Przejdź do treści

12 ciekawych faktów na temat Galileusza

Ilustracja: delcarmat/Shutterstock

Choć był pionierem współczesnej fizyki i astronomii, wielu z nas nie zna szczegółów jego barwnego życia osobistego i owocnej kariery.

Galileusz, ojciec współczesnej fizyki i astronomii, jest znany przede wszystkim z niezliczonych zasług dla nauki. Włoski myśliciel kładł nacisk na metodyczne, matematyczne podejście do badania kosmosu i zapoczątkował nowoczesną metodę naukową, która wciąż stanowi podstawę dociekań naukowych – 380 lat po jego śmierci. Wkład uczonego w rozwój badań nad ruchem i grawitacją jest wyjątkowy. Jednak wszystkie te zasługi przyćmiewają jego obserwacje astronomiczne, które pozwoliły ludziom dostrzec plamy na Słońcu, kratery na Księżycu i gwiazdy w Drodze Mlecznej, nie wspominając o znaczących odkryciach związanych z tym, jak „reszta kosmosu” obraca się wokół Słońca.

Odkryłem na niebie wiele rzeczy, których nie widziano przed nastaniem naszego wieku – pisał Galileusz w 1615 roku. Rzeczywiście, uczony ostatecznie zmienił sposób, w jaki ludzie postrzegają świat. Teraz Sam Walters z portalu Astronomy.com przedstawia listę 12 intrygujących faktów na temat jego życia, które mogą nie być powszechnie znane.

Nazwiska „Galileo” i „Galilei” nie bez powodu brzmią podobnie

Urodził się w Toskanii we Włoszech w 1564 roku. Wówczas rodzice dość często nadawali swoim synom imiona i nazwiska inspirowane tradycyjnymi „identyfikatorami” rodzinnymi. Przodkowie Galileusza przez lata używali zamiennie terminów „Galileo” i „Galilei” jako nazwiska. Choć dziś brzmi to nieco dziwnie, ludzie w tamtych czasach postrzegali konwencje nazewnicze dość elastycznie. Większość Włochów, w tym Galileusz, przedstawiała się tylko jednym nazwiskiem, które czasami uzupełniano jednak o zawód, miasto pochodzenia, imię ojca lub tradycyjne nazwisko rodowe.

Był prawdziwym człowiekiem renesansu (już jako chłopiec)

Przez całe dorosłe życie Galileusz pracował jako astronom, fizyk, filozof, wynalazca i matematyk. Jego szeroki zakres zainteresowań było widać już w dzieciństwie, gdy wykazywał zdolności w tych dziedzinach, a także uzdolnienia w kilku dziedzinach artystycznych. Wszystkiego o muzyce nauczył się od swojego ojca, Vincenzo Galilei, który pracował jako nadworny muzyk i kompozytor. Lekcje te stały się inspiracją dla Galileusza, który przez resztę życia pasjonował się wieloma instrumentami, zwłaszcza lutnią, którą podobno jako chłopiec opanował z wdziękiem stylu i delikatnością dotyku. W dzieciństwie rozwijał również talent artystyczny i poważnie rozważał karierę malarza. W późniejszym okresie Galileusz wstąpił do Accademia delle Arti del Disegno (Akademii Sztuki Rysunku) we Florencji, gdzie miał doradzać najlepszym malarzom epoki w zakresie światłocienia i perspektywy.

Przerwał studia

Ze względu na nieprzeciętną inteligencję w wieku 16 lat Galileusz został wysłany na studia na Uniwersytecie w Pizie. Tam młody człowiek początkowo zapisał się na studia medyczne, ale coraz bardziej fascynowała go matematyka. Świat, jak pisze później Galileusz, jest napisany w języku matematycznym, a jego znakami są trójkąty, koła i inne figury geometryczne, bez których niemożliwe jest ludzkie zrozumienie słowa. Jednak w 1585 roku ograniczenia finansowe zmusiły aspirującego uczonego do porzucenia studiów na uniwersytecie. Galileusz kontynuował badania nad matematyką niezależnie i jako korepetytor aż do 1589 roku, gdy triumfalnie powrócił na uczelnię – tym razem jako pełnoprawny profesor matematyki.

Kontrowersyjny nauczyciel

Wykłady Galileusza o matematyce, mechanice i astronomii wzbudzały spore zainteresowanie. W rzeczywistości jeden z uczniów Galileusza, Vincenzo Viviani, twierdził, że tłumy gromadziły się, gdy profesor zrzucał przedmioty ze słynnej wieży w Pizie i pokazywał, że prędkość ich spadania jest niezależna od ich wagi (teoria ta była sprzeczna z ówczesnymi poglądami). Praca Galileusza nad ruchem ciał sprawiła, że uczony stał się ważnym graczem akademickim, choć zapoczątkowała też spory z innymi naukowcami, którzy byli obrażeni tym, że profesor podważa teorie, których sam miał nauczać. W 1592 roku kontrakt Galileusza na Uniwersytecie w Pizie wygasł i uczony przeniósł się na Uniwersytet w Padwie, gdzie pracował od 1592 do 1610 roku. Wraz z rozwojem jego kariery pojawiały się nowe kontrowersje.

Nigdy nie był żonaty, ale założył rodzinę

W Renesansie uczeni i akademicy rzadko się żenili. Zgodnie z tą tradycją Galileusz nigdy nie zawarł związku małżeńskiego. Był jednak nieformalnie związany z kobietą o imieniu Marina Gamba, z którą wychował troje dzieci: Virginię (ur. 1600), Livię (ur. 1601) i Vincenzo (ur. 1606). Ostatecznie ich dwie córki wstąpiły do klasztoru San Matteo w Arcetri, a syn został znanym muzykiem (lutnistą, podobnie jak jego dziadek). Vincenzo został prawnie uznany przez ojca w 1619 roku.

