Księżyc w swojej wędrówce po niebie przemierza gwiazdozbiór Byka. Swoją wędrówkę po niebie nocą z 27 na 28 lutego zacznie w niewielkiej odległości od Marsa, który obecnie też przebywa w Byku.
W układzie równikowym, o godzinie 18, współrzędne Księżyca wyniosą: α=04h44m38,1s (rektascensja) i δ=25°00’34,9” (deklinacja). Jasność wyniesie -11m,92. Powierzchnia Księżyca będzie oświetlona w 54%. Współrzędne Marsa wyniosą natomiast α=05h09m29,7s zaś δ=25°21’45,1”. Jasność -0m,39. Z powierzchni Ziemi obserwator będzie miał możliwość zaobserwowania 90% jego oświetlonej przez Słońce powierzchni.
Wieczorem 27 lutego Księżyc znajdzie się w odległości około 1,5 stopnia kątowego na zachód od Marsa. W miarę upływu czasu oba obiekty będą zbliżać się do siebie.
Wzajemnie położenie Księżyca i Marsa, 28 lutego 2023 roku, godzina 02.44, tuż przed zachodem Księżyca. Źródło: https://stellarium-web.org/
Nad ranem 28 lutego 2022 roku o godzinie 5.26.38, tuż przed zakryciem, będzie można podziwiać Marsa wraz z jego układem księżyców, Phobosem i Deimosem. Sekundę później Deimos zastanie zakryty przez Księżyc. O godzinie 5.26.43 rozpocznie zakrycie Marsa. O godzinie 5.26.56 nastąpi zakrycie Phobosa.
Układ Marsa z Księżycami tuż przed zakryciem Deimosa przez Księżyc. 28 luty 2023 roku, 5.26.38 (dla Polski centralnej, Łódź). Źródło: https://stellarium-web.org/
Sekunda przed zakryciem Phobosa, 28 luty 2023 roku, 5.26.55 (dla Polski centralnej, Łódź). Źródło: https://stellarium-web.org/
O godzinie 5.27.03 Mars zostanie przysłonięty przez Księżyc. O godzinie 5.54.28 Deimos wyłoni się zza tarczy księżycowej.
Wyjście Phobosa zza tarczy księżycowej, 28 luty 2023 roku, 5.54.28 (dla Polski centralnej, Łódź). Źródło: https://stellarium-web.org/
O godzinie 5.55.16 wyłoni się zza tarczy księżycowej powierzchnia Marsa. O godzinie 5.55.39 Phobos wyjdzie zza tarczy Księżyca i zjawisko zakończy się.
Mars będzie skryty za tarczą księżycową przez 28m13s. Czas, jaki upłynie od chwili zakrycia Deimosa do chwili wyłonienia się Phobosa zza tarczy księżycowej to około 29m01s. Niestety, zakrycie Marsa przez Księżyc z terenu Polski będzie niedostępne do obserwacji. Zjawisko można będzie obserwować z terenów północnej Europy, północnej Azji, obszaru Arktycznego oraz Islandii. My natomiast będziemy mogli po prostu obserwować Księżyc położony bardzo blisko Marsa.
Następnego wieczoru, 28 lutego 2023 roku, Księżyc będzie już oddalał się od Marsa z racji ruchu obiegowego Księżyca wokół Ziemi. O ile Księżyc przemierza dziennie po niebie kilkanaście stopni, Mars – z racji swojej większej odległości od Ziemi – porusza się znacznie wolniej, choć (z racji faktu, że jest najbliższą nam planetą zewnętrzną) i tak dosyć szybko. Rok marsjański wynosi około 687 dni ziemskich (669 dni marsjańskich). Nie widzimy pełnego cyklu faz Marsa, gdyż jest on planetą krążącą wokół Słońca na zewnątrz orbity Ziemi (inaczej rzecz się ma z Merkurym i Wenus). Rozmiar Marsa waha się między 4” a 25,11” (w trakcie wielkich opozycji, które występują w sekwencji co 15 lat-15lat-15lat-17lat-17lat, przy czym po 79 latach wielka opozycja występuje niemal w tych samych dniach miesiąca, z przesunięciem od 2 do 5 dni), a jasność – między -2,8 mag a +1,6 mag.
