Do końca października 2019 roku Międzynarodowa Unia Astronomiczna (IAU) czeka na głosy Polaków decydujące o wyborze nazw dla planety i gwiazdy w układzie BD+14 4559, przyznanym naszemu krajowi do nazwania w ramach konkursu IAU100 NameExoWorlds. Do finału dostało się siedem par nazw i teraz każdy może internetowo oddać swój głos na propozycję, która najbardziej mu się podoba. Konkurs w naszym kraju prowadzony jest we współpracy z Polskim Towarzystwem Astronomicznym (PTA).
IAU100 NameExoWorlds to globalny konkurs zorganizowany z okazji stulecia Międzynarodowej Unii Astronomicznej (IAU). W jego ramach każdy kraj otrzymał prawo nazwania planety pozasłonecznej i jej gwiazdy (każdy kraj po jednej planecie i gwieździe). Aktualnie trwa drugi etap polskiego konkursu – głosowanie internetowe.
Głosy przyjmowane są poprzez stronę internetową www.iau100.pl/planety. Termin głosowania upłynie 31 października 2019 roku. Potem komitet konkursowy sprawdzi oddane głosy i na ich podstawie przekaże IAU oficjalną polską propozycję. W grudniu 2019 roku Międzynarodowa Unia Astronomiczna ogłosi końcowe wyniki dla wszystkich krajów. Gdy to nastąpi, nowe nazwy będą oficjalnie używane na całym świecie, na równi z dotychczasowymi oznaczeniami planet i gwiazd.
Każdy, niezależnie od wieku, czy wykonywanego zawodu, ma szansę zdecydowania jaki będzie polski ślad w nazewnictwie planet i gwiazd. Zachęcam do oddania głosu. Czasu zostało niewiele, internetowe bramki głosowania otwarte są do końca października 2019 roku – skomentował dr Krzysztof Czart, przewodniczący komitetu konkursowego.
Lista nazw do wyboru
W pierwszym etapie konkursu nadeszło ponad 2800 propozycji par nazw dla „polskiego” układu BD+14 4559. Z tego zestawu komitet konkursowy wyłonił siedem par do trwającego obecnie etapu drugiego. Oto ich lista, wraz z krótkimi opisami danej propozycji:
Geralt oraz Ciri – postacie z cyklu wiedźmińskiego Andrzeja Sapkowskiego, obecne w polskiej kulturze już od ponad trzydziestu lat – przeniknęły m.in. do gier komputerowych, a także filmów.
Jantar i Wolin – te nazwy mają związek z polskim wybrzeżem Bałtyku. Jantar jest dawnym określeniem bursztynu, z kolei Wolin to polska wyspa na wybrzeżu Morza Bałtyckiego.
Piast i Lech – Postacie z legend o początkach państwa polskiego. Piast to postać od której, według legendy, wywodzi się pierwsza polska dynastia rządząca krajem (sam Piast nie był władcą). Lech z kolei znany jest z legendy o trzech braciach: Lechu, Czechu i Rusie, którzy założyli sąsiadujące kraje.
Polon i Rad – są to nazwy pierwiastków chemicznych, które odkryła Maria Skłodowska-Curie, polska fizyczka i chemiczka, dwukrotna laureatka Nagrody Nobla.
Solaris i Pirx – tytuł powieści oraz postać z książek Stanisława Lema, polskiego pisarza science-fiction, którego twórczość znana jest na całym świecie.
Swarog i Weles – Swarog (inna wersja: Swaróg) był bóstwem słowiańskim, bogiem nieba, ognia i kowalstwa. Jednym z jego synów był Weles, podziemny bóg magii, przysiąg, sztuki, rzemiosła kupców i bogactwa.
Twardowski i Boruta – Pan Twardowski to postać polskiego szlachcica z baśni i legend. W niektórych wersjach opowieści ostatecznie znalazł się na Księżycu. Fabuła historii Twardowskiego związana jest z podpisaniem przez niego cyrografu z diabłem, stąd drugą nazwą w parze jest imię polskiego diabła z zamku w Łęczycy.
Polska planeta do nazwania
Planeta w układzie BD+14 4559, która przypadła Polsce w konkursie, została odkryta w 2009 roku przez zespół polskich astronomów w składzie: prof. Andrzej Niedzielski, dr Grzegorz Nowak, dr Monika Adamów i prof. Aleksander Wolszczan, w ramach toruńsko-pensylwańskiego programu poszukiwania planet pozasłonecznych.
