W czwartek 5 grudnia 2024 roku z indyjskiego Centrum Kosmicznego Satish Dhawan poleciała w kosmos misja Proba-3. Satelitę Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA) wyniosła rakieta PSLV-XL. W misji PROBA-3 bierze udział 14 krajów, w tym siedem polskich firm i instytucji, m.in. Centrum Badań Kosmicznych PAN.
PROBA (ang. PRoject for On-Board Autonomy) to seria badawczo-eksperymentalnych misji kosmicznych rozpoczęta w 2001 r. i prowadzona w celu testowania autonomicznych satelitów przeznaczonych do obserwacji Ziemi.
PROBA-3 to pierwsza w historii misja naukowa Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA), której głównym celem jest zademonstrowanie na orbicie technologii precyzyjnego lotu w formacji i zbadanie korony słonecznej, dzięki jej ciągłym obserwacjom. Dwie niezależne platformy satelitarne będą poruszać się na orbicie w ustalonej odległości (ok. 150 m) i konfiguracji, zachowując precyzję wzajemnego położenia. Pierwszy satelita: Koronograf – o masie ok. 340 kg ma obserwować i fotografować koronę słoneczną. Drugi: Okulter – o masie ok. 200 kg wraz z zamontowanym dyskiem będzie przesłaniał Słońce w momencie wykonywania zobrazowania korony.
Misje kosmiczne serii „Proba” służą testowaniu innowacyjnych technologii kosmicznych i z założenia są niskobudżetowe. Proba-3 jest czwartą misją tego typu. Jej zadaniem jest wykazanie możliwości wielokrotnego automatycznego tworzenia i utrzymywania bardzo precyzyjnej, tworzonej z milimetrową dokładnością, formacji dwóch sond kosmicznych. Formacja oznacza utrzymanie obydwu satelitów znajdujących się w odległości 144 m precyzyjnie na linii przebiegającej przez środek tarczy Słońca – mówi dr Marek Stęślicki, heliofizyk z Zakładu Fizyki Słońca CBK PAN, zaangażowany naukowo w misję.
Na pokładzie satelitów Proba-3 są umieszczone dwa przyrządy naukowe. Jeden z nich, koronograf ASPIICS, będzie wykorzystywał precyzyjną konfigurację przestrzenną obu satelitów do nieprzerwanego prowadzenia obserwacji korony słonecznej w warunkach zbliżonych do panujących podczas całkowitego zaćmienia Słońca. Na jednym z satelitów – Coronagraph Spacecraft –zainstalowany zostanie teleskop. Drugi satelita – Occulter Spacecraft – będzie przesłaniał tarczę Słońca przy użyciu dysku sztucznego Księżyca.
Centrum Badań Kosmicznych PAN pracowało przy budowie koronografu z firmami Astri Polska, N7 i Creotech Instruments. Firma N7 Space jest odpowiedzialna za całe oprogramowanie komputera. Do pozostałych firm oddelegowane zostały części projektu odpowiedzialne za hardware. W CBK PAN zbudowano też tzw. koło filtrów koronografu (FWA).
Creotech Instruments w misji Proba-3 odpowiada za projektowanie i wykonanie podsystemu komputera instrumentu optycznego oraz systemu testowania satelity. Oprócz montażu modułu lotnego, firma zaprojektowała również płytę elektroniki AEU, będącą elementem składowym sterownika koronografu.
Misja Proba-3 ma ogromne znaczenie dla misji kosmicznych. Dzięki niej będziemy mogli przetestować także manewr zbliżenia do innego obiektu, co w przyszłości może znaleźć potencjalne zastosowanie w usuwaniu odpadków kosmicznych z niskiej orbity okołoziemskiej. Nie jest wykluczone, że technologie opracowane w ramach tej misji mogą znaleźć zastosowanie w przyszłych operacjach kosmicznych, takich jak tankowanie satelitów, naprawy orbitalne, czy nawet poszukiwania egzoplanet poprzez zaawansowaną koronografię.
Foto: Na zdjęciach poniżej: 1. Konrad Aleksiejuk, jeden z inżynierów CBK PAN pracujących przy misji Proba-3 czeka z niecierpliwością na start misji na kosmodromie w Indiach. 2. Pracownicy CBKPAN i N7 Space pozują wspólnie do zdjęcia po starcie rakiety. Źródło: CBK PAN
Źródło: ESA/Creotech Instruments/CBK PAN
Opracował: Paweł Z. Grochowalski
