Przejdź do treści

Urania świętowała sto lat

Urania - okładki czasopisma

23 i 24 września 2022 roku w Toruniu odbyły się konferencja i uroczysta gala z okazji stu lat jednego z najstarszych polskich czasopism: popularnonaukowego magazynu „Urania – Postępy Astronomii”. W uroczystościach wzięło udział łącznie ponad 350 osób.

„Urania – Postępy Astronomii” to popularnonaukowe czasopismo o astronomii i kosmosie wydawane przez Polskie Towarzystwo Astronomiczne (PTA), które zrzesza zawodowych astronomów, razem z Polskim Towarzystwem Miłośników Astronomii (PTMA), którego członkami są osoby hobbystycznie interesujące się kosmosem. Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomii wydawało miesięcznik „Urania”, a PTA kwartalnik „Postępy Astronomii”, które połączyły się w 1998 roku w dwumiesięcznik „Urania – Postępy Astronomii”, zachowując numerację „Uranii”.

Pierwszy numer „Uranii” ukazał się w druku w 1922 roku. Nieco wcześniej, bo od 1919 roku, ukazywała się poprzedniczka o tym samym tytule jako pismo tworzone przez uczniów jednego z warszawskich gimnazjów. W ciągu stu lat siedziba redakcja „Uranii” przemieszczał się pomiędzy Warszawą, Lwowem, Krakowem, a od ćwierć wieku znajduje się w Toruniu.

Z okazji stulecia tytułu zorganizowano w Toruniu konferencję popularnonaukową oraz uroczysta galę. 23 września  uczestnicy zgromadzili się w sali kinowej Akademickiego Centrum Kultury i Sztuki „Od Nowa””, a 24 września była okazja do zwiedzenia obserwatorium astronomicznego w Piwnicach koło Torunia. To właśnie w obserwatorium (Instytut Astronomii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu) znajduje się obecnie siedziba redakcji „Uranii”.

Zobacz fotorelację z uroczystości

 

Mała Urania zaczyna występ. Po prawej Sebastian Soberski  jeden z twórców serialu Mała Urania. Fot. Urania / Paweł Schulz

 

Mała Urania dla dzieci

Wydarzenie rozpoczęło się sesją dla dzieci poświęconą telewizyjnemu serialowi pt. „Mała Urania”, który opowiada o dziewczynce o imieniu Urania podróżującej w kosmosie i przeżywającej wraz towarzyszami z załogi statku różne przygody. Na spotkanie z Małą Uranią przyszło około 240 dzieci, które miały okazję nie tylko zobaczyć na żywo występy Małej Uranii, ale też poznać aktorów Teatru Baj Pomorski, którego aktorzy odgrywają poszczególne postacie. Dodajmy, że w czasopiśmie „Urania” drukowana była też seria komiksów o Małej Uranii, a na Rok Mikołaja Kopernika 2023 przygotowywana jest premiera spektaklu teatralnego dla dzieci o tej postaci.

 

Maciej Mikołajewski, redaktor naczelny Uranii  Postępów Astronomii, rozpoczyna wręczanie statuetek Uranii. Fot. Urania / Paweł Schulz

 

Nagrody dla „Uranii” i od „Uranii”

Po zakończeniu części skierowanej do dzieci przyszła pora na sesje przeznaczone dla młodzieży i dorosłych, w których uczestniczyło ponad sto osób. Można było poznać historię czasopisma, obecnych redaktorów i współpracowników, a także kilku projektów związanych z „Uranią” (np. popularnonaukowy serial telewizyjny „Astronarium”).

Stulecie tytułu nie umknęło uwadze władz samorządowych Torunia i województwa kujawsko-pomorskiego. W trakcie uroczystości „Urania” otrzymała Medal Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego „Unitas Durat Palatinatus Cuiaviano-Pomeraniensis”, który w imieniu marszałka Piotra Całbeckiego wręczył Marek Smoczyk – sekretarz województwa kujawsko-pomorskiego. Z kolei Toruńskiego Anioła, czyli nagrodę od prezydenta Torunia, w imieniu prezydenta Michała Zaleskiego wręczył Zbigniew Fiderewicz – zastępca prezydenta Torunia.