Orbita Marsa jest silnie wydłużona (eliptyczna), co powoduje, że Mars nie wykazuje stałego rozmiaru przy każdej opozycji. Najmniejsza odległość Marsa od Ziemi to 56 mln km. Najmniejsza odległość obu planet, czyli Marsa i Ziemi, zależy od aktualnych elementów ich orbit oraz od kąta zawartego między płaszczyznami ich orbit. Z mechaniki nieba wiadomo, że elementy orbity ulegają zmianie w wyniku perturbacji, co skutkować będzie tym, że ta minimalna odległość również będzie podlegała zmianom.
Z kolei gdy Mars znajdzie się po przeciwnej stronie Słońca niż Ziemia, odległość między nimi może wynieść nawet 400 mln km. Mars jest jednym z najlepiej poznanych przez człowieka ciał niebieskich w Układzie Słonecznym z racji licznych misji i sond eksplorujących otoczenie i powierzchnię tej planety.
Ruch orbitalny Ziemi wokół Słońca jest szybszy niż ruch Marsa, co powoduje, iż Ziemia „dogania” Marsa w okrążaniu Słońca. Mamy wówczas do czynienia z szybkim ruchem wstecznym Marsa. W przypadku dalszych planet zewnętrznych ta różnica prędkości w ruchu orbitalnym jest jeszcze większa i znajdują się one dalej – ich położenia zakreślają charakterystyczne „pętle”. Mars jest bliżej nas i kreśli na niebie bardziej rozciągniętą figurę niż planety olbrzymy.
Pętla retrogradacyjna zależy od położenia planety względem węzłów orbity. Kiedy kreślona jest pozornie przez planetę znajdującą się w pobliżu węzła wstępującego lub zstępującego, wówczas, podczas ruchu wstecznego, planeta na tle gwiazd zakreśla zygzak (Na, Nd). Nie jest to prawdziwa pętla. W miarę jak zwiększa się różnica współrzędnych planety i węzłów, kreślona figura podczas retrogradacji zbliża się do sytuacji, kiedy podczas kreślonej krzywej występuje ostra zmiana kierunku planety. W tej sytuacji mamy rzeczywiste pozorne zatrzymanie się planety (S1, S3). Przy dalszym zwiększaniu się odległości planety od węzłów jej orbity podczas ruchu retrogradacyjnego, planeta na tle gwiazd zakreśla już typową pętlę. Początkowa pętla ta nie ma symetrii (4, 12). Kiedy planeta znajduje się w połowie odległości pomiędzy węzłami, zakreślona jest piękna, w miarę symetryczna pętla (M+, M-). Przy dalszym oddalaniu się od węzła wstępującego/zstępującego symetria kreślonej pętli ulega zatraceniu (6, 14) i w końcu osiągany jest stan, w którym nie jest już zakreślana typowa pętla (S2, S4). Gdy planeta jest w opozycji w pobliżu węzła, ponownie kreślony jest zygzak (Na, Nd).
Źródło: Jean Meeus, Mathematical Astronomy Morsels, 1997, Willmann-Bell, Inc.
Wzajemnie położenie Księżyca i Marsa, 28 lutego 2023 roku, godzina 18. Źródło: https://stellarium-web.org/.
Czytaj więcej:
Opracowanie: dr Grzegorz Duniec, dr Marcin kolonko
Źródło: CMM IMGW-PIB
Na ilustracji: Wzajemnie położenie Księżyca i Marsa, 27 lutego 2023 roku, godzina 18. Źródło: https://stellarium-web.org/
