Tetyda jest piątym księżycem Saturna pod względem wielkości i szesnastym w całym Układzie Słonecznym. Posiada jeden z najwyższych współczynników albedo wśród wszystkich znanych obiektów. Pod względem ukształtowania powierzchni jest bardzo podobny do sąsiedniej Dione. Tetyda jest 15 księżycem Saturna pod względem długości promienia orbity.

Fotografia Tetydy wykonana przez sondę Cassini w kwietniu 2015 r. Po prawej stronie największy krater Odyseusz. Źródło: NASA/JPL.

Tetyda została odkryta w marcu 1684 r. przez włoskiego astronoma Giovanni Cassiniego, który użył do tego powietrznego teleskopu z Obserwatorium w Paryżu. Równolegle z Tetydą, Cassini odkrył sąsiedni księżyc Dione. Nazwę otrzymaną po jednej z tytanid z mitologii greckiej zawdzięcza Johnowi Herschelowi.

Księżyc jest lodowym obiektem obiegającym Saturna w ciągu 45 godzin i 18 minut, po niemal idealnie kołowej orbicie, nachylonej pod kątem 1,1 stopnia w stosunku do równika planety. Średni promień orbity wynosi 294 tys. kilometrów, przy czym Tetyda obiega Saturna ruchem synchronicznym, tj. jedna jej półkula jest zawsze zwrócona w kierunku planety. Podobnie jak Dione, Tetyda dzieli swoją orbitę z dwoma księżycami trojańskimi, Telesto i Kalipso. Oba ciała są niewielkich rozmiarów, o średnicy nie przekraczającej 3 kilometrów. Znajdują się w punktach Lagrange'a 60 stopni przed i za Tetydą.

Tetyda ma średnicę ok. 1066 kilometrów i gęstość 0,98 g/cm3, przy czym niemal w całości zbudowana jest z lodu wodnego, przy minimalnym udziale skał. Posiada elipsoidalny kształt, przy czym jej budowa wewnętrzna nie jest zróżnicowana. Zakłada się, że Tetyda pozbawiona jest podpowierzchniowego oceanu, który prawdopodobnie występuje na innych dużych lodowych księżycach. Skorupa księżyca odbija większość promieni słonecznych, przy czym albedo Tetydy jest jednym z najwyższych wśród znanych obiektów. Między półkulą zwrócona ku Saturnowi, a przeciwległą istnieje ok. 15% różnica w wartości albedo, przy czym pierwsza z półkul jest tą jaśniejszą, podobnie jak u Dione i Rei.

Porównanie powierzchni obu półkul Tetydy (w ulepszonych barwach). Po prawej stronie półkula zwrócona ku Saturnowi. Źródło: NASA/JPL.

Na powierzchni Tetydy dominują utwory związane z uderzeniami meteorytów, przy czym niektóre regiony są młodsze geologicznie od pozostałych, co odbija się na liczbie kraterów (im starszy region, tym większe ich zagęszczenie). Najbardziej charakterystycznymi elementami powierzchni są: wielka dolina Ithaca Chasma, kształtem przypominająca kanion o długości ok. 2000 kilometrów, szerokości 100 km i głębokości 3 km, oraz największy krater Odyseusz, mający 445 kilometrów średnicy. Innymi charakterystycznymi kraterami są Penelopa oraz Melantius.

Fotografia przedstawiająca krater Melantius o średnicy 245 kilometrów. Źródło: NASA/JPL.

Eksploracja Tetydy rozpoczęta została w 1979 r. przez sondę Pioneer 11, po której w następnym roku dotarła sonda Voyager 1, jednak obie sondy przesłały zdjęcia księżyca o małej rozdzielczości. W lipcu 1981 r. sonda Voyager 2 przeleciała kilkakrotnie bliżej Tetydy, niż wcześniej wymienione próbniki, co pozwoliło na uzyskanie wielu szczegółów powierzchni księżyca, który został najlepiej sfotografowanym satelitą Saturna, ze wszystkich jego księżyców badanych przez sondy Voyager. Prawdziwa rewolucja w przesyłaniu danych dotyczących Tetydy nastąpiła, podobnie jak w przypadku innych księżyców Saturna, po rozpoczęciu misji Cassini w 2004 r. Od tamtego momentu sonda wykonała wiele zdjęć księżyca, badając przy okazji szczegółowo jego własności fizyczne.

Ciekawostki:

• Struktury powierzchniowe na Tetydzie otrzymały nazwy po bohaterach i miejscach wspominanych w Iliadzie i Odyseji Homera.
  
• Tetyda jest drugim księżycem po Enceladusie pod względem wysokości współczynnika albedo.
• Gdyby uwzględnić proporcje wielkości Odyseusza do Tetydy, największy krater na Ziemi zajmowałby obszar całej Afryki.
  
• Tetyda kilkakrotnie została wspomniana w dziełach science fiction.

Grzegorz Iwanicki