Kwadrantydy pochodzą od planetoidy 2003 EH1, należącej do grupy Amora, odkrytej 6 marca 2003 roku. Obiekt ten krąży po orbicie o dużym nachyleniu, odpowiadającej orbicie Kwadrantydów, co wykazały analizy przeprowadzone wstecz przez kilka stuleci z uwzględnieniem perturbacji ze strony planet. W dniu 3 stycznia 2022 roku przypada szczyt ich aktywności.
Kwadrantydy, których szczyt przypada na początek stycznia każdego roku, uważane są za jeden z najlepszych rocznych deszczów meteorów. Większość deszczy meteorów ma szczyt dwudniowy, co sprawia, że łatwiej jest znaleźć dla nich dobre warunki obserwacyjne. Szczyt aktywności Kwadrantydów jest znacznie krótszy – trwa tylko kilka godzin. Powodem, dla którego ten szczyt jest tak krótki, jest cienki strumień cząstek oraz fakt, że Ziemia przecina ten strumień pod kątem prostym. Jeśli pogoda dopisze, można jednak zobaczyć wtedy od 60 do nawet 200 meteorów na godzinę.
Przez gęsty rój Kwadrantydów Ziemia przechodzi każdego roku około 4 stycznia. Radiantem Kwadrantydów jest gwiazdozbiór Wolarza. Rój jest aktywny każdego roku między 28 grudnia a 12 stycznia. W szczycie aktywności można zobaczyć około 80 meteorów na godzinę, poruszających się z prędkościami około 41 kilometrów na sekundę. Szacuje się, że meteoroidy Kwadrantydów, które dziś oglądamy, opuściły 2003 EH1 około 500 lat temu.
Kwadrantydy są znane z tego, że można wśród nich dostrzec spektakularne kule ogniowe. Kule ogniowe są to wielkie eksplozje światła i koloru, które powstają z większych cząstek materii i mogą trwać dłużej niż przeciętna smuga meteoru. Są również jaśniejsze niż typowe meteory, dochodząc do jasności -3 magnitudo.
Kwadrantydy najlepiej jest obserwować z półkuli północnej w nocy i przed świtem. Aby zobaczyć tej rój, znajdź obszar z dala od świateł miejskich lub ulicznych. Przygotuj się na zimową aurę ze śpiworem, kocem lub leżakiem. Połóż się płasko na plecach ze stopami skierowanymi na północny wschód i spójrz w górę, obserwując jak najwięcej nieba. Po około 30 minutach pozostawania w ciemności, twoje oczy dostosują się i zaczniesz widzieć meteory. Bądź cierpliwy, pokaz potrwa do świtu, więc masz dużo czasu, aby rzucić okiem na to piękne zjawisko.
Meteoroidy, które obserwujemy w atmosferze jako meteory, pochodzą z fragmentów komet i kawałków zniszczonych asteroid. Kiedy te obiekty krążą wokół Słońca, emitowany przez nie pył stopniowo rozprzestrzenia się, ciągnąc się za nimi w postaci ogona wzdłuż ich orbit. Każdego roku Ziemia przechodzi przez takie ślady kosmicznych resztek. Podczas tych przejść, niewielkie kawałki materii zderzają się z naszą atmosferą i ulegają zniszczeniu, tworząc przy tym ogniste i kolorowe smugi na niebie.
Większość deszczy meteorów pochodzi od komet, ale nie Kwadrantydy. Te pochodzą z planetoidy 2003 EH1. Planetoida ta potrzebuje 5,52 roku na jednokrotne okrążenie Słońca. Możliwe, że 2003 EH jest „martwą kometą” lub nowym rodzajem obiektu dyskutowanego przez astronomów, zwanym „kometą skalną”.
To zdjęcie bliskiego Ziemi obiektu 2003 EH1 zostało wykonane przez 10-metrowy teleskop Keck I w 2013 roku. Obiekt jest prawdopodobnie asteroidą, martwą kometą lub możliwą „kometą skalną”, która wytwarza szczątki, powodujące coroczny Kwadrantowy deszcz meteorów. Źródło: Kasuga, T. i Jewitt, D. (2015)
2003 EH1 odkryto 6 marca 2003 roku w programie Lowell Observatory Near-Earth Object Search (LONEOS). 2003 EH1 to mała planetoida. Jej średnica mierzy zaledwie trzy kilometry. Została zidentyfikowana jako źródło Kwadrantydów przez astronoma Petera Jenniskensa.
Radiant Kwadrantydów, czyli punkt na niebie, z którego wydają się one wysypywać, to obecnie niewyróżniana konstelacja zwana „Quadrans Muralis”. Francuski astronom Jerome Lalande wyróżnił ten gwiazdozbiór w 1795 roku. Jego nazwa pochodzi od kwadrantu, czyli wczesnego instrumentu astronomicznego używanego do obserwacji i wyznaczania pozycji gwiazd. Kwadrantydy po raz pierwszy zaobserwowano w 1825 roku.
Kiedy Międzynarodowa Unia Astronomiczna (IAU) stworzyła listę uznanych współczesnych gwiazdozbiorów w 1922 roku, Quadrans Muralis został pominięty. Quadrans Muralis znajduje się pomiędzy konstelacjami Wolarza i Smoka (w pobliżu końca uchwytu „Wielkiego Wozu”). Mimo że konstelacja ta nie figuruje już w oficjalnym spisie gwiazdozbiorów, była uważana za konstelację wystarczająco długo, aby nadać nazwę deszczowi meteorów.
Uwaga: konstelacja, dla której nazwano deszcz meteorów, służy tylko do pomocy widzom w określeniu, jaki deszcz oglądają danej nocy. Konstelacja nie jest źródłem meteorów. Ponadto, aby zobaczyć Kwadrantydy, nie powinieneś patrzeć tylko na konstelację Wolarza. Kwadrantydy są widoczne na całym nocnym niebie.
Opracowanie: Joanna Molenda-Żakowicz
Na ilustracji: Mapa astronomiczna przedstawiająca Wolarza (nazywanego Oraczem w krajach, w których Wielki Wóz znany jest jako Pług), trzymającego włócznię, sierp i dwa psy na smyczy: Asteriona i Charę. Widać również kwadrant i włosy Bereniki tworzące konstelację. Źródło: Biblioteka Kongresu (Library of Congress).