Gratulacje złożyli także Iwona Michałek – posłanka na Sejm RP, prof. Marek J. Sarna, prezes PTA i Mieczysław Janusz Jagła, prezes PTMA. List gratulacyjny od prof. Andrzej Sokali, rektora UMK, odczytał prof. Przemysław Nehring – prorektor UMK, a list od prof. Grzegorza Wrochny, prezesa Polskiej Agencji Kosmicznej (PKA), odczytał prof. Marek Moszyński, wiceprezes Agencji. Wystąpili też przedstawiciele innych organizacji i instytucji.

Podczas uroczystej gali statuetkami Uranii wyróżniono kilka osób. Prezesi PTA i PTMA wręczyli statuetkę redaktorowi naczelnemu „Uranii”, którym jest dr hab. Maciej Mikołajewski. Natomiast redaktor naczelny wręczył statuetki pozostałym wyróżnionym osobom. Otrzymali je dr Krzysztof Ziołkowski (przez kilkanaście lat sekretarz redakcji „Uranii” i jej redaktor naczelny w latach 1983–1997), Jacek Drążkowski (od ćwierć wieku redaktor „Uranii” odpowiedzialny za skład graficzny czasopisma), dr Krzysztof Czart (redaktor czasopisma i redaktor naczelny portalu Uranii) oraz Bogumił Radajewski (współtwórca serii „Astronarium”, razem z częścią redakcji „Uranii”).

Laureatami statuetek zostali także prof. Bożena Czerny („Urania” w obecnej formule przejęła formę „Postępów Astronomii”, którą w 1991 roku stworzyła prof. Czerny), prof. Andrzej Kajetan Wróblewski (redaktor naczelny „Uranii” w latach 1959–1964) i dr Tomasz Kwast (przez wiele lat sekretarz redakcji „Postępów Astronomii"), jednak nie mogli przybyć na galę i otrzymają je w późniejszym terminie.

Pośmiertnie statuetki otrzymały dwie osoby: Stefan Kaliński (jeden z pomysłodawców i redaktorów „Uranii” z czasów pisma wydawanego przez uczniów gimnazjalnych) i prof. Andrzej Woszczyk (redaktor naczelny „Postępów Astronomii” od 1995 roku i „Uranii – Postępów Astronomii” do 2011 roku). Odebrali je Joanna Woszczyk – córka prof. Woszczyka oraz Michał Mgeładze-Arciuch – wnuk Stefana Kalińskiego.

 

Wystawa rysunków Jacka Drążkowskiego, publikowanych w Uranii i w żartobliwy sposób komentujących astronomiczne sprawy. Fot. Urania / Paweł Schulz

 

Wystawy, wykłady i koncert

W trakcie konferencji można było zwiedzić aż trzy wystawy. Jedną poświęcono sylwetkom redaktorów naczelnych czasopisma, na drugiej można było zobaczyć rysunki Jacka Drążkowskiego żartobliwie komentujące różne astronomiczne sprawy, a trzecią zaprezentował toruński oddział PTMA z okazji swojego siedemdziesięciolecia.

W programie znalazł się też zaskakującym punkt: wręczenie zaległej nagrody sprzed wielu lat. W 1994 roku przeprowadzony został konkurs, w którym nagrodą miał być teleskop. Jednak z powodu bankructwa sponsora nagrody, nie udało się jej wtedy dostarczyć laureatowi, Robertowi Nowakowskiemu. Po 28 latach „Urania” nadrobiła tę zaległość i czytelnik otrzymał współczesny teleskop astronomiczny.

