W dniach 22-24 sierpnia 2025 roku odbył się V zjazd Sekcji Obserwacji Słońca działającej w ramach Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii. Zjazd odbywa się co dwa lata i biorą w nim udział nie tylko członkowie Sekcji Obserwacji Słońca, ale również członkowie oddziałów PTMA z całej Polski, miłośnicy astronomii oraz zaproszeni goście.
Tegoroczny zjazd był pierwszym zjazdem, który miałem przyjemność zorganizować jako koordynator Sekcji.
Głównym miejscem zjazdu był Chalin, gdzie znajduję się Ośrodek Edukacji Przyrodniczej oraz Zatom Nowy z bazą noclegową oraz ogromnym miejscem do dziennych oraz nocnych obserwacji.
To właśnie w Zatomiu Nowym rozpoczęliśmy nasz zjazd. Przyjazd całej grupy zaplanowałem na godzinę 13.00 w Ośrodku Wypoczynkowym Wezaj. Na terenie pensjonatu znajduje się duży teren do obserwacji, co było dla nas bardzo ważnym elementem podczas poszukiwania noclegu. Przestronne i dobrze wyposażone domki oraz spokojna okolica sprawiają, że warto tutaj przyjechać nawet na krótki wypoczynek.
Zdjęcie 1. Teren Ośrodka Wypoczynkowego Wezaj.
Fot. Ewelina Szymendera
Na miejscu czekali na nas goście z Krakowa i Rudy Śląskiej, którzy przybyli na miejsce poprzedniego dnia. Zgodnie z planem po godzinie 13.00 nastąpiło oficjalnie przywitanie oraz otwarcie V zjazdu Sekcji Obserwacji Słońca PTMA. Na powitaniu zaprezentowałem nowy baner naszej Sekcji, który zaprojektowałem wspólnie z Tomaszem Zwolińskim z PTMA Warszawa. Następnie wręczyłem każdemu uczestnikowi torbę startową, w której znajdował się m.in. plan zjazdu, egzemplarz czasopisma Urania, folder z najciekawszymi miejscami gminy Sieraków oraz kilka innych gadżetów.
Zdjęcie 2. Powitanie wszystkich uczestników V zjazdu przez koordynatora SOS PTMA Konrada Szymenderę.
Fot. Ewelina Szymendera
Zdjęcie 3. Torby z upominkami dla każdego z uczestników zjazdu.
Fot. Ewelina Szymendera
Pierwszym punktem programu naszego zjazdu był pokaz Daniela Stasiaka w jego mobilnym planetarium Astro Arena. Daniel Stasiak to osoba z ogromną pasją do astronomii, a przede wszystkim do całkowitych zaćmień Słońca. W swojej krótkiej prezentacji opowiedział nam m.in. o wyprawach do USA w 2017 roku, do Chile w 2019 roku oraz ponownie do USA w roku 2024. Następnie wszyscy goście udali się do kopuły znajdującej się pod ogromnym namiotem, gdzie wysłuchaliśmy ciekawej prezentacji, która przypomniała nam o podstawowych obiektach na nocnym niebie takich jak planety czy gwiazdozbiory.
Zdjęcie 4. Pokaz w mobilnym planetarium Astro Arena.
Fot. Ewelina Szymendera
Po zakończeniu pokazu wspólnie zjedliśmy pyszny obiad przygotowany przez miejscowy catering Kuchnia ze Smakiem. Po posiłku mieliśmy odrobinę wolnego czasu, który oczywiście wykorzystaliśmy na obserwacje naszego ulubionego obiektu astronomicznego czyli Słońca. Do dyspozycji mieliśmy całą gamę sprzętów zaczynając od teleskopów słonecznych Lunt 80/560 mm Double Stack i Lunt 40 mm oraz pozostałe teleskopy odpowiednio zabezpieczone do obserwacji Słońca tzn.: refraktor Vixen 103 mm z klinem Herschela, Sky Watcher 114/900 z wytrawionym lustrem oraz Mak 150/1910 z folią słoneczną Baader ND 5.0. Pogoda niestety nie była dla nas zbyt łaskawa, lecz każdą przerwę w chmurach wykorzystaliśmy w 100 %. Obserwując Słońce w świetle widzialnym mogliśmy podziwiać pięć grup plam, z których najciekawiej prezentowała się grupa oznaczona jako AR 4191. O tej grupie pisałem wcześniej w podsumowaniu aktywności Słońca. Natomiast obserwacje Słońca w pasmie h-alpha to duża ilość filamentów oraz dwie ciekawe protuberancje znajdujące się na zachodniej krawędzi słonecznej tarczy.
