Planeta karłowata Ceres to największy znany nam obiekt pasa asteroid. Okrąża on Słońce na orbicie położonej pomiędzy orbitami Marsa i Jowisza. Jego średnicę szacuje się na 945 kilometrów.
Ceres była pierwszą odkrytą planetoidą w historii. Zauważył ją w styczniu 1801 roku włoski obserwator nieba, Giuseppe Piazzi. Początkowo uznano ją za brakującą planetę położoną pomiędzy Marsem a Jowiszem.
Obiekt jest najprawdopodobniej zbudowany ze skał i zamarzniętej wody. Powierzchnia Ceres ma ciemny odcień i może być pokryta związkami węgla oraz regolitem. Ceres ma dzięki temu bardzo niskie albedo (0,09), przez co nawet znając jej położenie trudno jest ją zaobserwować gołym okiem na niebie.
Od typowej planetoidy różni się przede wszystkim kształtem: jej masa (9,35×1020 kg) jest na tyle duża, że wystarczyła do przybrania przez Ceres w przybliżeniu kulistego kształtu. Obraca się też wokół własnej osi ze stałym okresem wynoszącym około 9 ziemskich dni. Naukowcy podejrzewają, że masa obiektu może stanowić nawet 1/3 masy całego pasa planetoid. Dlaczego więc nie stał się on po prostu planetą? Najprawdopodobniej w dalszym formowaniu się Ceres przeszkadzały duże siły grawitacyjne Jowisza i Marsa.
Zdjęcie: średnice Ziemi, Kiężyca i Ceres (Public Domain).
W 2006 roku Międzynarodowa Unia Astronomiczna przegłosowała zmianę definicji terminu "planeta". Od tego czasu za planetę uważa się ciało o masie wystarczającej na to, aby pod wpływem własnej grawitacji przyjęło kulisty kształt, nie dzielące swojej orbity i jej bezpośredniego otoczenia z innymi podobnymi ciałami i krążące wokół gwiazdy, samo natomiast nie będące księżycem innego ciała. Zaproponowano też nazwę "planeta karłowata". Obejmuje ona nową klasę ciał niebieskich, które nie są pełnoprawnymi planetami. Należy do niej Ceres, ale także między innymi Pluton, Eris, Haumea i planetoida Makemake.
W marcu 2015 roku rozpoczęło się dokładne badanie Ceres z wykorzystaniem sondy Dawn. Dzięki niej dowiedzieliśmy się więcej o prawdopodobniej budowie wewnętrznej Ceres. W jej centrum znajduje się skaliste jądro, ponad którym leży z kolei gruba warstwa wodnego lodu i cienka skorupa złożona z lekkich minerałów. W początkach formowania się Układu Słonecznego ciepło wydzielające się z wnętrza Ceres roztapiało lód i kierowało wodę ku górze. Zawarte także w lodzie Cięższe minerały (w tym krzem) przemieszczały się natomiast w stronę jądra. Badania potwierdziły także, że Ceres w znacnym stopniu składa się z wody.
Zdjęcie: właściwości fizyczne i skład materiału na powierzchni Ceres. Naukowcy nie są jeszcze pewni, czy istnieje związek pomiędzy widocznymi tu kraterami uderzeniowymi a różnymi kolorami gruntu na mapie. Wykorzystane do jej utworzenia zdjęcia wykonano przy użyciu filtrów: niebieskiego (440 nanometrów), zielonego (550 nanometrów) i podczerwonego (920 nanometrów). Filtry te zostały przypisane do obserwowanych kanałów w odwrotnej kolejności - niebieskie cechy powierzchni zostały przypisane do kanału koloru czerwonego, a obrazy rejestrowane w podczerwieni do koloru niebieskiego.
Czytaj więcej: