Astronomowie potrafią wyznaczyć odległość do gwiazdy, jeśli zmierzą tzw. paralaksę, czyli kąt o jaki zmieniła się pozorna pozycja gwiazdy na niebie przy obserwacjach prowadzonych z różnych punktów. Obserwatorium Morskie Stanów Zjednoczonych (USNO) opublikowało nowy katalog z paralaksami 112 tysięcy gwiazd. Nosi on nazwę URAT Parallax Catalog.
Obserwatorium Morskie Stanów Zjednoczonych (USNO) udostępniło nowy katalog obejmujący odległości do 112 tysięcy gwiazd. URAT Parallax Catalog powstał na podstawie obserwacji wykonywanych teleskopem USNO Robotic Astrometric Telescope (URAT) w Naval Observatory Flagstaff Station (NOFS) w Arizonie. Obserwacje prowadzono przez trzy lata, od kwietnia 2012 r. do czerwca 2015 r.
Obserwowano łącznie 200 milionów gwiazd, przy czym zdecydowana większość z nich jest zbyt daleko, aby dać wiarygodne pomiary paralaksy. Ostatecznie paralaksy udało się wyznaczyć dla prawie 112 tysięcy gwiazd, w tym 58 tysięcy takich, dla których były już znane paralaksy oraz 53,5 tysiąca, dla których są to pierwszy wyznaczenia tego parametru. Charlie Finch oraz Norbert Zacharias z USNO wyznaczyli paralaksy ze średnim błędem 4 milisekund łuku.
Jak podkreśla amerykańskie obserwatorium, jest to największy katalog paralaks gwiazd od czasów publikacji katalogu z misji satelity Hipparcos w 1997 roku, który liczył prawie 120 tysięcy gwiazd. Na dodatek użyty teleskop ma zasięg 17 magnitudo, czyli większy niż dysponował Hipparcos.
Katalog udostępniono w Centre de Donnees Astronomiques (CDS) w Strasburgu we Francji oraz w formie kopii (mirrorów) w innych centrach danych na świecie.
Niedługo możemy się spodziewać kolejnej porcji wyznaczeń odległości do gwiazd. Podobne obserwacje wykonywane są w ramach projektu PanSTARRS, który dysponuje większym teleskopem niż USNO. Astronomowie z niecierpliwością czekają także na dane z satelity Gaia, który ma zmierzyć miliard gwiazd. Przypuszczalnie pierwsze wyniki tych pomiarów będą około 2018 roku.
Zasada wyznaczenia odległości na podstawie paralaksy opiera się na trygonometrii. Jeśli znamy odległość pomiędzy dwoma punktami, z których obserwowaliśmy oraz zmierzymy kąt o jaki zmieniła się pozycja gwiazdy na niebie (czyli jej paralaksę), to łatwo obliczyć odległość do gwiazdy. Do wykonania obliczeń wystarczy trygonometria na poziomie uczonym w szkole. Cała trudność polega na tym, że odległości do gwiazd są tak duże, a w konsekwencji zmiany pozornych pozycji na niebie na skutek obserwacji z różnych punktów tak niewielkie, że nie da się ich dostrzec gołym okiem, nawet jeśli patrzymy z dwóch przeciwnych punktów orbity Ziemi, co daje nam dystans około 300 milionów kilometrów jako naszą "bazę pomiarową". Dlatego pierwsze pomiary paralaks gwiazd zostały wykonane dopiero w XIX wieku.
W astronomii rozróżnia się kilka rodzajów paralaks. Do pomiarów odległości do gwiazd stosowana jest paralaksa heliocentryczna, opierająca się na ruchu Ziemi po orbicie dookoła Słońca.
Więcej informacji:
Obserwatorium Morskie Stanów Zjednoczonych (USNO) udostępniło nowy katalog obejmujący odległości do 112 tysięcy gwiazd. URAT Parallax Catalog powstał na podstawie obserwacji wykonywanych teleskopem USNO Robotic Astrometric Telescope (URAT) w Naval Observatory Flagstaff Station (NOFS) w Arizonie. Obserwacje prowadzono przez trzy lata, od kwietnia 2012 r. do czerwca 2015 r.
Obserwowano łącznie 200 milionów gwiazd, przy czym zdecydowana większość z nich jest zbyt daleko, aby dać wiarygodne pomiary paralaksy. Ostatecznie paralaksy udało się wyznaczyć dla prawie 112 tysięcy gwiazd, w tym 58 tysięcy takich, dla których były już znane paralaksy oraz 53,5 tysiąca, dla których są to pierwszy wyznaczenia tego parametru. Charlie Finch oraz Norbert Zacharias z USNO wyznaczyli paralaksy ze średnim błędem 4 milisekund łuku.
Jak podkreśla amerykańskie obserwatorium, jest to największy katalog paralaks gwiazd od czasów publikacji katalogu z misji satelity Hipparcos w 1997 roku, który liczył prawie 120 tysięcy gwiazd. Na dodatek użyty teleskop ma zasięg 17 magnitudo, czyli większy niż dysponował Hipparcos.
Katalog udostępniono w Centre de Donnees Astronomiques (CDS) w Strasburgu we Francji oraz w formie kopii (mirrorów) w innych centrach danych na świecie.
Niedługo możemy się spodziewać kolejnej porcji wyznaczeń odległości do gwiazd. Podobne obserwacje wykonywane są w ramach projektu PanSTARRS, który dysponuje większym teleskopem niż USNO. Astronomowie z niecierpliwością czekają także na dane z satelity Gaia, który ma zmierzyć miliard gwiazd. Przypuszczalnie pierwsze wyniki tych pomiarów będą około 2018 roku.
Zasada wyznaczenia odległości na podstawie paralaksy opiera się na trygonometrii. Jeśli znamy odległość pomiędzy dwoma punktami, z których obserwowaliśmy oraz zmierzymy kąt o jaki zmieniła się pozycja gwiazdy na niebie (czyli jej paralaksę), to łatwo obliczyć odległość do gwiazdy. Do wykonania obliczeń wystarczy trygonometria na poziomie uczonym w szkole. Cała trudność polega na tym, że odległości do gwiazd są tak duże, a w konsekwencji zmiany pozornych pozycji na niebie na skutek obserwacji z różnych punktów tak niewielkie, że nie da się ich dostrzec gołym okiem, nawet jeśli patrzymy z dwóch przeciwnych punktów orbity Ziemi, co daje nam dystans około 300 milionów kilometrów jako naszą "bazę pomiarową". Dlatego pierwsze pomiary paralaks gwiazd zostały wykonane dopiero w XIX wieku.
W astronomii rozróżnia się kilka rodzajów paralaks. Do pomiarów odległości do gwiazd stosowana jest paralaksa heliocentryczna, opierająca się na ruchu Ziemi po orbicie dookoła Słońca.
Więcej informacji:
- Publikacja naukowa: Parallax Results From URAT Epoch Data
- Katalog: URAT Parallax Catalog (UPC) (Finch+, 2016)
Źródło: U.S. Naval Observatory (USNO)
Na ilustracji:
Mapa gromady Hiady, jednej najbliższych gromad otwartych gwiazd. Źródło: Thuvan Dihn / Wikipedia.