Po godzinie 16.00 schowaliśmy teleskopy i wspólnie udaliśmy się do Chalina, gdzie oczekiwaliśmy na naszego gościa dr Krzysztofa Kamińskiego z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, który przeprowadził dla uczestników zjazdu prezentację teleskopów satelitarnych znajdujących się na terenie OEP w Chalinie. Dr Kamiński otworzył kopuły i naszym oczom ukazały się ogromne teleskopy. Instrumenty te składają się z pięciu indywidualnych teleskopów o średnicach od 0,3 do 0,7 m i polu widzenia do 3,2x2,7 stopnia. Pomiary z grupy teleskopów PST3 wykorzystywane są do tworzenia i utrzymywania katalogu sztucznych satelitów, oraz służą do przewidywania i zapobiegania ewentualnym zderzeniom satelitów ważnych dla Polski i Europy. Całość sterowana jest za pomocą specjalnego zestawu komputerów, tworząc najlepszy zestaw w Europie.
Zdjęcie 5. Uczestnicy V zjazdu podczas spotkania z dr. Krzysztofem Kamińskim.
Fot. Ewelina Szymendera
Po powrocie do Zatomia Nowego planowaliśmy przygotować teleskopy do nocnych obserwacji, lecz prognozy pogody nie dawały zbyt dużych szans na rozpogodzenie. Zaraz po przyjeździe do ośrodka wraz z moją żoną Eweliną przygotowaliśmy jedzenie oraz miejsce na ognisko dla uczestników zjazdu. Podczas ogniska nie tylko lepiej się poznaliśmy, ale również opowiadaliśmy ciekawe historie związane zarówno z astronomią jak i sytuacjami z życia codziennego. Był to bardzo miły i udany wieczór podczas wspólnej integracji. Ostatni goście rozeszli się do domków przed północą, tym samym zakończyliśmy pierwszy, intensywny dzień zjazdu.
Zdjęcie 6. Wspólne ognisko integracyjne.
Fot. Wiktor Nowicki
Drugi dzień zjazdu rozpoczęliśmy od śniadania, a następnie udaliśmy się ponownie do Chalina do Ośrodka Edukacji Przyrodniczej. Początkowo w tym dniu planowane były prezentacje oraz obserwacje, lecz ze względu na warunki pogodowe plany się nieco zmieniły i skupiliśmy się wyłącznie na prelekcjach uczestników zjazdu oraz zaproszonych gości.
Zdjęcie 7. Główny budynek Ośrodka Edukacji Przyrodniczej w Chalinie.
Fot. Ewelina Szymendera
Na miejscu czekał już na nas kierownik OEP pan Jarosław Śmierzchalski, który oprowadził nas po całym ośrodku. Podczas prezentacji dowiedzieliśmy się wielu ciekawych informacji na temat samego ośrodka jak i otaczającej go okolicy. Pan Jarosław przekazał nam również dużo wiedzy związanej z przyrodą i historią.
Zdjęcie 8. Prezentacja i rozmowy z kierownikiem OEP Jarosławem Śmierzchalskim
Fot. Ewelina Szymendera
Warto wspomnieć, że ośrodek położony jest przy trzech czystych i głębokich jeziorach, nad brzegami których przebiegają ścieżki edukacyjne. Jedno z jezior to najgłębsze jezioro Pojezierza - Śremskie o głębokości ok. 45 m. Warto też obejrzeć zbiory Ośrodka, a zwłaszcza zajrzeć do zbudowanej w piwnicach dawnego dworku Kurnatowskich "jaskini" z ciekawą ekspozycją edukacyjną.
