26 lipca 2012 roku pierwsze światło zobaczył piąty z teleskopów obserwatorium H.E.S.S.II. Nazwa H.E.S.S. to akronim nazwy “High Energy Stereoscopic System”, która równocześnie upamiętnia odkrycie przez Victora Hessa cząstek promieniowania kosmicznego.
System dedykowany jest obserwacjom najbardziej ekstremalnych zjawisk we Wszechświecie w zakresie teraelektronowoltowgo promieniowania gamma (1012 eV). Teleskopy H.E.S.S. zostały zlokalizowane w Namibii na Wyżynie Khomas (południowa Afryka). Taki wybór lokalizacji pozwala prowadzić obserwacje podczas około 1000 godzin w ciągu roku, podczas bezksiężycowych, ciemnych nocy.
Piąty, wielki teleskop (z 28-metrowym lustrem) stanął obok czterech mniejszych (z 12-metrowymi lustrami), które obserwują niebo już od 2004 roku.
Obserwatorium będzie kontynuowało naziemne obserwacje promieniowania gamma wykorzystując technikę detekcji światła Czerenkowa. Głównym celem jest poznanie i lepsze zrozumienie mechanizmów powstawania i akceleracji cząstek w źródłach takich jak: aktywne jądra galaktyk, pulsary i supernowe, a także na poszukiwanie nowych klas obiektów.
Jak twierdzi Pascal Vincent z konsorcjum H.E.S.S., nowy teleskop nie tylko zapewni największą powierzchnię luster wśród instrumentów tego typu na świecie, ale także pozwoli na rekonstrukcję kaskad cząstek z uwzględnieniem niespotykanej do tej pory ilości informacji.
Uważa się, że wysokoenergetyczne promieniowanie gamma produkowane jest w naturalnych, kosmicznych akceleratorach takich jak: supermasywne czarne dziury, układy podwójne, pulsary, supernowe. Dziś znamy ponad sto takich źródeł. Dzięki obserwatorium H.E.S.S.II procesy przyspieszania oraz obiekty mogą być badane jeszcze dokładniej, przewiduje się odkrycie nowych źródeł, a także dotychczas nie znanych klas obiektów.
Niebo będzie obserwowane w zakresie energii od dziesiątek giga elektronowoltów, która stanowi granica przejścia pomiędzy eksperymentami w przestrzeni kosmicznej (jak na przykład obserwacje satelity Fermi), a obserwacjami naziemnymi, jak dotąd słabo zbadanej.
Detekcja możliwa jest dzięki obserwacji promieniowania Czerenkowa. Gdy foton wdziera się do atmosfery, generuje kaskadę cząstek wtórnych. Jeśli te natomiast poruszają się z prędkością większą od prędkości fazowej światła w ośrodku (atmosferze) następuje emisja promieniowania Czerenkowa. Ten niebieski błysk rejestrowany jest przez teleskopy eksperymentu. Na podstawie zarejestrowanych sygnałów możliwa jest rekonstrukcja kierunku nadejścia i energii fotonu gamma.
Konsorcjum H.E.S.S. zrzesza ponad 170 naukowców z 32 instytucji naukowych, z 12 krajów: Namibii, RPA, Niemiec, Francji, Polski, Wielkiej Brytanii, Irlandii, Austrii, Czech, Szwecji, Armenii i Australii. Wyniki obserwacji zostały opublikowane w ponad 100 artykułach naukowych, również w „Nature” i „Science”.
Wyniki zostały docenione również prestiżowymi wyróżnieniami: Nagrodą Kartezjusza Komisji Europejskiej w 2006 roku i Nagrodą Rossi Amerykańskiego Towarzystwa Astronomicznego w 2010 roku.
Czytaj więcej:
Alicja Wierzcholska | Źródło: H.E.S.S.
Na ilustracji: Widok na cztery 12-metrowe teleskopy i piąty, nowy 28-metrowy teleskop Obserwatorium H.E.S.S.II w Namibii (Afryka, Wyżyna Khomas). Źródło: H.E.S.S. Collaboration, Clementina Medina
(Tekst ukazał się pierwotnie w serwisie Orion, którego zasoby zostały włączone do portalu Urania)
