Polskie Towarzystwo Astronomiczne obchodzi stulecie powstania. Zostało powołane na Zjeździe Astronomów Polskich w Toruniu 19 lutego 1923 roku.
Polskie Towarzystwo Astronomiczne (PTA) jest organizacją zrzeszającą zawodowych astronomów. Na 450. rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika zorganizowano w Toruniu pierwszy Zjazd Astronomów Polskich, na którym 19 lutego 1923 roku założono Towarzystwo. Po wojnie towarzystwo reaktywowano 10 października 1948 roku we Wrocławiu. Formalny status organizacja uzyskała w 1955 roku i zaczęła być finansowana przez Wydział III Polskiej Akademii Nauk. Obecnie PTA jest stowarzyszeniem zarejestrowanym w Krajowym Rejestrze Sądowym, a finansowanie na swoją działalność pozyskuje z różnych źródeł grantowych, zarówno na poziomie ogólnopolskim, samorządowym, jak i międzynarodowym.
Stulecie istnienia i działalności napawa nostalgicznie. Wspominamy rzesze naszych poprzedników, ale i patrzymy w przyszłość. Cieszy napływ młodych zdolnych pasjonatów astronomii, którzy wprowadzają nasze towarzystwo w następne stulecie – mówi prof. dr hab. Marek Jacek Sarna, prezes PTA.
Siedziba towarzystwa znajduje się obecnie w Warszawie, w Centrum Astronomicznym im. Mikołaja Kopernika PAN. Z kolei strona internetowa ma adres www.pta.edu.pl.
Obecnie Towarzystwo liczy około 270 członków, a działalność prowadzi na dwóch polach. Jako towarzystwo naukowe wspiera prowadzenie badań naukowych w zakresie astronomii i nauk pokrewnych. Drugim polem jest popularyzacja i edukacja astronomii w społeczeństwie.
Główne uroczystości z okazji stulecia towarzystwa odbędą się 11–15 września 2023 roku w Toruniu, podczas XLI Zjazdu Polskiego Towarzystwa Astronomicznego, największej polskiej konferencji naukowej o astronomii i badaniach kosmosu.
Działalność naukowa
Podstawową formą działalności naukowej PTA jest organizowanie co dwa lata Zjazdów Polskiego Towarzystwa Astronomicznego. Są to duże konferencje naukowe stanowiące przegląd prowadzonych w kraju badań, a także badań w międzynarodowych zespołach badawczych z polskim udziałem. Zjazdy PTA są też okazją do nawiązywania kontaktów i współpracy pomiędzy naukowcami.
Dodatkowo PTA organizuje warsztaty i szkoły letnie dla studentów, doktorantów i młodych naukowców, a od kilku lat także konferencję kosmologiczną Roman Juszkiewicz Symposium, ponadto bierze udział w konferencjach dotyczących ochrony naturalnego ciemnego nieba przed nadmiernym zanieczyszczeniem sztucznym światłem.
W 2013 roku zaczęto wydawać serię publikacji konferencyjnych pt. „Proceedings of the Polish Astronomical Society”. Do tej pory ukazało się kilkanaście tomów.
Działalność popularnonaukowa i edukacyjna
Zasięg działań popularyzatorskich PTA jest bardzo szeroki – różne projekty są skierowane do setek, tysięcy, a nawet dziesiątków lub setek tysięcy osób. Na przykład nakład „Uranii – Postępów Astronomii” to około 3000 egzemplarzy, portal Uranii odnotowuje od 100 tysięcy do 300 tysięcy wejść unikalnych użytkowników miesięcznie, a materiały Astronarium dostępne na serwisie YouTube odnotowały łącznie już prawie 43 miliony wyświetleń, plus do tego dużą liczbę widowni telewizyjnej.
Długofalową działalność towarzystwa na polu popularyzacji astronomii stanowi czasopismo „Urania – Postępy Astronomii”, wydawane wspólnie z Polskim Towarzystwem Miłośników Astronomii (PTMA). Tytuł jest dwumiesięcznikiem powstałym w 1998 roku z połączenia miesięcznika „Urania”, wydawanego od 1922 roku przez PTMA, i kwartalnika „Postępy Astronomii”, wydawanego od 1953 roku przez PTA. Po połączeniu zachowano numerację zeszytów „Uranii”.
Redakcja „Uranii” prowadzi też duży portal internetowy o astronomii i kosmosie pod adresem www.urania.edu.pl, w którym publikowane są bieżące informacje o badaniach kosmosu i przemyśle kosmicznym, a także artykuły popularnonaukowe. Dodatkowo w Cyfrowym Archiwum Uranii dostępne są zeskanowane wszystkie numery „Uranii” i „Postępów Astronomii” od początków ich ukazywania się.
Przez towarzystwo prowadzony jest też serwis AstroGPS (www.astrogps.pl), który stanowi bazę wydarzeń organizowanych w Polsce, a związanych z astronomią i branżą kosmiczną.
