Przejdź do treści

Nagroda Nobla z fizyki 2018 za rozwój laserów

Nagroda Nobla z fizyki 2018 za rozwój laserów

W tym roku Królewska Szwedzka Akademia Nauk zdecydowała się przyznać Nagrodę Nobla z fizyki za przełomowy wkład w rozwój laserów. Nie dotyczy to bezpośrednio astronomii, aczkolwiek astronomia korzysta z laserów, np. w technice optyki adaptacyjnej w wielkich teleskopach.

Laureatami Nagrody Nobla z fizyki 2018 zostali Arthur Ashkin, Gérard Mourou i Donna Strickland. W uzasadnieniu decyzji czytamy: Odkrycia uhonorowane w tym roku zrewolucjonizowały fizykę laserów. Ekstremalnie małe obiekty i niesamowicie szybkie procesy są teraz dostrzegalne w nowym świetle. Zaawansowane precyzyjne instrumenty otwierają nowe pola dla badań naukowych i liczne zastosowania przemysłowe oraz medyczne.

Arthur Ashkin wynalazł optyczne pęsety, które potrafią pobrać cząsteczki, atomy, wirusy i inne żywe komórki przy pomocy swoich laserowych „palców”. Pozwoliło to na zrealizowanie dawnego pomysłu znanego z twórczości science-fiction: wykorzystanie ciśnienia promieniowania światła do przesuwania fizycznych obiektów. Przełom nastąpił w 1987 roku, gdy Ashkin użył laserowej pincety do uchwycenia żywej bakterii bez jej uszkodzenia. Obecnie tego typu sprzęt jest szeroko wykorzystywany w badaniach naukowych.

Z kolei Gérard Mourou i Donna Strickland utorowali drogę do najkrótszych i najintensywniejszych laserowych pulsów wytwarzanych przez ludzkość. Ich rewolucyjny artykuł został opublikowany w 1985 roku i był podstawą pracy doktorskiej Strickland. Udało im się wytworzyć intensywne, ultrakrótkie pulsy laserowe bez niszczenia materiału wzmacniającego pulsy. Nowa technika, nazwana CPA (ang. chirped pulse amplification), szybko stała się standardem dla laserów o dużej mocy. Jest stosowana np. w chirurgii korygującej oczy.

Nagroda w wysokości 9 milionów koron szwedzkich (około 3,7 miliona złotych) została podzielona w następujących proporcjach: połowa dla Askhina, a druga połowa razem dla Mourou i Strickland.

Więcej informacji:

 

Opracowanie: Krzysztof Czart

Źródło: Królewska Szwedzka Akademia Nauk / Komitet Noblowski

 

Na ilustracji: Laureaci Nagrody Nobla z fizyki 2018. od lewej: Arthur Ashkin, Gérard Mourou i Donna Strickland. Źródło: Nobel Media

Reklama