Przy Ośrodku oprócz wielu wiekowych drzew (np. kasztana jadalnego 570 cm obwodu, platana - 470 cm, lipy - 400 cm, choiny kanadyjskiej - 240 cm) rośnie dąb wyhodowany z żołędzi sławnego dębu "Robin Hood" z Lasu Sherwood, a w konarach drzew można przy dużym szczęściu dojrzeć bardzo rzadko już dziś spotykane popielice.
O popielicach dowiedzieliśmy się zdecydowanie więcej podczas prelekcji pani Karoliny Ferenc pracującej w OEP Chalin. Choć głównym tematem prezentacji były Parki Krajobrazowe Województwa Wielkopolskiego to dowiedzieliśmy się zdecydowanie więcej o działaniu samego ośrodka, projekcie ciemnego nieba który obejmuje teren Chalina oraz innych ciekawych projektach.
Zdjęcie 9. Prezentacja o parkach krajobrazowych przedstawiona przez Panią Karolinę Ferenc.
Fot. Ewelina Szymendera
Po prezentacji i dyskusji do Chalina przyjechał nasz gość specjalny dr Krzysztof Czart czyli polski koordynator Sieci Popularyzacji Nauki ESO, członek Polskiego Towarzystwa Astronomicznego oraz redaktor czasopisma "Urania" i portalu www.urania.edu.pl. Dr Czart przedstawił prelekcję dotyczącą Europejskiego Obserwatorium Południowego, które utworzono w 1962 roku przez Belgię, Francję, Niemcy, Holandię i Szwecję.
Zdjęcie 10. Prezentacja dr. Krzysztofa Czarta o Europejskim Obserwatorium Południowym.
Fot. Ewelina Szymendera
Głównym celem projektu była budowa urządzeń obserwacyjnych będących poza możliwościami innych krajów nie uczestniczących w projekcie oraz przywrócenie Europy jako lidera nad badaniami. Na pierwszą lokalizację zaproponowano teren Republiki Południowej Afryki, lecz ostateczną lokalizacją zostało Chile w Ameryce Południowej.
Co ciekawe siedziba ESO znajduje się całkiem nie daleko Polski, bo w niemieckim Garching nie daleko Monachium.
Do ESO należą trzy obserwatoria znajdujące się w rejonie pustyni Atakama i są to:
• Obserwatorium La Silla (teleskopy 2,2 m, 3,6 m oraz 3,58-metrowy NTT)
• Obserwatorium Paranal (2,5 m, 4 m oraz Very Large Telescope)
• Obserwatorium Atacama Large Millimeter Array ALMA (zespoły radioteleskopów)
• ELT – w trakcie budowy, który ze zwierciadłem o średnicy 39,3 m będzie największym teleskopem optycznym/podczerwonym na świecie.
Ważna informacją było przystąpienie Polski do projektu w 2015 roku.
W tracie prezentacji dołączyli do nas Sebastian Soberski oraz Agnieszka Nowak z mamą Teresą. Po tej niezwykle ciekawej prelekcji wspólnie pojechaliśmy zwiedzić Muzeum Zamek Opalińskich, którego początki sięgają XIV wieku, a samo muzeum działa od roku 1995 w odbudowanym skrzydle południowym. Najcenniejszymi eksponatami muzeum jest pięć unikatowych sarkofagów Opalińskich wydobytych z krypty kościoła pobernardyń-skiego w 1991 roku. Naszym przewodnikiem był pan Jarosław Śmierzchalski z OEP w Chalinie, który jak zwykle w ciekawy sposób opowiedział nam o początkach zamku oraz rodzinie Opalińskich.
Zdjęcie 11. Zwiedzanie muzeum, zamku Opalińskich w Sierakowie.
