Czerwiec to miesiąc najkrótszych nocy, pięknych świtów i zmierzchów, a także ostatnich wiosennych spacerów. Mamy zatem krótkie ciepłe noce, które co prawda nie sprzyjają obserwacjom astronomicznym, bo w czerwcu praktycznie zmierzch przechodzi w świt, ale i tak są cenne dla miłośników nieba.
Tegoroczne astronomiczne lato rozpocznie się tuż przed południem, we wtorek 21 czerwca o godz. 11:14, kiedy Słońce w swej rocznej wędrówce po ekliptyce oddali się najbardziej na północ od równika niebieskiego, osiągając punkt przesilenia letniego zwany punktem Raka. W tym dniu w Krakowie Słońce w chwili przejścia przez południk góruje nad horyzontem na wysokości prawie 63 i pół stopnia. Wzejdzie tego dnia o godz. 4:30, a zajdzie o 20.53, zatem dzień będzie trwał 16 godzin i 23 minuty; będzie to najdłuższy dzień (i najkrótsza noc) tego roku, a dłuższy od najkrótszego dnia roku, aż o 8 godzin i 18 minut.
Słońce
Najwcześniej Słońce wzejdzie u nas już 15 czerwca (o godzinie 4:30) i takich wczesnych wschodów Słońca będziemy doświadczać przez osiem kolejnych dni. Najpóźniej Słońce zajdzie 19 czerwca (20:53), i tak późnych zachodów będzie aż dwanaście. Dni, w których Słońce będzie najdłużej nad horyzontem, doświadczymy przez cały tydzień, od 17 do 24 czerwca. W tym też okresie, na św. Jana (24 czerwca), często padają obfite deszcze. Po tegorocznej zmiennej wiośnie być może takie opady nie wystąpią – zobaczymy. Tak czy inaczej, na Dzień Dziecka Słońce wzejdzie o godzinie 4:36, a zajdzie o 20:41. Dzień będzie trwał 16 godzin i 5 minut, zatem będzie krótszy o 18 minut od najdłuższego dnia roku. Natomiast ostatniego czerwca Słońce wzejdzie o godz. 4:34, a schowa się pod horyzont o 20:53. Dzień ten będzie niezauważalnie, ale już krótszy od najdłuższego dnia roku – o 4 minuty.
Aktywność magnetyczna Słońca w czerwcu będzie na dość wysokim poziomie, a znacznie podwyższona w drugiej dekadzie miesiąca; wtedy też możemy wieczorami liczyć na pojawienie się srebrzystych obłoków. Pamiętajmy, iż obserwacje plam na Słońcu prowadzimy wyłącznie przy zastosowaniu odpowiednich filtrów spektralnych lub rzutowanego na ekran obrazu Słońca z lunety. Zainteresowanych takimi obserwacjami naszej gwiazdy zapraszamy na dziedziniec obok Młodzieżowego Obserwatorium Astronomicznego, gdzie w pogodne dni będą organizowane specjalne pokazy Słońca.
Księżyc
Księżyc powita lato w ostatniej kwadrze, zatem bardzo krótkie, ale bezksiężycowe noce będziemy mieli w ostatniej dekadzie czerwca, a kolejność faz Księżyca będzie następująca: pierwsza kwadra – 7 czerwca o godzinie 16:48, superpełnia – 14 czerwca o 13:52, ostatnia kwadra – 21 czerwca o 5:11 i nów 29 czerwca o 4:52. W perygeum (najbliżej Ziemi) będzie on 15 czerwca o 1:23, a w apogeum (najdalej od Ziemi) będzie dwukrotnie: 2 czerwca o 01:14 i 29 czerwca o 08:10. Księżyc w czerwcu zakryje planetoidy: 1 czerwca Ceres, a 19 czerwca Westę. Oba te zjawiska nie będą u nas widoczne. Ponadto zbliży się znacznie na niebie do planet: Saturna 18 czerwca, Neptuna 20 czerwca, Jowisza 21 czerwca, Marsa 22 czerwca, Urana 25 czerwca, Wenus 26 czerwca i Merkurego 27 czerwca, ale te zjawiska nie będą niestety u nas widoczne w optymalnych momentach zbliżeniowych.
Planety
W czerwcu na porannym niebie będą widoczne praktycznie wszystkie planety. Zatem Merkurego znajdziemy od początku miesiąca nisko, tuż przed wschodem Słońca. Najlepsze, ale trudne warunki do jego obserwacji przypadną w drugiej dekadzie czerwca. Jasna Wenus pojawi się na godzinę przed wschodem Słońca, jako Jutrzenka, nisko nad horyzontem, nieco powyżej Merkurego. Czerwonawy Mars dostępny będzie do obserwacji już w godzinę po północy, goszcząc w gwiazdozbiorze Ryb. Jowisz gości w czerwcu kolejno w gwiazdozbiorach Ryb i w Wielorybie, a wschodzi o północy, natomiast Saturn wschodzi na dobrą godzinę przed północą, goszcząc w Wężowniku. Możemy je zatem obserwować w drugiej połowie nocy – potem znikają oczywiście w promieniach wschodzącego Słońca. Uran gości w gwiazdozbiorze Barana, a widoczny będzie nisko nad wschodnim horyzontem aż do świtu. Neptuna w Wodniku można obserwować również na wschodnim niebie, w drugiej połowie nocy. Aby jednak dostrzec te dwie ostatnie planety gołym okiem, trzeba mieć sokoli wzrok.
Inne zjawiska
Od 22 czerwca do 2 lipca będzie możliwość zliczania powolnych meteorów z czerwcowego roju Bootydów (czyli wylatujących z gwiazdozbioru Wolarza). Maksimum ich aktywności przypada na 28 czerwca, a Księżyc bliski nowiu nie będzie przeszkadzał w tych nocnych obserwacjach. Oby pogoda nam dopisała.
Nasuwa się tu staropolskie przysłowie: Co się w lecie zarobi, tym się w zimie żyje. Wobec tego życzymy wam u progu zbliżających się pracowitych wakacji i nadchodzącego sezonu urlopowego słonecznych i ciepłych dni, z jak najmniejszą ilością dziejowych burz.
Źródło: MOA
Opracowanie: Adam Michalec (MOA w Niepołomicach), Elżbieta Kuligowska
Na ilustracji: Południowe niebo nad Krakowem, 10 czerwca 2022, godzina 2:00 w nocy. Źródło: Stellarium
