Nowe badania meteorytowego sztyletu Tutenchamona ujawniają technikę, jaką go wytworzono, oraz dostarczają informacji o składzie i strukturze materiału, z którego został wyprodukowany.
Żelazo meteorytowe było pierwszą formą żelaza wykorzystywaną w prehistorii przez ludzi. Dlatego też już w epoce brązu pojawiły się wykute z niego przedmioty. Najstarszy żelazny sztylet wykonany z żelaza meteorytowego został wydobyty w Alacuhöyük w Anatolii, w Turcji. Jest datowany na wczesną epokę brązu, około 2300 r. p.n.e., i jest znaleziskiem sugerującym, że technologia obróbki żelaza meteorytowego liczy sobie co najmniej 4300 lat. Ten sztylet jednakże skorodował tak bardzo, że utrudnia to zbadanie sposobu jego wytworzenia. W przeciwieństwie do niego, ostrze sztyletu Tutenchamona jest znakomicie zachowane i nadaje się do analizy.
Żelazny sztylet Tutenchamona wykonany z żelaza meteorytowego został znaleziony w jego grobie. Ten faraon rządził podczas XVIII dynastii, czyli w późnej epoce brązu – przed okresem rozpowszechnionego użycia żelaza, znanym jako epoka żelaza. Wysoka jakość wykonania tej broni wskazuje, że umiejętność obróbki żelaza meteorytowego była już wówczas dobrze rozwinięta. Zagadką jednak pozostawało, jaka dokładnie była metoda wytworzenia owego przedmiotu. Możliwe jest kilka procesów, takich jak obróbka na zimno, w której meteoryt żelazny jest cięty i polerowany, obróbka na gorąco, wiążąca się z topieniem w wysokiej temperaturze i odlewaniem, a także podgrzanie do temperatury poniżej punktu topnienia i wykuwanie.
Źródła pisane wskazują, że sztylet mógł zostać wytworzony poza Egiptem. W celu bliższego zapoznania z tym tworem przeprowadzono jego analizę metodami nieniszczącymi, między innymi przy pomocy fluorescencji rentgenowskiej. Wykonano mapowanie rozkładu pierwiastków na powierzchni, dzięki czemu wykryto różnice w zawartości niklu i żelaza między poszczególnymi obszarami sugerujące występowanie figur Widmanstëttena, co oznacza, że rodzaj meteorytu, z którego wytworzono sztylet, to oktaedryt (meteoryt żelazny zawierający dwa podstawowe minerały: kamacyt i taenit). Na powierzchni ostrza występują też ciemne plamy, które okazały się chemicznie odmienne od pozostałych obszarów. Występuje w nich między innymi siarka, co sugeruje obecność troilitu. Z kolei ślady magnezu, cynku i chromu wskazują na zawartość daubreelitu, siarczku często spotykanego wraz z troilitem w meteorytach żelaznych. Występowanie ciemnych plam pochodzących od inkluzji troilitu wskazuje, że stop Fe-Ni i inkluzje troilitu koegzystowały bez topnienia eutektycznego (szczególnego typu topnienia mieszaniny w temperaturze niższej od temperatury krzepnięcia czystych składników) podczas ogrzewania sztyletu. Jako, że ten rodzaj topnienia dla wspomnianych substancji występuje w temperaturze przekraczającej 950 stopni Celsjusza, można wnioskować, że sztylet został stworzony w procesie obejmującym podgrzanie do temperatur poniżej 950 °C i wykuwanie. Wyniki badań doprowadziły także do wniosku, że sztylet był prezentem dla dziadka Tutenchamona.
Więcej informacji:
Publikacja: The manufacture and origin of the Tutankhamen meteoritic iron dagger
Źródło: Chiba Institute of Technology
Autor: Gabriela Opiła
Na ilustracji: Zdjęcia sztyletu Tutenchamona, znajdującego się w Muzeum w Kairze. Źródło: publikacja.
