Jak obserwować?
Sznur satelitów SpaceX Starlink na nocnym niebie sfotografowany 24 maja 2019 roku, dzień po wprowadzeniu na orbitę. Źródło: Marco Langbroek via SatTrackBlog
Satelity sieci Starlink widoczne są z obszaru Polski praktycznie co noc, o różnych porach. Ich stosunkowo duża jasność pozwala na obserwacje z dowolnego miejsca. Aby ułatwić sobie zadanie, należy jednak pamiętać o kilku ważnych detalach.
Przede wszystkim najlepiej zapewnić sobie miejsce obserwacji wolne od silnych źródeł światła w pobliżu. Nieoświetlony skwer, park, plaża nad zalewem, polana leśna, czy choćby kawałek pustego terenu na obrzeżach miasta znacznie zwiększa szanse na dostrzeżenie satelitów i poprawia komfort obserwacji. Poza tym im ciemniejsze niebo, a co za tym idzie, im więcej widać na nim gwiazd, tym większe wrażenie robi przelot satelitów w rzędzie. Preferowanym miejscem na obserwacje są co najmniej tereny podmiejskie, a idealnym rozwiązaniem wydaje się wyjazd co najmniej 20 km poza średniej/dużej wielkości miasto. Będąc w wybranym przez siebie miejscu, dobrze jest zaadaptować oczy do ciemności. Należy unikać patrzenia w jasne źródła światła (jeśli są w pobliżu), a także względnie rzadko korzystać ze smartfona, którego ekran psuje efekt adaptacji wzroku. Kilka minut wystarczy.
Satelity Starlink poruszają się zawsze w kierunku zachód-wschód lub podobnych tego wariantach, np. południowy-zachód - południowy-wschód. W zależności od czasu, jaki minął od wystrzelenia “Starlinków”, grupa może być mniej lub bardziej zwarta oraz może składać się z różnej liczby obiektów.
Satelity mogą też mieć różną jasność, co zależy od wysokości orbity, na jakiej się znajdują, a także od ich wersji sprzętowej. Firma SpaceX pracuje nad specjalnymi materiałami kryjącymi powierzchnie satelitów, co ma zapewniać maksymalnie niską odbiciowość światła, a zatem zmniejszyć uciążliwość sieci Starlink występującą w przypadku obserwacji astronomicznych. Jest zatem możliwe, że kolejne paczki satelitów będą miały nieco lub o wiele mniejszą jasność na niebie.
Obecnie spośród wszystkich umieszczonych na orbicie paczek satelitów, wiele obiektów jest już rozproszonych, tj. będących w zaawansowanej fazie procesu umieszczania na docelowej orbicie lub tam już ulokowanych. Są one widoczne jako pojedyncze punkty przemieszczające się po niebie i pojawiają się kilka/kilkanaście minut przed lub po kolejnym obiekcie z konstelacji. Traktujemy je zatem jako mniej interesujące w kontekście zjawiska, jakim jest “pociąg Starlinków”.
Głównym tematem obserwacji są zatem bardziej lub mniej zwarte grupy satelitów Starlink, odseparowane od siebie maksymalnie o kilkanaście stopni łuku, co przekłada się na separację rzędu kilkunastu/kilkudziesięciu sekund od siebie.
Aby ustalić czas przelotu grupy “Starlinków” danej nocy, należy skorzystać z tablic dostępnych publicznie w Internecie lub użyć jednej z aplikacji na smartfona, służących do tego celu. Na potrzeby tego przewodnika skupimy się na jednym przykładzie każdego z ww. sposobów.
Serwis heavens-above.com
Wygodnym w użyciu serwisem internetowym dla miłośników nieba jest heavens-above.com. Po wejściu na tę stronę można opcjonalnie ustawić język polski w prawym górnym rogu w dedykowanej ramce. Następnie w tym samym miejscu należy kliknąć na wyświetlone tam współrzędne i ustawić na mapie swoją lokalizację.
Po zatwierdzeniu wyboru i powrocie na stronę główną, należy kliknąć w link “Przeloty wszystkich satelitów Starlink”.
