Minęło już dwa lata od wylądowania na niewidocznej z Ziemi stronie Księżyca chińskiej misji Chang’e 4. Lądownik i łazik nadal działają i dostarczają cennych danych naukowych.
Lądownik i łazik misji Chang’e 4 zaczęły 28. dzień księżycowy działania. Pojazd Yutu-2 obudził się prawdopodobnie 7 marca 2021 r., a dzień później został aktywowany lądownik.
Przeczytaj też: Trwa 23. dzień księżycowy misji Chang'e 4. Łazik dostarcza nowych informacji o niewidocznej stronie Księżyca
Pierwsza w historii misja powierzchniowa na niewidocznej z Ziemi stronie Księżyca rozpoczęła się lądowaniem zestawu 3 stycznia 2019 r. w kraterze Von Karman w ogromnym Basenie Biegun Południowy-Aitken - jednym z największych kraterów w Układzie Słonecznym.
Łazik i lądownik pozostawały w hibernacji podczas 14-dniowej nocy księżycowej po 27. dniu misji. Łazik do tej pory przejechał po powierzchni 652 metry. W tej chwili znajduje się około 430 metrów na północny-zachód od lądownika.
Stan trawersu łazika Yutu-2 podczas rozpoczęcia 28. dnia księżycowego misji. Źródło: CLEP/CNSA.
Długofalowym celem misji jest dotarcie do odległego regionu bazaltowego wybranego przez naukowców. Pojazd porusza się w tempie średnio 20-kilku metrów dziennie, więc dotarcie do tej strefy zajmie mu na pewno jeszcze wiele miesięcy.
Kamień milowy
Oczywiście po drodze prowadzone są badania napotkanych skał. Na ciekawy obiekt natrafił łazik podczas 26. dnia księżycowego misji. Naukowcy zauważyli na zdjęciach podłużny, stojący pionowo, wystający z pyłu kamień i uznali, że jest on warty bliższego zbadania.
Dla wytrenowanego oka geologów skała znacząco odbiega od przeważających w regolicie zaokrąglonych obiektów, które swój kształt zawdzięczają nieustannemu działaniu zderzeń mikrometeoroidów, cyklom termicznym i wietrzeniu przez promieniowanie kosmiczne.
"Kamień milowy", do którego podjechał łazik Yutu-2 w celu dokładniejszego zbadania. Źródło: CNSA/CLEP.
Zespół misji szybko zaczął określać skałę “kamieniem milowym” misji. Zarówno ostry kształt jak i obecność wystającego grzbietu blisko krawędzi wskazują na jej młody wiek geologiczny.
Geologowie podejrzewają, że za kształtem skały może stać to, że stanowi ona fragment wyrzucony przez jakieś pobliskie uderzenie meteorytu. Na pewno bardziej szczegółowe obrazy i analiza danych ze spektrometru światła widzialnego i bliskiej podczerwieni da nam więcej szczegółów.
Dwa ziemskie lata misji
Misja Chang’e 4 trwa już ponad 2 ziemskie lata. W tym czasie na bazie zgromadzonych przez nią danych powstało już wiele prac naukowych.
W 2019 roku informowaliśmy, że w księżycowym regolicie zbadanym przez misję znaleziono oliwiny i pirokseny (krzemianowe minerały skał magmowych), które mogą pochodzić z zewnętrznych warstw płaszcza Księżyca - warstwy pod skorupą.
W 2020 roku w czasopiśmie Science Advances mogliśmy obejrzeć pierwszą szczegółową strukturę stratygraficzną warstw skał w kraterze Von Karman. Łazik Yutu-2 przywiózł ze sobą na Księżyc geologiczny radar penetrujący, za pomocą którego może spojrzeć w głąb pod powierzchnię do głębokości około 40 m.
Dzięki georadarowi poznaliśmy grubość regolitu księżycowego w tym regionie (czyli wierzchniej warstwy pyłu i skał) oraz mogliśmy wywnioskować po strukturze warstw jak przebiegała ewolucja geologiczna tego miejsca. W danych znaleźliśmy także dowody na to, że Basen Biegun Południowy-Aitken wielokrotnie doświadczał uderzeń meteorytów i erupcji bazaltu z płaszcza naszego naturalnego satelity.
Kolejne informacje jakie przyszły w wyniku badań dotyczą pochodzenia wykrytego materiału pochodzącego z płaszcza. Wiele wskazuje na to, że skały zbadane przez łazik nie stanowią bezpośrednio materiału pochodzącego z erupcji, a są raczej fragmentami wyrzuconymi przez uderzenie, które utworzyło pobliski krater Finsen. Wnioski spisano w artykule opublikowanym na łamach Nature Astronomy we wrześniu 2020 r.
Sukcesy Chin na Księżycu i najbliższe plany
Misję Chang’e 4 przyćmiła w ostatnich miesiącach inna chińska misja - Chang’e 5. W listopadzie 2020 r. wysłano w stronę Księżyca zestaw trzech statków, których celem było pobranie z powierzchni Księżyca materiału skalnego i powrót z nim na Ziemię.
Udało się wykonać to zadanie i w grudniu na powierzchni Ziemi wylądowała kapsuła z 1,73 kg materiału księżycowego. Cenne skały pochodzące z najmłodszego geologicznie regionu Oceanus Procellarum na Księżycu będą badane nie tylko przez chińskich naukowców. Część próbek trafi do instytucji naukowych na całym świecie.
W lutym po raz pierwszy publicznie pokazano pozyskane skały przy okazji spotkania zespołu misji z Prezydentem Chin Xi Jinpingiem. W marcu trafią one na wystawę w Muzeum Narodowym w Pekinie.
W 2024 roku planowany jest lot kolejnej misji Chang’e 6 z powrotem próbek, tym razem z rejonu bieguna południowego Księżyca. W kolejnych latach dojdzie do kolejnych misji z łazikami i lądownikami Chang’e 7 i Chang’e 8.
9 marca szefowie agencji kosmicznych Chin i Rosji podpisali Protokół Ustaleń, w którym deklarują chęć wspólnej budowy i operacji naziemnej lub orbitalnej bazy księżycowej International Lunar Research Stations (ILRS). Obie agencje deklarują, że do projektu będzie mógł przyłączyć się każdy.
Baza ma stanowić platformę do prowadzenia badań naukowych, demonstracji technologicznych, eksploracji i użytkowania zasobów księżycowych. W pierwszej fazie ma to być długoterminowe miejsce zdalnych działań robotycznych, a później także wypadów dla misji załogowych.
Wcześniej Chiny i Rosja podpisały umowy o współpracy w ramach chińskiej misji Chang’e 7 i rosyjskiej Łuna 27.
Chińsko-rosyjskie plany stoją nieco w opozycji do amerykańskiego projektu stacji wokółksiężycowej Gateway, w budowie której współpracować będą państwa działające obecnie w projekcie Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Wydaje się, że Rosja, która początkowo również miała brać udział w tym projekcie nie jest zainteresowana uczestnictwem w obecnie proponowanej formie.
Opracował: Rafał Grabiański
Na podstawie: CNSA/Space.com/Xinhua
Więcej informacji:
Na zdjęciu: Lądownik misji Chang'e 4 na powierzchni Księżyca. Zdjęcie wykonała kamera na łaziku Yutu-2. Źródło: CNSA/CLEP/Xinhua.
