Przejdź do treści

Spojrzenie w listopadowe niebo 2021

Listopadowe (2021 r.) południowe niebo nad Krakowem. Źródło: Stellarium

Często jesienne zachmurzenia i szarugi uniemożliwiają podziwianie nocnego nieba pełnego gwiazd. Za dnia interesować nas będzie przede wszystkim Słońce (o ile będzie widoczne). Jego deklinacja systematycznie maleje, a w związku z tym długość dnia na półkuli północnej stale się obecnie skraca, zaś na południowej wydłuża, bowiem tam jest teraz upragniona wiosnę. W listopadzie, w Małopolsce ubędzie dnia „tylko” o 81 minut; z 9 godzin 47 minut w pierwszym dniu do 8 godzin 26 minut ostatniego dnia miesiąca.

Słońce

W dniu Wszystkich Świętych Słońce wschodzi o godz. 6:30 a zachodzi o godz. 16:17. Natomiast ostatniego listopada wschód naszej Gwiazdy nastąpi już o godz. 7:16, zaś zachód o 15:42. W praktyce, a wiemy to na podstawie wieloletnich obserwacji, najczęściej Słońce wynurza się z listopadowych mgieł dopiero południową porą. Natomiast z całą pewnością w poniedziałek 22 listopada o godz. 10:42 przejdzie ono ze znaku Skorpiona w znak Strzelca. Przez cały miesiąc aktywność magnetyczna Słońca będzie na średnim poziomie, co manifestować się będzie między innymi niewielką liczbą plam na jego powierzchni, podczas gdy obserwatorzy i heliofizycy z pewnym niepokojem czekają na jego zdecydowane przebudzenie w 25 cyklu aktywności.

Księżyc

Ciemne bezksiężycowe noce, dogodne do obserwacji astronomicznych, wystąpią w pierwszym i ostatnim tygodniu miesiąca, bowiem kolejność faz Księżyca będzie następująca: nów – 4 listopada o godz. 22:15, pierwsza kwadra – 11 listopada o godz. 13:46, pełnia – 19 listopada o godz. 09:57 i ostatnia kwadra – 27 listopada o godz. 13:28. W perygeum (najbliżej Ziemi) znajdzie się Księżyc 5 listopada o godz. 23, a w  apogeum (najdalej od Ziemi) będzie 21 listopada o godz. 3.  Warto tu zaznaczyć, że 19 listopada wystąpi częściowe zaćmienie Księżyca, u nas niewidoczne.

Planety

Jeśli chodzi o planety, to Merkury widoczny będzie o świcie przez pierwsze 5 dni miesiąca, nisko na porannym niebie, potem skryje się w promieniach wschodzącego Słońca, by pojawić się dopiero na wieczornym niebie w ostatnim tygodniu grudnia. Nad ranem w dniu 1 listopada planeta zbliży się do Spiki, najjaśniejszej gwiazdy w konstelacji Panny, na odległość 4 stopni. Ponadto Księżyc w swej wędrówce po nieboskłonie zakryje Merkurego 3 listopada wieczorem, ale to zjawisko nie będzie u nas obserwowane. Wenus jako gwiazdę Wieczorną dostrzeżemy na zachodnim niebie, przez cały miesiąc. Nad ranem 8 listopada dojdzie do zakrycia tej planety przez Księżyc będący cztery dni po nowiu, ale i to zjawisko nie będzie u nas widoczne. Natomiast czerwonawego Marsa możemy obserwować nisko nad horyzontem w gwiazdozbiorze Wagi, nad ranem, ale dopiero w ostatniej dekadzie miesiąca.

Gazowego olbrzyma Jowisza z gromadką czterech galileuszowych księżyców można będzie obserwować od wieczora na zachodnim niebie, w gwiazdozbiorze Koziorożca. Również Saturna z jego pięknymi pierścieniami dostrzeżemy wieczorem w gwiazdozbiorze Koziorożca, lecz nieco niżej niż Jowisza. Do obu planet na odległość 4 stopni zbliży się Księżyc podążający do pierwszej kwadry. Najpierw do Saturna w dniu 10 listopada , a dzień później do Jowisza. Warto chociaż spojrzeć okiem na te estetyczne koniunkcje. Planeta Uran, który gości w Baranie, będzie w opozycji 5 listopada, a zatem dostępny jest do obserwacji teleskopowych od wczesnych godzin wieczornych, przez całą noc. Do planety nocą 18 listopada zbliży się Księżyc dzień przed pełnią, na odległość 1,5 stopnia. Zaś Neptuna w Wodniku możemy obserwować przez lunetkę w drugiej połowie nocy, na południowo-zachodniej części nieba.

Inne zjawiska

W listopadzie promieniują dwa silne roje meteorów: Taurydy i Leonidy. Taurydy mają podwójny radiant (południowy - S i północny - N) w gwiazdozbiorze Byka. Maksimum ich aktywności przypada na 6 listopada (S) i 12 listopada (N). Ten rój meteorów to pozostałość po warkoczu krótkookresowej komety Enckego, która swego czasu rozpadła się na dwie części. Obserwuje się w nim przeciętnie od 10 do 15 „spadających gwiazd” na godzinę. Stosunkowo często występują też jasne bolidy, wybiegające z obszaru nieba w pobliżu gromad gwiazd: Plejad i Hiad. W tym roku obserwacjom wieczornym obu rojów  będzie przeszkadzał Księżyc będący tuż przed i po pierwszej kwadrze. Leonidy zaś promieniują z konstelacji Lwa, od 10 do 23 listopada (mają do 20 przelotów na godzinę), z maksimum 17 i 18 listopada nad ranem. Rój ten związany jest z pozostałością po warkoczu komety Tempel-Tuttle. Warunki obserwacyjne maksimum roju też nie będą dobre, bowiem Księżyc będzie w pełni. Dysponując zaś wolną chwilą, spójrzmy w niebo, najczęściej spowite listopadowymi mgłami i chmurami, o czym dobitnie świadczy staropolskie przysłowie: Przyszła piękna Jesień, ręce w pełną kieszeń?

Zatem u progu grudnia i zbliżającej się – jak to się mówi – milowymi krokami zimy, pogodnego nieba wszystkim Państwu gorąco życzę.

 

Adam Michalec 

MOA w Niepołomicach,  24 września 2021

Opracowanie: Elżbieta Kuligowska
 

Na zdjęciu: Listopadowe (15 listopada 2021 r.) południowe niebo nad Krakowem. Źródło: Stellarium

Reklama