Następnie z rozwijanego menu należy wybrać pożądaną paczkę satelitów, co wygeneruje tabelę widoczności tych obiektów dla ustalonej wcześniej lokalizacji. W tabeli znajdują się wszystkie obiekty wysłane w danej misji. Wyszukanie interesującego przelotu polega na odfiltrowaniu pojedynczych przelotów i ustaleniu przedziału czasowego, w którym widoczna jest duża grupa obiektów. Można do tego użyć rubryki “Najwyższy punkt” i wybrać przeloty, które dzieli maksymalnie kilkadziesiąt sekund. Przelot takiej grupy może trwać nawet kilkanaście minut. Cechą charakterystyczną satelitów z danej grupy jest podobna wysokość podana w rubryce “Najwyższy punkt”.
Aby sprawdzić “trasę” przelotu grupy po sferze niebieskiej, należy kliknąć na dowolny wiersz reprezentujący jeden obiekt z grupy. Wygenerowana w ten sposób orientacyjna mapka nieba pokazuje obiekty gwiazdowe, planety oraz Księżyc, a także tor lotu danego satelity. Tory przelotu innych satelitów z grupy będą niemal identyczne. Należy przy tym zwrócić uwagę na fakt, że mapka ma odwrócone kierunki wschodni i zachodni tak, że jest zorientowana prawidłowo, gdy zostanie umieszczona “ekranem w dół” nad głową użytkownika.
Aplikacja ISS Detector
Aplikacja ISS Detector dostępna jest na platformie Android pod tym adresem oraz na platformie iOS pod tym adresem. Jej głównym celem jest powiadamianie użytkownika o przelotach Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Aplikacja posiada jednak wiele rozszerzeń, które rozbudowują ją do bardziej uniwersalnego serwisu o planetach, kometach i sztucznych obiektach na orbicie ziemskiej.
Po pierwszym uruchomieniu aplikacji widzimy domyślny widok pokazujący przeloty ISS oraz flary Iridium (których nota bene już praktycznie nie ma).
Aby zobaczyć informacje o przelotach Starlink, należy uruchomić odpowiednie rozszerzenie programu. W tym celu trzeba użyć menu opcji ukrytego pod 3 kropkami w prawym górnym rogu ekranu i wybrać opcję Rozszerzenia.
Następnie trzeba wybrać “Rozszerzenie - znane obiekty” poprzez dokonanie zakupu lub użycie darmowej wersji (tylko Android).
Druga wspomniana opcja obliguje użytkownika systemu Android do obejrzenia krótkiej reklamy w celu uruchomienia darmowego rozszerzenia na kilka dni (po tym czasie czynność trzeba powtórzyć). Robi się to poprzez kliknięcie odpowiedniej ikonki.
Po powrocie do głównego ekranu aplikacji, należy uruchomić menu filtrów za pomocą dedykowanej ikony.
Następnie trzeba aktywować rozszerzenie “Znane obiekty” za pomocą suwaka i przejść do wyboru satelitów, które program będzie śledził.
Spośród wszystkich dostępnych obiektów należy oczywiście zaznaczyć te z nazwą Starlink tak, aby przycisk BRAK zmienił się na WIDOCZNY.
Teraz pozostaje wyjść z menu, a następnie wyłączyć i włączyć program ponownie. Na liście nadchodzących przelotów pojawią się satelity Starlink. Trzeba mieć na uwadze fakt, że program pokazuje informację tylko o pierwszym (Leader) i ostatnim (Trailer) satelicie z danej paczki. Dla celów obserwacyjnych powinno to w zupełności wystarczyć, bo jest to podstawowa informacja o początku i końcu przelotu. Zatem program można określić jako wygodny w użyciu, lecz mniej szczegółowy, niż wspomniany wcześniej serwis internetowy.
Klikając na poszczególne wpisy w tabeli, można przejść do widoku radaru pokazującego trajektorię przelotu, a zatem kierunek patrzenia. Radar w przypadku telefonu trzymanego normalnie w dłoni pokazuje kierunki świata oraz Księżyc i planety. Przytrzymując palec na ekranie, uzyskać można opisy obiektów oraz czasy związane z przelotem. Po umieszczeniu telefonu nad głową, ekranem w dół, aplikacja zmienia widok radaru na mapkę nieba, pozwalając zorientować trasę przelotu względem gwiazd, planet i Księżyca.
ISS Detector powiadamia użytkownika za pomocą systemowego powiadomienia na pasku o nadchodzącym przelocie obiektu z listy. Należy przy tym pamiętać, aby program miał odpowiednie uprawnienia do działania w tle.
