Utworzono dwusetny międzynarodowy obszar ochrony ciemnego nieba certyfikowany przez IDA (International Dark-Sky Association).
Idea powoływania przez IDA międzynarodowych obszarów ochrony ciemnego nieba narodziła się w 2001 roku, gdy tym mianem uhonorowano zasłużone dla astronomii miasto Flagstaff w Arizonie. W leżącym na jego terenie obserwatorium astronomicznym (Lowell Observatory) Clyde Tombaugh odkrył w 1930 roku Plutona, a w kolejnych latach dokonywano innych znaczących odkryć.
Od precedensowego certyfikatu IDA minęło ponad 20 lat i przez ten czas powołano wiele innych obszarów ochrony nocnego krajobrazu na wszystkich kontynentach poza Antarktydą. Setny taki obszar utworzono cztery lata temu, o czym informowaliśmy w tym artykule. W obliczu różnorodności certyfikowanych miejsc ustanawiano kolejne ich rodzaje w tym:
a) międzynarodowe społeczności ciemnego nieba (dark sky communities) – miejscowości mające od kilkuset do nawet kilkudziesięciu tysięcy mieszkańców, które m.in. wprowadziły na swoim terenie odpowiednie regulacje w obszarze polityki oświetleniowej. Obecnie istnieje niemal 40 takich miejsc na całym świecie, głównie w Stanach Zjednoczonych i Europie;
b) międzynarodowe parki ciemnego nieba (dark sky parks) – najliczniejsza grupa, zawierająca ponad 115 obszarów, najczęściej cennych przyrodniczo, na których krzyżują się m.in. funkcje ochrony nocnego nieba przed sztucznym światłem w aspekcie ochrony nocnej fauny i flory z działaniami z zakresu astroturystyki;
c) międzynarodowe rezerwaty ciemnego nieba (dark sky reserves) – obszary podobne do parków ciemnego nieba, jednak zazwyczaj o znacznie większej powierzchni, zawierające także strefę buforową z rozmieszczonymi w niej wieloma miejscowościami akceptującymi zasady zrównoważonej polityki oświetleniowej. Dotychczas powstało 20 takich rezerwatów;
d) międzynarodowe sanktuaria/ostoje ciemnego nieba (dark sky sanctuaries) – miejsca oddalone od jakichkolwiek osiedli ludzkich, odznaczające się wyjątkowymi walorami nieskażonego sztucznym światłem nocnego nieba. Różnią się od parków ciemnego nieba izolacją geograficzną, która utrudnia odwiedzanie tych miejsc i propagowanie wiedzy o zanieczyszczeniu światłem. Powołano 15 takich obszarów, m.in. na wyspach Pacyfiku oraz pustynnych obszarach Ameryki Północnej, Południowej Afryki, Chile i Australii;
e) miejskie obszary ciemnego nieba (urban night sky places) – najpóźniej utworzona kategoria miejsc ochrony nocnego krajobrazu, zawierająca obecnie 5 obszarów zlokalizowanych na terenie dużych miast lub aglomeracji, bądź w ich bezpośrednim sąsiedztwie. Ze względu na prowadzone na ich terenach działania edukacyjne i popularyzatorskie stanowią one cenne miejsca propagowania wiedzy o zanieczyszczeniu światłem, mimo nie najlepszych warunków do prowadzenia obserwacji astronomicznych.
Dwusetny obszar IDA wpisuje się w kategorię parków ciemnego nieba, a ustanowiony został w stanie Nebraska, będąc tym samym pierwszym międzynarodowym obszarem ochrony ciemnego nieba na terenie tego stanu. Zajmuje powierzchnię niecałych trzech kilometrów kwadratowych wybrzeża sztucznego zbiornika wodnego Merriitt, leżącego na terenie stanowych terenów rekreacyjnych. W krajobrazie dominują zarośnięte trawą wydmy, będące największym tego typu obszarem na półkuli zachodniej.
Park położony jest z dala od większych miast – najbliższym ośrodkiem miejskim jest oddalone o 40 kilometrów trzytysięczne Valentine. Z tego względu niebo jest tam niemal nieskażone sztucznym światłem, dzięki czemu teren parku jest znany lokalnym miłośnikom astronomii. Od 29 lat odbywa się tam Nebraska Star Party, które co roku przyciąga setki uczestników.
Otrzymanie certyfikatu IDA przez Merritt Reservoir State Recreation Area poprzedzone było trzyletnimi pracami, m.in nad regulacjami prawnymi i modernizacją sieci oświetlenia zewnętrznego na terenie parku. Wśród instytucji biorących udział w tych pracach prym wiodły Bureau of Land Reclamation, Nebraska Game and Parks Commission, Merritt Trading Post Resort, Nebraska Star Party oraz Nebraska Tourism Commission.
Międzynarodowe obszary ciemnego nieba ustanawiane przez IDA są często uważane za najbardziej prestiżowe z miejsc prowadzących czynną ochronę nocnego krajobrazu, nie są jednak jedynymi tego typu obszarami na świecie. Inne instytucje, takie jak Fundacja Starlight, RASC czy Program Ciemne Niebo, również certyfikują rozmaite miejsca ochrony ciemnego nieba (np. Izerski Park Ciemnego Nieba), dzięki czemu łączna liczba wszystkich obszarów ochrony nocnego krajobrazu – tych międzynarodowych i o lokalnym znaczeniu razem wziętych – przekroczyła we wrześniu liczbę 300 (wg danych gromadzonych przez IUCN Dark Skies Advisory Group).
Więcej informacji:
- Lista międzynarodowych obszarów ciemnego nieba IDA
- 200. obszar ciemnego nieba IDA
- Wniosek do IDA o utworzenie Parku Merritt Reservoir
Opracowanie: Grzegorz Iwanicki
Źródło: IDA
Na ilustracji: rozgwieżdżone niebo nad jednym z pól kampingowych w Parku Merritt. Źródło: IDA/Justin Haag
