W czwartek 17 października o godzinie 10:41 czasu lokalnego (06:41 CEST) z Kosmodromu Bajkonur w Kazachstanie (Rosja) na pokładzie rosyjskiej rakiety Proton wyniesiono na orbitę satelitę Integral - INTErnational Gamma Ray Astrophysics Laboratory. Satelita Europejskiej Agencji Kosmicznej jest najbardziej nowoczesnym teleskopem do obserwacji w zakresie promieniowania gamma. Integral jest tak zaprojektowany, aby móc jednocześnie obserwować obiekty na falach gamma, X i w zakresie widzialnym, umożliwiając astronomom pełną analizę obiektów.
Proton umieścił satelitę na eliptycznej okołoziemskiej orbicie, którą Integral przemierza w ciągu 72 godzin zbliżając się do Ziemi na odległość około 10 000 km i oddalając się od niej na 153 000 km. Jego orbita nachylona jest pod kątem 51,6o do ziemskiego równika. Ziemię otacza pas promieniowania Van Allena, który przeszkadza w obserwacji promieniowania gamma. Orbita, na której umieszczono satelitę, umożliwia mu przebywanie 90% czasu na zewnątrz pasa.
Satelita przejdzie teraz dwumiesięczny okres testów; naukowcy muszą sprawdzić, czy umieszczone na pokładzie instrumenty pomiarowe działają prawidłowo i czy przesyłane na Ziemie dane są dobrej jakości.
 |
| Satelita Integral |
Satelita waży 4000 kg z czego połowa przypada na urządzenia pomiarowe, jego wysokość sięga 5 m. Dwa główne instrumenty pomiarowe to spektrometr SPI oraz kamera IBIS.. Francusko - niemiecki spektrometr będzie przeprowadzał widmową analizę poszczególnych źródeł i obszarów aktywności promieniowania gamma, mierząc energię tych promieni 40 razy lepiej niż poprzednie satelity. Do tego celu użyje detektorów wykonanych z germanu chłodzonych do temperatury 85K (-188oC). Ponieważ zwierciadła i soczewki są bezużyteczne w detekcji tak energetycznych promieni jak fale gamma (fala elektromagnetyczna o długości < 10-8cm), spektrometr używa techniki 'coded-mask imaging'. Zamiast skupiania promieni gamma, blokuje je, a na umieszczonym poniżej detektorze tworzy się rozpoznawalny cień. Tak stworzone zakodowane obrazy zostaną następnie odkodowane przez naziemne komputery.
Włoska kamera IBIS (Imager on Board the Integral Satellite) jest idealnym partnerem dla SPI. Ma co prawda gorszą rozdzielczość energetyczną, ale za to rozdzielczość kątowa jest dwunastokrotnie lepsza.
Uzupełnieniem tych dwu wysokiej klasy instrumentów jest duńska kamera do obserwacji na falach X JEM-X (Joint European X-Ray Monitor) i hiszpańska kamera CCD (OMC - Optical Monitoring Camera) działająca w zakresie widzialnym.
Dane zebrane przez Integral będą przesyłane na Ziemię do ośrodka w Redu w Belgii lub do stacji NASA w Goldstone w USA. Z centrum misji w Darmstadt w Niemczech dane będą przesyłane dalej do społeczności naukowej poprzez Integral Scientific Data Centre (ISDC) w Versoix w Szwajcarii. Wszystko to będzie odbywać się bardzo szybko, aby w razie interesującego odkrycia (np. błysku gamma) można było natychmiast "włączyć do akcji" teleskopy naziemne.
Integral będzie przede wszystkim obserwował obiekty o najwyższej gęstości, takie jak gwiazdy neutronowe i czarne dziury, które są źródłami promieniowania o bardzo wysokich energiach. Obserwacje dokonane przez Integral powinny również pomóc astrofizykom potwierdzić obecność gigantycznych czarnych dziur w centrach galaktyk, a w tym i w naszej macierzystej Galaktyce.
Jeszcze zanim Integral znalazł się na orbicie, Integral Science Operations Centre w Noordwijk w Holandii zostało zasypane wnioskami o przyznanie czasu na obserwacje przy użyciu nowego satelity. Złożonych propozycji obserwacji było 19 razy więcej niż Integral jest w stanie wykonać w pierwszym roku pracy. Przyjęto 291 wniosków - zapowiada się więc bardzo pracowity rok dla satelity. Na razie Integral krąży bezpiecznie po wyznaczonej mu orbicie, a naukowcy przystępują do sprawdzania stanu urządzeń i jakości przesyłanych danych.
W promieniach gamma Wszechświat wygląda o wiele mniej przyjaźnie i niepodobny jest do spokojnego nocnego nieba usianego tysiącem gwiazd. Oglądający świat na falach gamma Integral będzie świadkiem dramatycznych zdarzeń, a naukowcy z niecierpliwością czekają na jego relacje.
Źródło | oprac. K.Zawada
Na zdjęciu: 17 października 2002, Kosmodrom Bajkonur
(Tekst ukazał się pierwotnie w serwisie Orion, którego zasoby zostały włączone do portalu Urania)
