odkryciu weszła w ziemską atmosferę, najprawdopodobniej ulegając spłonięciu. 

Pierwszego stycznia jest datą urodzin kilku osób związnych z astronomią. W 1942 r. urodził się Giennadij Sarafanow, radziecki astronauta, który m.in. w 1974 r. odbył lot kosmiczny na statku Sojuz 15. W 1951 r. przyszła na świat amerykańska astronom Martha P. Haynes, zajmująca się głównie radioastronomią oraz astronomia pozagalaktyczną. Pięc lat póżniej urodził się Sergei Avdeyev, rosyjski kosmonauta, będący długoletnim rekordzisą pod względem doświadczenia zjawiska dylatacji czasu. Dwa lata temu, 1 stycznia 2015 r. zmarł rosyjski kosmonata Boris Morukow. Był z wykształcenia lekarzem i w tej roli wziął udział w 2000 r. w locie wahadłowcem Atlantis na Międzynarodową Stację Kosmiczną. Opublikował ponad 100 artykułów naukowych i opatentował 4 wynalazki własnego autorstwa.


Opracowanie:
Grzegorz Iwanicki

Na ilustracji: Zdjęcie planety karłowatej Ceres wykonane 4 maja 2015 przez sondę Dawn. Źródło: NASA/JPL.
 

Reklama