Planeta BD+14 4559 b ma rozmiar i masę podobną do Jowisza. Najnowsze oszacowania wskazują na promień równy 1,04 promienia Jowisza i masę wynoszącą 1,23 masy Jowisza. Planeta potrzebuje 269 dni do dokonania pełnego obiegu wokół swojej gwiazdy. Cały układ oddalony jest od nas o około 160 lat świetlnych. Jego gwiazdy nie widać na niebie gołym okiem, ale wystarczy lornetka lub niewielki teleskop, aby ją dostrzec. Gwiazda znajduje się na niebie w konstelacji Pegaza i jest widoczna wieczorami na niebie jesiennym i zimowym.
Patronaty i inne wsparcie
Narodowy konkurs IAU100 NameExoWorlds uzyskał wsparcie w różnej formie od wielu podmiotów.
W szczególności polski konkurs IAU100 NameExoWorlds uzyskał patronat od Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego – Jarosława Gowina, a także patronaty honorowe od wielu organizacji i instytucji związanych z astronomią, kosmosem lub badaniami naukowymi, takich jak Polskie Towarzystwo Astronomiczne, Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomii, Polska Agencja Kosmiczna, Polska Akademia Nauk (PAN) i Europejskie Obserwatorium Południowe (ESO).
Patronami honorowymi są także krajowe instytuty astronomiczne: Centrum Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika PAN w Warszawie (CAMK PAN), Centrum Badań Kosmicznych PAN w Warszawie (CBK PAN), Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie (OA UJ), Instytut Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (IOA UAM), Centrum Astronomii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu (CA UMK), Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego (OA UW) oraz Instytut Astronomiczny Uniwersytetu Wrocławskiego.
W gronie patronów honorowych znalazły się też instytucje zajmujące się popularyzacją astronomii: Planetarium Śląskie w Chorzowie, Hevelianum w Gdańsku, Planetarium i Obserwatorium Astronomiczne w Grudziądzu, Planetarium EC1 w Łodzi, Olsztyńskie Planetarium i Obserwatorium Astronomiczne oraz Centrum Popularyzacji Kosmosu Planetarium Toruń.
W składzie Komitetu Honorowego swoim autorytetem konkurs wspierają prof. Aleksander Wolszczan – odkrywca pierwszego pozasłonecznego układu planetarnego oraz wielu innych egzoplanet, prof. Andrzej Niedzielski – astronom z Centrum Astronomii UMK, odkrywca planety, która przypadła Polsce do nazwania, prof. Andrzej Udalski – astronom kierujący projektem OGLE, odkrywca wielu planet pozasłonecznych, będący polskim przedstawicielem w Międzynarodowej Unii Astronomicznej, prof. Jerzy Duszyński – prezes Polskiej Akademii Nauk, prof. Marek Sarna – prezes Polskiego Towarzystwa Astronomicznego, dr hab. Grzegorz Brona – prezes Polskiej Agencji Kosmicznej od marca 2018 roku do kwietnia 2019 roku, specjalista od branży kosmicznej, Mieczysław Janusz Jagła – prezes Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii oraz Zofia Kaczmarek – studentka astronomii, dwukrotna zwyciężczyni Olimpiady Astronomicznej.
Nad przebiegiem konkursu czuwa Komitet Konkursowy w składzie: dr Krzysztof Czart (przewodniczący komitetu) – Krajowy Koordynator IAU ds. Popularyzacji, prof. Andrzej Markowski – przewodniczący Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN, prof. Jarosław Włodarczyk – historyk astronomii, dr Halina Prętka-Ziomek – astronom z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Agata Gorwa – miłośniczka astronomii z Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii orazMichał Kusiak – popularyzator astronomii, odkrywca komet i planetoid.
Także wiele mediów zdecydowało się udzielić patronatów medialnych konkursowi. W tym gronie są: Program Pierwszy Polskiego Radia, Urania – Postępy Astronomii, Świat Wiedzy Kosmos, Kosmonauta.net, Space24.pl, AstroNET, Astronarium, Astrofaza, Astrolife, Nauka. To lubię, radio-teleskop.pl, Radio Planet i Komet, We Need More Space.
Konkurs ma także sponsorów: Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (w ramach grantu na działalność upowszechniającą naukę), Polskie Towarzystwo Astronomiczne, czasopismo i portal „Urania – Postępy Astronomii”, firma Rebel, Wydawnictwo Znak Literanova, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poczta Polska.
Więcej informacji:
- Komunikat PTA
- Witryna polskiego konkursu IAU100 NameExoWorlds
- Ogólnoświatowa witryna konkursu IAU100 NameExoWorlds
- Polska witryna IAU100
- Ogólnoświatowa witryna IAU100
- Międzynarodowa Unia Astronomiczna (IAU)
- Polskie Towarzystwo Astronomiczne (PTA)
- Artystyczna wizja planety BD+14 4559 b
- Wizualizacja planety BD+14 4559 b opracowana przez NASA
(jest to treść komunikatu prasowego Polskiego Towarzystwa Astronomicznego)