Towarzystwo jest także wydawcą książek. W ostatnich latach wydano m.in.: „Astronomem być. Świadectwa życia i pracy astronomów polskich” (2007, red. Andrzej Woszczyk), „Sylwetki Astronomów Polskich XX wieku” (2008, red. Andrzej Woszczyk), „Opowiadania Starego Astronoma” (2010, Józef Smak), „Nowe opowiadania Starego Astronoma” (2013, Józef Smak), „Zadania z Olimpiad Astronomicznych XXXVI–LX” (2018, Mateusz Krakowczyk), „Polskie ośrodki astronomiczne” (2021, Krzysztof Czart i inni), a także opracowania takie jak „Od medycyny po WiFi. Techniczne zastosowania astronomii w służbie społeczeństwa” (2019) i „Zanieczyszczenie światłem” (2019). Na wrzesień 2023 roku szykowana jest premiera „Przewodnika Astronomicznego po Polsce”, czyli po ciekawych miejscach w naszym kraju związanych z astronomią i badaniami kosmosu.
Od 2014 roku towarzystwo wydaje co roku „Almanach Astronomiczny”, który jest szczegółowym zestawieniem zjawisk astronomicznych na cały rok i pomocnym narzędziem dla osób prowadzących obserwacje nieba.
Członkowie PTA biorą aktywny udział w różnych festiwalach nauki i piknikach astronomicznych, wygłaszają prelekcje popularnonaukowe i komentują wydarzenia astronomiczne w mediach. W 2019 roku prowadzono „Wizyty astronomów w szkołach”, w ramach których naukowcy zawitali do około 180 szkół na spotkania z dziećmi, młodzieżą i nauczycielami.
Nagrody PTA
Polskie Towarzystwo Astronomiczne od wielu lat przyznaje trzy prestiżowe nagrody. Najwyższym wyróżnieniem jest Medal Bohdana Paczyńskiego, po raz pierwszy przyznany w 2013 roku. Medal jest przyznawany co dwa lata i wręczany podczas Zjazdów PTA. Otrzymują go naukowcy mający wybitne osiągnięcia w dziedzinie astronomii i astrofizyki. Do tej pory laureatami tej nagrody zostali: Sir Martin J. Rees, George W. Preston, Aleksander Wolszczan, Wojciech Dziembowski, Romuald Tylenda.
Z kolei Nagroda im. Włodzimierza Zonna za popularyzację wiedzy o Wszechświecie honoruje osoby i organizacje zajmujące się upowszechnianiem astronomii w społeczeństwie. To jedna z najstarszych polskich nagród przyznawanych za popularyzację nauki; po raz pierwszy przyznano ją w 1983 roku.
Ważna jest wreszcie Nagroda Młodych PTA, która jako jedyna ma dodatkowy wymiar finansowy. Przyznawana jest młodym naukowcom z polskim obywatelstwem, w wieku do 35 lat, za wybitne osiągnięcia na polu naukowym w astronomii. Jest to najstarsza nagroda przyznawana przez PTA – pierwszą edycję miała w 1959 roku.
Współpraca w Polsce na świecie
Polskie Towarzystwo Astronomiczne wspomaga też działania i projekty prowadzone przez inne podmioty. Co roku udziela wsparcia konkursom dla młodzieży, takim jak Olimpiada Astronomiczna czy Ogólnopolskie Młodzieżowe Seminarium Astronomiczno-Astronautyczne w Grudziądzu (OMSA).
Organizacja współpracuje z Europejskim Towarzystwem Astronomicznym (ang. European Astronomical Society – EAS) oraz Międzynarodową Unią Astronomiczną (ang. International Astronomical Union – IAU). Razem z EAS przygotowuje obecnie w Krakowie w lipcu 2023 roku konferencję EAS 2023 – największą konferencję naukową europejskiej astronomii, na którą przyjeżdża ponad tysiąc naukowców.
Z kolei we współpracy z IAU Towarzystwo zrealizowało w 2009 roku projekty w ramach Międzynarodowego Roku Astronomii 2009, zaś w 2019 roku prowadzono polską część globalnego konkursu IAU100 NameExoWorlds na nazwy planet pozasłonecznych. W jego ramach społeczeństwo miało możliwość zaproponowania nazw dla układów planetarnych. Konkurs wzbudził duże zainteresowanie w naszym kraju – około 21% z wszystkich głosów na świecie pochodziło z Polski. Ostatecznie „polska” gwiazda i planeta otrzymały nazwy Solaris i Pirx, nawiązujące do twórczości Stanisława Lema, wybitnego pisarza literatury science-fiction.
Więcej informacji:
- Strona internetowa Polskiego Towarzystwa Astronomicznego
- Urania - Postępy Astronomii
- Astronarium
- AstroGPS
- PTA na Facebooku
Jest to treść komunikatu prasowego Polskiego Towarzystwa Astronomicznego.
Ilustracja: Logo Polskiego Towarzystwa Astronomicznego na tle zdjęcia kosmosu. Źródło: PTA.
