Rok 2019 był rokiem jubileuszowym dla Stowarzyszenia POLARIS – OPP. Obchody rocznicy rozpoczęły się w marcu, a ich kulminacyjny moment miał miejsce w czasie VII Festiwalu Ciemnego Nieba. Zakończą się na wiosnę 2020 roku nietypową wystawą planetarną i uroczystym Walnym Zebraniem. Początki to rok 1994 i grupa pasjonatów w garażu. Dziś POLARIS to jedno z najważniejszych stowarzyszeń astronomicznych w Polsce.
POLARIS – OPP to instytucja pozarządowa o statusie organizacji pożytku publicznego (OPP), która działa od 1994 roku w zakresie „wybranych elementów pomocy społecznej i nauki”. Ich głównym celem statutowym jest przede wszystkim aktywizacja społeczeństwa (ze szczególnym uwzględnieniem obszarów defaworyzowanych, czyli zagrożonych ubóstwem czy wykluczeniem społecznym) poprzez popularyzację astronomii oraz pokrewnych nauk ścisłych.
Stowarzyszenie zostało oficjalnie wpisane do KRS (Krajowy Rejestr Sądowy) 28 grudnia 2001 roku, a od 21 lutego 2005 roku posiada status OPP (Organizacji Pożytku Publicznego). Siedziba Stowarzyszenia znajduje się w miejscowości Sopotnia Wielka, w gminie Jeleśnia (w powiecie żywieckim w województwie śląskim). Prezesem Stowarzyszenia jest Piotr Nawalkowski, wiceprezesem Piotr Goraus, a sekretarzem Jan Dwornik.
Początki Stowarzyszenia to siedziba w garażu i grupka pasjonatów, albo raczej „wariatów” leżących w nocy na środku pola i patrzących w niebo w małej wiosce beskidzkiej u podnóża szczytu Pilsko. Niemal nikt z mieszkańców miejscowości nie rozumiał, czym jest zamiłowanie do astronomii i co ci „wariaci” robią po nocach z lokalną młodzieżą, zabierając ją w teren bez namiotów.
Po raz pierwszy wielu młodych ludzi mogło zobaczyć, że na swojej wsi mają coś wyjątkowego, czego nie mają duże miasta zanieczyszczone światłem – czyli ciemne niebo, na którym można było wypatrywać meteorów i obserwować gwiazdy czy inne obiekty na nieboskłonie. I to właśnie wtedy „zarażonych” zostało astronomią mnóstwo młodych ludzi, którzy zamiast siedzieć wieczorami pod sklepem spożywczym czy na przystankach autobusowych, zainteresowało się tematyką szeroko pojętego kosmosu. Wiele z tych osób to dziś studenci kierunków nauk ścisłych, a także doktoranci, pracownicy czy współpracownicy takich instytucji jak Planetarium Śląskie, Instytut Fizyki Jądrowej PAN, Uniwersytet Śląski, Uniwersytet Wrocławski czy Uniwersytet Warszawski, Ponadto w tym gronie są nauczyciele i pracownicy społeczni oraz oczywiście pasjonaci nauk ścisłych i społecznych pracujący w branży gospodarczej.
To właśnie wtedy powstały pierwsze struktury Stowarzyszenia oraz jego cele statutowe, które po dziś dzień mu przyświecają czyli „podejmowanie działań z zakresu pomocy społecznej oraz nauki, a w szczególności przeciwdziałanie defaworyzacji społecznej poprzez astronomię, meteorologię, ekologię i inne pokrewne nauki ścisłe na rzecz społeczeństwa ze szczególnym uwzględnieniem terenów wiejskich i małomiasteczkowych, a zwłaszcza dzieci i młodzieży oraz członków stowarzyszenia”.
Od początku działalności, Stowarzyszenie liczyło od 15 do 20 kilku członków i tak pozostaje do dziś. Aktualnie struktury POLARIS tworzą 23 osoby z Sopotni Wielkiej oraz z różnych części Polski.
Od ponad 20 lat nadrzędnym celem Stowarzyszenia jest człowiek oraz jego pasja. Z zamiłowania do astronomii powstało w tym czasie wiele ciekawych programów. Do najciekawszych należą:
– Program Przybliżmy Dzieciom Niebo
– ogólnopolska akcja „1% na astronomię” (vide: www.astroprocent.pl)
– Program Ciemne Niebo
oraz ponad 60 projektów (vide wykaz 31 projektów), w tym np. „Poznajmy się przez gwiazdy” czy „Wszechświat na wsi” oraz wiele, wiele innych. Do najnowszych projektów Stowarzyszenia zaliczyć można np. „Dark Sky Poland”, „Z pogodą za pan brat” i „Sferyczny Ogród Badawczy”.
Stowarzyszenie od roku 2013 organizuje Festiwal Ciemnego Nieba (niedawno odbyła się siódma edycja). Jako pierwsi w Polsce wdrożyli skutecznie założenia programu ochrony ciemnego nieba, ustanowili ogólnopolską akcję „1% na astronomię”, testują model nietypowej oferty rekreacyjno-szkoleniowej w ramach „astroturystyki” czy też wprowadzają na rynek nowy wachlarz usług niekomercyjnych o nazwie ASTROEVENTS czy Pikniki z Astronomią.
Akcję „Astroprocent” zna i wspiera wiele osób. Stowarzyszenie finansuje z „1% procenta na astronomię” wiele inicjatyw społecznych w mikroskali (głównie studenckie projekty tj. Konferencję Studenckich Astronomicznych Kół Naukowych (KSAKN) czy pasjonackie typu „Astrolabium”. W przeszłości było to także wsparcie Olimpiady Astronomicznej, a w niedalekiej przyszłości, gdyż na jesieni 2020 Stowarzyszenie wesprze zbliżającą się VIII edycję Ogólnopolskiej Konferencji na temat Zanieczyszczenia Światłem (OKZŚ 2020) w Łodzi.
Stowarzyszenie mocno współpracuje z młodzieżą, organizuje dla niej różne atrakcje, często przy ich bezpośrednim zaangażowaniu. Do takich można przede wszystkim zaliczyć makietę miejscowości Sopotnia Wielka dla roku 2050 w skali H0 (1:87) o powierzchni ponad 10 m2, która wykonana została przez grupę młodzieży zaktywizowanych w ramach pierwszych warsztatów (obserwacji nieba i prelekcji o kosmosie) oraz imitacja wnętrza modułu Destiny Laboratory stacji kosmicznej ISS, zwana przez Stowarzyszenie jako Młodzieżowa Stacja Kosmiczna YSS. W ramach współpracy z Polsko-Amerykańską Fundacją Wolności o tej konstrukcji dowiedział się astronauta NASA George D. Zamka, który w 2008 roku przyjechał osobiście do Sopotni Wielkiej, czyli małej, nieznanej prawie nikomu wsi w głębokich Beskidach. Od tego momentu Stowarzyszenie stało się rozpoznawalne.
Więcej o Stowarzyszeniu można przeczytać na ich stronie i w artykułach na portalu „Urania”. Być może więcej informacji znajdzie się w artykule do papierowego wydania „Uranii”.
Źródło: POLARIS – OPP
Opracowanie: Paweł Z. Grochowalski
