Przejdź do treści

Słowo wstępne do nr 4/2021

 

Jeśli ktoś próbował kiedyś poszukać dokładnych informacji zbiorczych o tym, gdzie w Polsce są prowadzone badania astronomiczne, to wie że nie jest to wcale takie łatwe zadanie. Informacje są mocno rozproszone. Nawet w miejscach, które starają się zebrać listę ośrodków astronomicznych, spisy te bywają niestety niepełne i pomijają część ośrodków, szczególnie tych, w których pracują pojedynczy astronomowie. Również Wikipedia ma tutaj sporo braków. Jeszcze gorsza sytuacja jest w przypadku, gdy jesteśmy obcokrajowcem nieznającym języka polskiego i próbującym pozyskać informacje o polskiej astronomii czy badaniach kosmicznych — czy to w poszukiwaniu współpracy, czy z ciekawości albo z dowolnego innego powodu (w ramach eksperymentu można spróbować poszukać zbiorczych informacji o jakimś innym nieanglojęzycznym kraju, problem często bywa podobny). Krótko mówiąc: zdecydowanie brakowało informatora o polskich ośrodkach astronomicznych.

 

Na tę potrzebę spróbowało odpowiedzieć Polskie Towarzystwo Astronomiczne (PTA), wydając pod koniec marca opracowanie pt. „Polskie ośrodki astronomiczne”, wspólnie z Obserwatorium Astronomicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego (w ramach programu „Promocja Zagraniczna” prowadzonego przez Narodową Agencję Wymiany Akademickiej). Informator ukazał się w wersji drukowanej i elektronicznej, w wydaniach polskim i angielskim. Wydanie drukowane dołączyliśmy do niniejszego numeru Uranii (dla prenumeratorów). Wszystkie opisane w nim ośrodki naukowe dostały także partie informatora do dystrybucji w ramach swoich potrzeb. Wersja elektroniczna jest dostępna pod adresem https://www.pta.edu.pl/wydawnictwa/katalogi.

 

Opracowanie skupia się przede wszystkim na działalności naukowej (takie było jego założenie), a jako dodatek ma kilka stron z zestawieniami placówek edukacyjnych, popularnonaukowych czy prywatnych. Zawarte w nim mapy obejmują około 60 obserwatoriów astronomicznych z różnych tych kategorii, planetaria, rozmieszczenie większych teleskopów na terenie Polski. Przy czym nienaukowa część na pewno nie jest kompletna.

 

Informator można więc potraktować jako wstęp do dużo większego projektu: przewodnika astronomicznego po Polsce. Być może niektórzy Czytelnicy pamiętają książkę o tym tytule wydaną w 1982 roku (autorzy: Maria Pańków i Kazimierz Schilling). Nie trzeba nikogo przekonywać, jak wiele zmieniło się w „krajobrazie” astronomiczno-kosmicznym w Polsce od tamtej pory (to już 39 lat). Pamiętam, że mniej więcej w czasach Międzynarodowego Roku Astronomii 2009 proponowałem stworzenie współczesnego przewodnika. Temat ten przewijał się potem w dyskusjach w Polskim Towarzystwie Astronomicznym w kolejnych latach, ale zawsze były pilniejsze potrzeby. Teraz być może mamy najlepszy moment na opracowanie takiego wydawnictwa. Pretekstem jest 100-lecie PTA, które przypadnie w 2023 roku (a także 550. rocznica urodzin Mikołaja Kopernika). Wydanie przewodnika byłoby świetnym sposobem na uczczenie tej rocznicy w sposób, który będzie przydatny dla środowiska astronomicznego, ale i całego społeczeństwa, przez wiele lat.

 

Aktualnie jest zgromadzona około dziesięcioosobowa grupa osób zainteresowanych stworzeniem przewodnika. Jeśli ktoś chciałby dołączyć, zapraszam do kontaktu pod adresem obserwatoria@pta.edu.pl. Jeśli uda się stworzyć podstawy przewodnika, w dalszym etapie zwrócimy się do szerokiej społeczności miłośników astronomii oraz bezpośrednio do poszczególnych placówek. W planach jest także organizacja konkursu (np. dla szkół albo dla ogółu społeczeństwa) na wyszukiwanie miejsc związanych z astronomią — internetowa wersja przewodnika zdecydowanie powinna mieć aspekt społecznościowy.

 

Przewodnik będzie mógł wykorzystać częściowo także doświadczenia z innego projektu: AstroGPS, stanowiącego bazę wydarzeń związanych z astronomią i kosmosem (np. rozwinięte w jego ramach oprogramowanie mobilne), a oba serwisy w naturalny sposób będą współpracować ze sobą i stanowić dla swoich odbiorów wzajemne uzupełnienie.

 

Chcielibyśmy wydać taki przewodnik w różnych współczesnych formach (książka, e-book, portal internetowy, aplikacja mobilna). Czy uda się to zrealizować? Trzymajmy kciuki! Wydawnictwa książkowe w sensownym nakładzie nie są tanie, a więc w sytuacji podmiotu popularyzującego naukę wymagają pozyskania grantu — próby trwają. A może firmy z branży kosmicznej chciałyby dołączyć do projektu w roli sponsora? Mam nadzieję, że przewodnik uda się też przetłumaczyć na język angielski. W końcu zarówno astronomia, jak i turystyka są realizowane globalnie!

 


Krzysztof Czart


Toruń, 31 lipca 2021 r.