Imaging X-Ray Polarimetry Explorer (IXPE) to nowe rentgenowskie obserwatorium NASA. 14 lutego 2022 r. zaprezentowano pierwsze zdjęcie naukowe z tego teleskopu.
Obserwatorium IXPE zostało wystrzelone 9 grudnia 2021 r. z Przylądka Canaveral przy pomocy rakiety Falcon 9 i obecnie krąży na wysokości 600 km nad równikiem. Następnie przez miesiąc trwały testy instrumentów, a 14 lutego amerykańska agencja kosmiczna pokazała pierwsze zdjęcie naukowe.
Pierwszym obiektem, na który skierowano rentgenowskie oczy IXPE jest Cassiopeia A. To pozostałość po wybuchu supernowej z XVII wieku. Fala uderzeniowa od eksplozji przebiegła przez otaczający gaz, podgrzewając go do wysokich temperatur i przyspieszając cząstki promieniowania kosmicznego, tworząc chmurę wysyłającą promieniowanie rentgenowskie.
Na zaprezentowanym obrazie kolorem magenta wskazano intensywność zarejestrowanego przez IXPE promieniowania rentgenowskiego. Dane te nałożono na obserwacje z teleskopu Chandra w wysokoenergetycznej części zakresu rentgenowskiego (kolor niebieski). Obraz utworzono na podstawie danych zarejestrowanych w okresie od 11 do 18 stycznia 2022 r.
Co ciekawe, gdy w 1999 roku wystrzelono inne rentgenowskie obserwatorium, Chandra X-ray Observatory, pierwszym obserwowanym obiektem była również Cassiopeia A. Wtedy uzyskano dowód na to, że w centrum pozostałości po supernowej znajduje się zwarty obiekt: czarna dziura lub gwiazda neutronowa.
IXPE ma badać polaryzację promieniowania rentgenowskiego, czyli sposób, w jaki jest ułożone, gdy podróżuje przez kosmos. Daje to wskazówki o warunkach panujących w otoczeniu, z którego wyemitowano promieniowanie. Obserwatorium mierzy także docierającą energię, moment odebrania sygnału oraz pozycję źródła na niebie.
Cassiopea A rozciąga się na około 10 lat świetlnych. Naukowcy mają nadzieję, że po raz pierwszy uda się zbadać rozkład polaryzacji w różnych rejonach pozostałości po supernowej. Obecnie trwają prace nad utworzeniem mapy polaryzacji.
Projekt IXPE to misja NASA realizowana we współpracy z Włoską Agencją Kosmiczną oraz partnerami z 12 krajów.
Zdjęcie wykonane przez Imaging X-ray Polarimetry Explorer (IXPE) pokazuje mapę intensywności promieniowania X w pozostałości po supernowej Cassiopeia A. Kolory od zimnego purpurowego i niebieskiego do czerwonego i gorącego białego odpowiadają rosnącej jasności w promieniowaniu rentgenowskim. Obraz utworzono na podstawie danych zebranych od 11 do 18 stycznia 2022 r. Źródło: NASA.
Więcej informacji:
- NASA’s IXPE Sends First Science Image
- NASA’s New IXPE Mission Begins Science Operations
- Strona misji IXPE
Autor: Krzysztof Czart
Źródło: NASA
Na zdjęciu u góry:
Pozostałość po supernowej Cassiopea A widziana w promieniowaniu rentgenowskim - zdjęcie opracowane na podstawie danych z obserwatoriów IXPE (kolor magenta) i Chandra (kolor niebieski). Źródło: NASA/CXC/SAO/IXPE.