W dyskusji panelowej na temat współczesnych problemy popularyzacji astronomii wzięli udział Robert Szaj (TVP Nauka), prof. Agnieszka Pollo (Narodowe Centrum Badań Jądrowych, UJ), dr hab. Maciej Mikołajewski („Urania”), prof. Edwin Wnuk (Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu), dr Jacek Szubiakowski (Olsztyńskie Planetarium i Obserwatorium Astronomiczne) i Bogumił Radajewski („Astronarium”). Dyskusję, podobnie jak całą uroczystość, poprowadził Piotr Majewski (Radio PiK, audycja „Radio Planet i Komet”).

Uczestnicy mieli okazję także wysłuchania trzech wykładów popularnonaukowych. Najpierw z Wykładem Kopernikańskim „Słońce – opiekun planet” wystąpił dr Paweł Preś z Uniwersytetu Wrocławskiego. Następne były dwa wykłady otwarte: „Atomy i galaktyki” wygłoszony przez prof. Agnieszkę Pollo z Narodowego Centrum Badań Jądrowych oraz Uniwersytetu Jagiellońskiego, a także „Ciemna materia i ciemna energia”, o których opowiedział prof. Zdzisław Musielak z Uniwersytetu Teksańskiego. Na koniec można było posłuchać koncertu Voices of the Cosmos, czyli muzyki wykorzystującej sygnały i dźwięki z radioteleskopów oraz inne sygnały z przestrzeni kosmicznej.

Organizatorem rocznicowej konferencji „100 lat Uranii. Astronomia – Kopernik – Wszechświat. 1922–2022” było PTA oraz redakcja „Uranii”. Partnerami były PTMA, UMK w Toruniu oraz Delta Optical. Z kolei dofinansowanie zapewniły Urząd Miasta Torunia oraz Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego. Konferencja otrzymała patronat honorowy od Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego Piotra Całbeckiego oraz Prezydenta Miasta Torunia Michała Zaleskiego.

 

Profesor Zdzisław Musielak z Uniwersytetu Teksańskiego składa życzenia Uranii w trakcie wygłaszania wykładu pt. Ciemna materia i ciemna energia. Fot. Urania / Jacek Drążkowski

 

Cyfrowe Archiwum „Uranii”

„Urania” jest jednym z najstarszych polskich czasopism ukazujących się ciągle w druku. Co więcej, spośród wychodzących obecnie na świecie tytułów popularnonaukowych poświęconych astronomii „Urania” jest jednym z trzech najstarszych.

„Urania” prowadzi także duży portal internetowy o astronomii, kosmosie i przemyśle kosmicznym, dostępny pod adresem https://www.urania.edu.pl. Wśród jego zasobów są bieżące wiadomości o odkryciach, zjawiskach na niebie i wydarzeniach astronomicznych, artykuły popularnonaukowe, wywiady, ale także zeskanowane wszystkie archiwalne numery „Uranii” i „Postępów Astronomii”. Zasoby archiwum od początków ukazywania się „Uranii” aż do 2019 roku są dostępne bezpłatnie.

Egzemplarze zeskanowane w Cyfrowym Archiwum „Uranii” to nie tylko bogate zasoby wiedzy popularnonaukowej o astronomii i kosmosie, ale także materiały dokumentujące historię astronomii, historię nauki, a nawet będące świadectwem zmian, jakie zachodziły w języku polskim. Najlepszym przykładem zmian językowych jest sam tytuł czasopisma, który początkowo miał pisownię „Uranja” i dopiero po reformie polskiej ortografii w 1936 roku zmienił się na współczesną formę „Urania” – wskazuje dr hab. Maciej Mikołajewski, redaktor naczelny „Uranii – Postępów Astronomii”.

 

Redaktor naczelny Uranii, dr hab. Maciej Mikołajewski, kroi urodzinowy tort Uranii. Fot. Urania / Paweł Schulz

 

Więcej informacji:

 

Opracowanie: Krzysztof Czart

Ilustracja na górze: Okładki „Uranii” z różnych lat. Źródło: Urania

 

 

Reklama