2 czerwca w Instytucie Fizyki Jądrowej Polskiej Akademii Nauk odbyło się uroczyste otwarcie prototypu teleskopu SST-1M dla projektu Cherenkov Telescope Array.
CTA czyli Cherenkov Telescope Array to największe na świecie naziemne obserwatorium promieniowania gamma wysokich i najwyższych energii. Obserwatorium podzielone zostanie na dwie części – jedną zlokalizowaną na półkuli północnej, a drugą na półkuli południowej. Każda z części obserwatorium składać się będzie z 50-100 teleskopów Czerenkowa. Ostateczny wybór lokalizacji jest jeszcze dyskutowany.
Obserwacje prowadzone będą w zakresie od około 20 GeV do kilkuset TeV, a pokrycie tak szerokiego zakresu energii możliwe będzie dzięki zastosowaniu trzech rodzajów teleskopów: mały (ang. small-size telescope, SST) o średnicy zwierciadła 4 m, średni (ang. mid-size telescope, MST) o średnicy 12 m oraz duży (ang. large-size telescope, LST), o średnicy 23 m.
W prace nad projektem CTA zaangażowani są badacze z 29 krajów Europy i świata, również naukowcy i inżynierowie z Polski.
Jednym z głównych zadań realizowanych przez polską grupę było zaprojektowanie i stworzenie prototypu małego teleskopu CTA.
Polskie Konsorcjum Projektu Cherenkov Telescope Array powstało w maju 2009 roku, w jego skład wchodzą: Instytut Fizyki Jądrowej im. H. Niewodniczańskiego PAN, Centrum Badań Kosmicznych PAN, Centrum Astronomiczne im. M. Kopernika PAN, Uniwersytet Jagielloński, który jest koordynatorem Konsorcjum, Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Łódzki, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Akademia Górniczo-Hutnicza oraz Akademickie Centrum Komputerowe CYFRONET AGH.
Sam projekt SST został opracowany przez konstruktorów z Instytutu Fizyki Jądrowej PAN w Krakowie. 29 listopada 2013 stanęła struktura mechaniczna prototypu.
SST to teleskop o ogniskowej 5.6m oraz średnicy zwierciadła 4m, który będzie wyposażony w nowatorską, w pełni cyfrową kamerę zbudowaną z fotopowielaczy krzemowych, pozwalający na obserwacje najbardziej energetycznych fotonów gamma o energiach sięgających 300 TeV. Małe strumienie fotonów w tym zakresie energetycznym stanowią spore ograniczenie obserwacyjne. Dzięki sieci kilkudziesięciu teleskopów naukowcom uda się pokryć obszar kilku kilometrów kwadratowych, co pozwoli na uzyskanie większej powierzchni zbierającej oraz czułości wystarczającej do obserwacji wysokoenergetycznych fotonów.
2. czerwca 2014 w Instytucie Fizyki Jądrowej PAN w Krakowie odbyła się uroczysta inauguracja prototypu teleskopu. W imprezie m.in. wzięli udział przedstawiciele Międzynarodowego Konsorcjum CTA, przedstawiciele polskich uczelni i instytutów naukowych oraz dyrekcja firmy Ponar-Żywiec – głównego wykonawcy prototypu.
Źródło: Alicja Wierzcholska
Na zdjęciu: Prototyp SST-1M w Instytucie Fizyki Jądrowej PAN w Krakowie podczas uroczystej inauguracji 2. czerwca 2014. Fot. Hubert Siejkowski