Fot. Ewelina Szymendera
W planach było zwiedzanie innych ciekawych miejsc gminy Sieraków, niestety deszczowa pogoda popsuła nam nieco plany. Po krótkiej wycieczce pożegnaliśmy się z Panem Jarosławem i wróciliśmy do Zatomia Nowego na obiad.
Zdjęcie 12. Piękne widoki na rzekę Wartę tuż przed muzeum, zamkiem Opalińskich w Sierakowie.
For. Ewelina Szymendera
Pozostałe prelekcje kontynuowaliśmy już w Zatomiu Nowym w jednym z domków, gdzie zorganizowaliśmy pokój do prelekcji oraz projektor. Jako pierwszy swoją prezentację przedstawił najmłodszy uczestnik zjazdu Wiktor Nowicki pt. Amatorska analiza dynamiki plamotwórczej. Wiktor przybliżył nam procesy zachodzące na Słońcu oraz w jaki sposób można w amatorski sposób prowadzić systematyczne obserwacje. Wiktor wyniki swoich obserwacji wysyła oczywiście do bazy SOS PTMA. Kolejnym prelegentem był Adam Jadwiszczok, który przedstawił ciekawą prezentację pt. Symulacje numeryczne ewolucji gwiazdy. Czy paleontologia może nam dostarczyć dane początkowe i brzegowe dla obliczeń ewolucji Słońca.
Następnie były koordynator SOS PTMA Tadeusz Figiel przedstawił prezentację pt. Od pasji do Sekcji Obserwacji Słońca. Prezentacja była podsumowaniem działalności prywatnej Tadeusza oraz poprzednich zjazdów, które organizował. Na koniec sam przedstawiłem krótką prelekcję podsumowująca działalność Sekcji w 2024 roku oraz plany na rok 2025.
Niedzielny poranek przywitał nas pięknym Słońcem. Bez wahania rozstawiliśmy nasze zaplecze do obserwacji Słońca.
Zdjęcie 13. Wspólne zdjęcie podczas niedzielnych obserwacji Słońca.
Fot. Ewelina Szymendera
Zdjęcie 14. Obserwacja Słońca metodą projekcji okularowej prowadzona przez Konrada Szymenderę.
Fot. Ewelina Szymendera
Zdjęcie 15. Obserwacje Słońca różnymi metodami i teleskopami.
Fot. Ewelina Szymendera
Warto również zaznaczyć, że odwiedzone przez nas miejsca to nie tylko rejon związany z astronomią, ale również z piękną przyrodą. Na obszarze tym znajduje się Sierakowski Park Krajobrazowy do którego należą liczne jeziora polodowcowe oraz rozległe kompleksy leśne.
Zdjęcie 16. Jedno z wielu jezior znajdujących się na terenie Sierakowskiego Parku Krajobrazowego.
Fot. Ewelina Szymendera
Zdjęcie 17. Przepiękne widoki jezior na terenie Sierakowskiego Parku Krajobrazowego.
Fot. Ewelina Szymendera
Tymi pięknymi widokami chciałabym podziękować wszystkim uczestnikom zjazdu. Za chęć przybycia na zlot i stworzenie świetnej atmosfery podczas spotkań i obserwacji. Dziękuję osobom z Zarządu Głównego PTMA, które mimo konferencji w tym samym terminie przybyli również do nas. Dziękuje doktorowi Krzysztofowi Kamińskiemu z UAM w Poznaniu oraz
doktorowi Krzysztofowi Czartowi za przybycie i wygłoszenie bardzo ciekawych
i merytorycznych prezentacji. Podziękowania również dla Sebastiana Lewandowskiego za stworzenie identyfikatorów dla każdego z nas. Nie mógłbym zapomnieć o podziękowanie mojej żonie Ewelinie za pomoc przy organizacji zjazdu oraz robieniu pamiątkowych zdjęć.
Życzę wszystkim, aby wasza pasja astronomiczna pogłębiała się każdego dnia i aby bezpieczne obserwacje Słońca dawały wam wiele radości i satysfakcji. Dużo Słońca i do zobaczenia na kolejnym zjeździe.
Opracowanie: Konrad Szymendera
