Przejdź do treści

Ultrajasne źródła promieniowania rentgenowskiego w NGC 891

Obserwacje NGC 891 w zakresie 0,3-10,0 keV. Źródło Earley et al., 2021

Trzy ultrajasne źródła rentgenowskie (Ultraluminous X-ray sources, w skrócie ULX) znajdujące się w galaktyce spiralnej NGC 891 zostały zbadane przez naukowców z University of Chicago i Fordham University. Dzięki długoterminowej obserwacji poznano lepiej właściwości tych źródeł, a jej wyniki mogą pomóc lepiej zrozumieć galaktykę, w której się one znajdują.
ULX (Ultraluminous X-ray sources) to punktowe źródła na niebie, które świecą tak jasno w zakresie promieniowania rentgenowskiego,  że każde z nich emituje więcej promieniowania niż byłoby wytworzone przez milion Słońc (i to przy uwzględnieniu wszystkich długości fal). Zwykle znajdują się z dala od jąder galaktyk. Mimo licznych badań tych obiektów, jakie dotychczas przeprowadzono, nadal nie jest w pełni wyjaśnione, jaka jest natura owych źródeł; wśród przypuszczeń pojawia się między innymi sugestia, że mogą to być rentgenowskie gwiazdy podwójne.
Do uzyskania odpowiedzi na pytanie o tą naturę niezbędne jest długoterminowe monitorowanie z zastosowaniem rozmaitych teoretycznych modeli (spektralnych - pozwalających na symulację tego, jakie widma powinny być uzyskane w przypadku źródeł o danych własnościach). Dlatego też zespół astronomów kierowany przez Nicholasa M. Earleya przeanalizował dane zebrane w latach 2000-2017 przez Chandra X-Ray Observatory NASA i sondę XMM-Newton należącą do ESA. W miarę możliwości używali danych z Teleskopu Kosmicznego Chandra, gdyż mają one znacznie lepszą rozdzielczość, umożliwiającą skuteczne oddzielenie emisji od każdego indywidualnego źródła, co pozwala na lepsze określenie własności widmowych. Skupili się na obserwacjach NGC 891, galaktyki spiralnej z poprzeczką, oddalonej od nas o około 30 milionów lat świetlnych, o średnicy rzędu 100 tysięcy lat świetlnych, zwróconej do nas krawędzią, jak również położonych w niej ULX, nazwanych ULX-1, ULX-2 i ULX-3.
„Przeprowadzamy empiryczne dopasowania do widm Chandra i XMM-Newton trzech ultrajasnych źródeł rentgenowskich w galaktyce spiralnej NGC 891 skierowanej do nas krawędzią, monitorując obszar w 17-letnim przedziale czasu” – napisali naukowcy w artykule.
Badania pokazały, że ULX-1 wykazuje pewną ewolucję spektralną w latach 2003-2016, a jego krzywa jasności sugeruje możliwy niewielki spadek strumienia promieniowania w czasie, szczególnie w latach 2000-2003.
Długoterminowo jednak krzywa blasku wykazuje stabilność, co sugeruje, że w dużych skalach czasowych obiekt nie jest silnie zmienny. 
ULX-3 jest natomiast najsłabszym z trzech badanych źródeł. Z badań wynika, że strumień od tego źródła zmniejszył się siedmiokrotnie od listopada 2016 r. do stycznia 2017 r. Astronomowie dodali, że w tym czasie ULX-3 nie kwalifikuje się już jako ultrajasne ze względu na ów spadek jasności. 

Więcej informacji:

Źródło: phys.org

Oprac.: Gabriela Opiła

Reklama