W 2016 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ ustanowiło 30 czerwca Dniem Planetoid (Asteroid Day). Celem było spopularyzowanie problemu zagrożenia ze strony asteroid i wysiłków wielu różnych agencji na całym świecie, w tym Polskiej Agencji Kosmicznej, zmierzających do wypracowania środków ochrony przed możliwymi zderzeniami tych obiektów z Ziemią.
Asteroid Day to ogólnoświatowa kampania informacyjna, mająca na celu integrowanie środowisk zajmujących się sektorem kosmicznym w celu dzielenia się wiedzą na temat planetoid oraz wypracowania jak najlepszych metod ochrony przed możliwymi zderzeniami z nimi. Dzień ten został zaproponowany już w 2014 przez grupę naukowców, astronautów, artystów i inżynierów, wśród których byli m.in. Stephen Hawking i gitarzysta Queen Brian May (skądinąd doktor astrofizyki i miłośnik kosmicznej stereofotografii), jako wydarzenie wypadające w rocznicę katastrofy tunguskiej i ją upamiętniające.
Na zdjęciu: Katastrofa tunguska – powalone drzewa. Źródło:
30 czerwca 1908 r. asteroida o rozmiarach rzędu 40-60 metrów wleciała w ziemską atmosferę, po czym wybuchła nad rzeką Podkamienna Tunguska (środkowa Syberia, Rosja) z energią równoważną 5-10 megatonom trotylu i zniszczyła przy tym ponad 2000 kilometrów kwadratowych tajgi. Czy to dużo? Obliczono, że gdyby podobne wydarzenie miało miejsce współcześnie na terenach gęsto zaludnionych, spowodowałoby miliony ofiar.
Specjaliści z NASA szacują, że zagrażających nam obiektów bliskich Ziemi (tzw. Near Earth Objects, NEO) o rozmiarach 40 metrów i większych jest około 500 tysięcy. Wiele z nich byłoby bardzo trudno wykryć wcześniej niż na kilka dni przed zderzeniem lub bliskim przejściem w okolicy Ziemi.
Na ilustracji: Ilości obiektów NEO odkrytych od 1995 r. za pomocą różnych programów obserwacyjnych. Źródło: NASA JPL/
Ostatnim współcześnie zarejestrowanym przykładem takiego zagrożenia z kosmosu był 17-metrowy bolid, który wybuchł nad Czelabińskiem w Rosji 15 lutego 2013 r. Energię tego zdarzenia szacuje się na równoważność wybuchu 440 kiloton trotylu. Fala uderzeniowa zniszczyła szyby kilku tysięcy budynków. W wyniku zdarzenia rany odniosło ponad tysiąc osób, głównie z powodu szkła pochodzącego z rozbitych okien. Obiekty o rozmiarach 140 metrów i większych są w stanie poczynić jeszcze bardziej katastrofalne w skutkach zniszczenia, które dotknęłyby nawet obszarów równych powierzchnią całym krajom.
Na świecie podejmowane są zatem różne wysiłki, by wykrywać, katalogować i charakteryzować obiekty NEO. Pamiętajmy, że w kwestii ich wykrywania bardzo liczy się czas. W pracach biorą udział wiodące agencje kosmiczne i naukowcy z całego świata. Celem tych działań nie jest wyłącznie naukowa ciekawość, ale przede wszystkim gromadzenie informacji niezbędnych do zapewnienia Ziemi możliwie jak największego bezpieczeństwa. Ochrona przed planetoidami jest częścią szerszego zagadnienia – programu śledzenia i wykrywania obiektów w przestrzeni okołoziemskiej (Space Surveillance and Tracking-SST), który jest jednym z kierunków działań Polskiej Agencji Kosmicznej.
Polska Agencja Kosmiczna POLSA powstała na mocy ustawy z 26 września 2014 r. Jej zadaniem jest wspieranie polskiego przemysłu kosmicznego oraz środowiska naukowego poprzez łączenie świata biznesu i nauki. Polska Agencja Kosmiczna współpracuje z międzynarodowymi agencjami oraz administracją państwową w zakresie badania i użytkowania przestrzeni kosmicznej. POLSA prowadzi projekty zgodnie z Polską Strategią Kosmiczną, w tym m.in. projekt krajowego systemu świadomości sytuacyjnej w przestrzeni kosmicznej, i program zamawianych aplikacji dla administracji publicznej, a także w zakresie edukacji, w tym rozwoju kadr dla przemysłu z sektora kosmicznego. Działa także na rzecz rozwoju technik satelitarnych w codziennym życiu – w komunikacji, monitoringu środowiska czy prognozowaniu pogody.
Warto dodać, że szeroko rozumianą tematyką asteroid i SST zajmuje się w Polsce nie tylko Polska Agencja Kosmiczna, ale i uczelnie wyższe (w tym astronomowie z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Centrum Astronomicznego im. Mikołaja Kopernika Polskiej Akademii Nauk i Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie) oraz podmioty prywatne (6ROADS, ITTI, Sybilla Technologies).
Co roku obchodom Dnia Planetoid z 30 czerwca towarzyszy Asteroid Day LIVE – transmisja wykładów na żywo, o tematyce planetoid, z komentarzami astronautów, ekspertów i innych autorytetów. Wydarzenia te odbywają się na całym świecie dzięki tysiącom niezależnych organizatorów Asteroid Day.
Czytaj więcej:
- Strona wydarzenia
- NASA Science Live: International Asteroid Day
- NEO – Obiekty bliskie Ziemi – Astronarium odc. 62
Źródło: POLSA
Opracowanie: Elżbieta Kuligowska
Na ilustracji: Logo Asteroid Day 2021. Źródło: Asteroidday.org