22 marca 2018 roku o godz. 16:00 w Szczecinku przy ul. Kościuszki 10 zostanie odsłonięta pamiątkowa tablica upamiętniająca Adama Giedrysa, krawca-astronoma. O godz. 17:00 w Muzeum Regionalnym w Szczecinku przy ul. Szkolnej 1 zostanie otwarta wystawa poświęcona tej postaci.
Stulecie urodzin szczecineckiego astronoma-amatora i krawca w jednej osobie obchodzone będzie przez kilka dni.
Jeszcze w 2017 roku ukonstytuował się komitet obchodów stulecia Adama Giedrysa. W jego skład weszli m.in. prof. dr hab. n. med. Stefania Giedrys-Kalemba, córka Stanisławy i Adama Giedrysów, Lucyna Giedrys (synowa Stanisława i Adama Giedrysów), prof. dr hab. Jacek Krelowski (UMK Toruń), dr hab. n. med. Mirosław Dziekiewicz (prof. WIM), dr hab. inż. Tomasz Barszcz (prof. AGH), dr. inż. Krzysztof Graczyk – przewodniczący organizacyjny, artysta rzeźbiarz Dorota Dziekiewicz-Pilich, mgr inż. Jarosław Grzegorzek, mgr Rafał Maszkowski, tech. arch. Władysław Fijałkowski (prezes PTH Szczecinek, PZF Koszalin) oraz Jarosław Brancewicz. Komitet przygotował specjalny kalendarz na rok 2018, w którym znalazła się wzmianka o Adamie Giedrysie.
Natomiast 7 marca w Muzeum Regionalnym w Szczecinku miała miejsce konferencja prasowa, podczas której jej organizatorzy poinformowali o planowanych przedsięwzięciach mających związek z Adamem Giedrysem, czyli m.in. o uroczystości odsłonięcia pamiątkowej tablicy na ścianie kamienicy, w której mieszkał i gdzie miał swoje obserwatorium, oraz o otwarciu 22 marca wystawy poświęconej jubilatowi w Muzeum Regionalnym w Szczecinku. Wystawa będzie otwarta dla zwiedzających do 6 maja.
Jedną z ciekawszych atrakcji, przygotowaną przez Pocztę Polską na obchody setnej rocznicy urodzin szczecineckiego astronoma, będzie możliwość zakupienia m.in. trzech rodzajów znaczków pocztowych lub nawet całych arkuszy filatelistycznych. Mają to być wydania regionalne, niskonakładowe, szczególnie cenne dla filatelistów, ale także dla mieszkańców Szczecinka, którzy zechcą mieć po Adamie Giedrysie jakąś pamiątkę.
Do obchodów dołączyło się także Obserwatorium Astronomiczne w Koszalinie, gdzie 24 marca o godz. 14:30 zostanie przedstawiony wykład pt. „Adam Giedrys – astronom ze Szczecinka”, w czasie którego zostanie przedstawiona postać i osiągnięcia pana Adama, z zawodu krawca, a z zamiłowania astronoma.
Ale to nie koniec obchodów. Czeka nas jeszcze konferencja naukowa organizowana przez Klub Miłośników Astronomii przy Samorządowej Agencj Promocji i Kultury (SAPiK) w Szczecinku oraz Komitet Honorowy obchodów stulecia urodzin Adama Giedrysa pt. „Astronomia – wczoraj i dziś”, która ma być zwieńczeniem obchodów setnej rocznicy urodzin krawca-astronoma. Odbędzie się ona 13 kwietnia o godz. 10:00 w Centrum Konferencyjnym Zamek w Szczecinku przy ul. Mickiewicza 2. Na konferencji będą m.in. astronomowie z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu i Uniwersytetu Zielonogórskiego oraz goście z zagranicy, reprezentujący Niemieckie Centrum Lotnictwa i Kosmonautyki (Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt – DLR). Więcej o konferencji napiszemy w osobnym artykule.
Adam Giedrys urodził się 26 marca 1918 roju w okolicach Wilna, gdzie skończył technikum i zdobył tytuł mistrza krawieckiego. W czasie wojny był łącznikiem walczył w wileńskim oddziale AK. W Szczecinku osiedlił się w 1946 roku. W latach 1948–1953 był więziony za „antykomunistyczną działalność”. W 1953 roku trafił do szpitala z gruźlicą nerek. Z trudem uratowano mu życie w szpitalu w Olsztynie. Według jego córki, właśnie w czasie pobytu w szpitalu, narodziło się u pana Adama zainteresowanie astronomią.
Po powrocie z więzienia poświęcił się nauce, m.in. skonstruował swoją pierwszą lunetę z soczewek ze zwykłych okularów. W roku 1958 zbudował na dachu kamienicy, w której mieszkał (ul. Kościuszki 10 w Szczecinku), kopułę obserwacyjną. Zainstalował w niej samodzielnie skonstruowany teleskop, który dawał powiększenie 1250 razy.
Adam Giedrys prowadził liczną korespondencję z ośrodkami naukowymi na całym świecie oraz z astronautami. Jeździł na zagraniczne kongresy astronautyczno-astronomiczne. Kilka razy do roku organizował seminaria i odczyty astronomiczne, na których zawsze był obecny profesjonalny astronom. Natomiast latem urządzał obozy astronomiczne, na których pokazywał filmy o astronautyce.
Jako pierwszy Polak otrzymał próbkę gruntu księżycowego z misji Apollo 11 z 1969 roku. Była ona prezentowana w wielkich ośrodkach naukowych oraz Polakom niezwiązanym z nauką, czyli mieszkańcom Szczecinka, w 1971 roku.
Adam Giedrys zmarł 26 grudnia 1997 w Szczecinku. W 12 lat po jego śmierci, 10 października 2009 roku, odsłonięto rzeźbę z brązu poświęconą jego osobie. Stanęła ona niemal na środku szczecineckiego deptaka, tuż obok dawnego „blaszaka”, czyli w miejscu, które za życia pan Adam przemierzał codziennie. Rzeźba naturalnej wielkości przedstawia krawca-astronoma, który siedzi przy maszynie do szycia, na której leży luneta, i patrzy w niebo. Odnosi się wrażenie, że jego postać sięga ręką do gwiazd. Rzeźbę wykonała Dorota Dziekiewicz-Pilich, uznana artystka rodem ze Szczecinka, wychowanka obozów astronautycznych organizowanych przez Adama Giedrysa.
Jako ciekawostkę można podać na koniec, że w 1983 powstał polski film obyczajowy pt. „Planeta krawiec” oparty w większości na losach Adama Giedrysa. W rolę krawca-astronoma wcielił się Kazimierz Kaczor. Adam Giedrys był konsultantem tego filmu.
Autor: Paweł Z. Grochowalski
Źródła: Gazeta Koszalińska, Wikipedia.pl, Muzeum Regionalne w Szczecinku, Szczecinek.com, Obserwatorium Astronomiczne w Koszalinie
Ilustracja: Pomnik Adama Giedrysa (fot: Ryszard Żuchowski)
