Według tradycji, zanim rozpoczniemy wieczerzę wigilijną, wypatrujemy „pierwszej gwiazdki”. Często w tę rolę wcielają się planety i tak będzie również w tym roku. Na wieczornym niebie pierwsze naszym oczom ukażą się Wenus i Jowisz.
W Wigilię 24 grudnia Słońce zajdzie w naszym kraju około godziny 15.30, przy czym w zależności od tego, gdzie dokładnie się znajdujemy, moment ten może różnić się nawet o około 20 minut. Mniej więcej około godziny 16 niebo ściemni się na tyle, że będziemy w stanie dostrzec pierwsze gwiazdy, a ponieważ tym razem do „dyspozycji” będzie Wenus, to możemy spróbować wypatrzeć ją nawet trochę wcześniej.
Najjaśniejsza z punktowych obiektów wieczornego nieba będzie planeta Wenus, świecąca jako Gwiazda Wieczorna. Jej blask to obecnie aż -4,64 magnitudo, czym znacznie przewyższa najjaśniejsze gwiazdy nocnego nieba. Wenus będzie widoczna na południowo-zachodniej stronie nieba, względnie nisko nad horyzontem.
Po tej samej stronie nieba, ale wyżej od horyzontu i bardziej w kierunku południowym (w lewo) od Wenus, zobaczymy Jowisza. Również ta planeta ma blask mocniejszy od nocnych gwiazd (-2,17 magnitudo).
Jeśli poczekamy, aż niebo faktycznie się ściemni, to pośrodku linii pomiędzy Wenus a Jowiszem zobaczymy też Saturna. Jednak jego blask jest zdecydowanie słabszy i wynosi obecnie 0,72 magnitudo.
Widok na południowo-zachodni horyzont w Toruniu około godziny 15:45 w Wigilię 24.12.2021 r. Jako pierwsza gwiazdka naszym oczom ukaże się Wenus, a po niej Jowisz. Źródło: Stellarium.
Prawdziwa „pierwsza gwiazdka”
Co jednak gdybyśmy chcieli wypatrzeć prawdziwą pierwszą gwiazdkę? W tym przypadku sytuacja zależy do strony nieba, na którą patrzymy. Jeśli w zasięgu naszego wzroku rozpościera się zachodnia część nieba, to jako pierwszą nasze oczy mają największe szanse dostrzec Wegę (0,00 magnitudo), widoczną wysoko nad horyzontem. Gwiazda ta znajduje się w gwiazdozbiorze Lutni.
Z kolei gdy patrzymy w kierunku północno-wschodnim, to podium należeć będzie do Kapelli (0,05 magnitudo) z konstelacji Woźnicy.
Inne gwiazdy z czołówki jasności w wigilijny wieczór to Altair, Deneb, czy Aldebaran.
Gwiazda Betlejemska
Sam zwyczaj wypatrywania pierwszej gwiazdki jest nawiązaniem do Gwiazdy Betlejemskiej, która według Biblii była znakiem zwiastującym narodziny Jezusa Chrystusa i pomogła Mędrcom ze Wchodu (Trzem Królom) w dotarciu do miejsca narodzin Chrystusa (do Betlejem). Obecnie jest powszechnie przedstawiana na ilustracjach jako kometa, ale są też inne hipotezy – zjawiskiem tym mogły być wielokrotne koniunkcje kilku jasnych planet (np. potrójna koniunkcja Jowisza i Saturna w 7 roku p.n.e.), a nawet wybuch supernowej.
Oto odcinek Astronarium poświęcony hipotezom na temat Gwiazdy Betlejemskiej:
Więcej informacji:
- Odcinek Astronarium o Gwieździe Betlejemskiej
- Almanach astronomiczny na rok 2021
- Almanach astronomiczny na rok 2022
- Urania nr 6/2021 z kalendarzem astronomicznym na cały 2022 rok
Autor: Krzysztof Czart
Na ilustracji na samej górze:
Świąteczne ozdoby - gwiazdka. Źródło: Canva.