Urodzony wynalazcą

Galileusz był chwalony za kilka ważnych wynalazków, w tym termoskop (prekursor współczesnego termometru, który wskazuje wahania temperatury) i kilka urządzeń znanych jako kompasy geometryczne i wojskowe. Te drugie były używane do mnożenia i dzielenia oraz znajdowania pierwiastków kwadratowych i sześciennych i innych funkcji matematycznych. W 1610 roku, wykorzystując części teleskopu, skonstruował ulepszony mikroskop. Jest też twórcą... urządzenia do zbierania owoców. Galileusz sprzedawał te wynalazki, aby uzupełnić swoje wynagrodzenie profesorskie.

Skierował teleskop w niebo

W 1609 roku Galileusz dowiedział się o holenderskim wynalazku, który sprawiał, że odległe obiekty wydawały się znacznie bliższe, i natychmiast postanowił stworzyć coś podobnego. Choć nie był pierwszym twórcą teleskopu, jego praca z tym narzędziem była z pewnością innowacyjna. Astronom udoskonalił wynalazek teleskopu tak, by uzyskać lepsze powiększenia obiektów (20-30 razy). Był też jedną z pierwszych osób, które skierowały teleskop w niebo.

Widoki z jego teleskopu wstrząsnęły światem

Obserwacje Galileusza ujawniły, że na niebie jest znacznie więcej gwiazd, niż wcześniej uważano, a powierzchnia Księżyca jest chropowata i pokryta kraterami, oraz że Słońce jest usiane plamami słonecznymi. Te odkrycia po raz pierwszy zasugerowały, że świat niebieski jest daleki od doskonałości. Galileusz zaobserwował również, że dziwny pierścień otacza Saturna, cztery księżyce poruszają się wokół Jowisza, a Wenus przechodzi przez fazy, które odzwierciedlają fazy naszego księżyca – udowadniając tym samym, że ta planeta naprawdę obraca się wokół Słońca. Obserwacje te okazały się kluczowe dla podważenia dominującej wciąż wówczas teorii geocentrycznej.

Uwielbiany przez rodzinę królewską

Przełomowe odkrycia astronomiczne, które zostały opisane w pracy z 1610 roku pod tytułem Sidereus Nuncius, przyniosły uczonemu sporo rozgłosu. Galileusz wykorzystał ten rozgłos, dedykując tekst publikacji władcy Toskanii, Kosmie II Medyceuszowi, i nazywając satelity Jowisza „Gwiazdami Medyceuszy” na cześć tej samej osobie, która była wówczas znanym mecenasem sztuki i nauki. Tego rodzaju gesty były powszechne w całym renesansie, a wiele wpływowych osób chętnie wspierało artystów i naukowców, aby zwiększyć swój osobisty prestiż. Za swoje odkrycia Galileusz został nagrodzony nominacją na dworze Kosmy.

Starł się z kościołem, ale był katolikiem

Choć teleskopowe obserwacje dowodziły, że Wszechświat zdaje się krążyć wokół Słońcu, a nie Ziemi, coraz głośniejsze poparcie Galileusza dla idei heliocentryzmu miało poważne konsekwencje. W tym czasie Kościół katolicki walczył o utrzymanie tradycyjnego modelu kosmosu i w 1616 roku potępił heliocentryzm jako niemądry i absurdalny oraz oficjalnie heretycki, ponieważ zdawał się przeczyć kilku fragmentom Biblii. W rezultacie Galileusz unikał publicznie tego tematu aż do 1632 roku, kiedy wydał swój Dialog o dwóch głównych układach świata: ptolemeuszowym i kopernikańskim, w którym zdawał się żarliwie popierać heliocentryzm. Został natychmiast postawiony przed sądem w Watykanie, gdzie uznano go za podejrzanego o herezję i skazano na bezterminowy areszt domowy. Choć Galileusz jest znany z tego konfliktu, w życiu osobistym był zaskakująco pobożny: został wychowany jako katolik i rozważał niegdyś nawet kapłaństwo jako potencjalną ścieżkę życia.

Oślepł (nie przez Słońce)

Galileusz kontynuował pracę i pisanie podczas uwięzienia za herezję w swoim domu w pobliżu Florencji. W tym czasie jego wzrok zaczął się pogarszać. Do 1638 roku astronom stał się całkowicie niewidomy. Choć w tamtych czasach sądzono, że jego ślepota była wynikiem wpatrywania się w Słońce, stan ten został prawdopodobnie wywołany przez zaćmę i jaskrę.

Nadal wskazuje na niebo

Dziś w Muzeum Galileusza we Florencji znajduje się największa na świecie kolekcja drobiazgów i narzędzi tego wielkiego uczonego, w tym dwa zachowane teleskopy, które nadal inspirują umysły naukowe. Co ciekawe, teleskopy te znajdują się obok kilku palców Galileusza, które zostały usunięte z jego ciała przez zagorzałych wielbicieli po jego śmierci. Palce te są skierowane w górę, co skłania ludzi do dalszych wyzwań i udoskonalania naszej koncepcji kosmosu.

https://www.urania.edu.pl/sites/default/files/inline-images/20220904-Galileo_with_his_telescope_in_the_Piazza_San_Marco.jpg

Na ilustracji: Galileusz prezentujący swój teleskop na placu Św. Marka w Wenecji. Źródło: Wikimedia Commons

 

Czytaj więcej:

 

Źródło: Sam Walters

Opracowanie: Elżbieta Kuligowska

Ilustracja: delcarmat/Shutterstock

Reklama