2 marca 2025 r. sonda Blue Ghost firmy Firefly Aerospace wylądowała miękko na powierzchni Księżyca. To pierwsze w pełni udane lądowanie komercyjnego statku na Srebrnym Globie.
Blue Ghost to już 3. misja programu CLPS, w ramach którego NASA wybiera firmy do komercyjnych kontraktów dostarczenia swoich ładunków na powierzchnię Księżyca. Są to misje obarczone wysokim ryzykiem, ale względnie tanie. Stoi za tym zamysł, że nawet jeśli tylko część z tych misji się powiedzie to w ogólnym rozrachunku korzyści przewyższą poniesione koszty, a jednocześnie rozwiną się kompetencje przeprowadzania misji poza otoczenie Ziemi wśród prywatnego przemysłu kosmicznego.
Misja wystartowała 15 stycznia 2025 r. na rakiecie Falcon 9 firmy SpaceX. Lot do Księżyca trwał aż 45 dni, ponieważ odbywał się po oszczędzającej paliwo trajektorii, wykorzystującej dynamikę pól grawitacyjnych Ziemi i Księżyca. Blue Ghost wszedł na orbitę wokół Księżyca 13 lutego 2025 r. Przez kolejnych 16 dni statek wykonywał serię manewrów ukoławiających i obniżających orbitę oraz testował systemy, kalibrował instrumenty naukowe przed użyciem na powierzchni Księżyca i przeprowadzał pierwsze badania.
W końcu 2 marca Blue Ghost wykonał manewr zejścia z orbity. W planowanym czasie i miejscu uruchomione zostały silniki, by potem przez około 30 minut obniżać się siłą grawitacji do wysokości około 20 km. Stamtąd nadszedł czas na hamowanie. Za pomocą głównego silnika i 8 mniejszych silników RCS lądownik zaczął wytracać prędkość z 1,7 km/s do 40 m/s.
Około 2 minuty przed lądowaniem statek wyłączył główny silnik i tylko za pomocą silników RCS kontynuował obniżanie do finalnego miejsca lądowania. Sonda działała w pełni autonomicznie, korygowała wiedzę o swoim położeniu za pomocą nawigacji optycznej porównującej obrazy z kamer z wgraną mapą terenu. W ostatniej fazie zniżania statek zmieniał jeszcze dokładne miejsce przyziemienia, tak by ominąć niebezpieczne kratery, nachylenia czy skały.
O 9:34 czasu polskiego Blue Ghost dotknął bezpiecznie powierzchni Księżyca, lądując w Mare Crisium. Około pół godziny później wysłał pierwsze niskiej jakości zdjęcie, potwierdzające stabilne położenie. Na fotografii widać po środku 2 z 8 silników RCS, a po prawej promienie wschodzącego Słońca.
Tego samego dnia wysłane zostały kolejne obrazy. Jeden pokazuje górny pokład lądownika z wyraźnie wystającymi: z lewej anteną wysokiego zysku pasma X i z prawej teleskopem rentgenowskim LEXI.
Na drugim zdjęciu uchwycony został cień lądownika i wyraźnie wystająca dysza głównego silnika. Na obu zdjęciach w tle znajduje się Ziemia.
Na koniec 2 marca zespół misji pochwalił się rozłożeniem anteny wysokiego zysku pasma X. Antena jest kierunkowa i pozwala transmitować szybciej wyższej jakości obrazy, filmy i dane naukowe z eksperymentów.
Misja potrwa co najmniej 14 dni – czyli cały dzień księżycowy. Choć w oficjalnej komunikacji nie ma informacji o próbie przetrwania nocy księżycowej, to takie wysiłki raczej zostaną podjęte. Najważniejszy jest jednak czas gdy powierzchnia Księżyca w miejscu lądowania jest oświetlona i inżynierowie i naukowcy pracujący dla misji chcą wykorzystać każdą godzinę, by przeprowadzić jak najwięcej badań za pomocą 10 ładunków naukowych i technologicznych na pokładzie lądownika.
Więcej o eksperymentach naukowych pisaliśmy w osobnym artykule
Na koniec zdjęcie z 3 marca prezentujące wschodzące nad miejscem lądowania Słońce, znajdujące się już wyraźnie nad horyzontem.
W kolejnych dniach powinniśmy spodziewać się wielu ogłoszeń na temat prowadzonych eksperymentów. Testowana będzie m.in. próba odbioru sygnału nawigacyjnego z okołoziemskich systemów GPS, Galileo; wykonywany będzie odwiert w celu zbadania przepływu ciepła, prowadzone będą obserwacje ziemskiego pola magnetycznego w paśmie rentgenowskim oraz oczywiście dużo fotografii.
Naukowcy liczą na przykład na zdjęcie całkowitego zaćmienia Słońca przez Ziemię 14 marca 2025 r. Zaćmienie to ma trwać 5 godzin. Ciekawa powinna być też próba obserwacji zjawiska zwanego „lunar horizon glow”. Polega ono na utworzeniu charakterystycznej poświaty przez pył księżycowy w bardzo cienkiej atmosferze Księżyca podczas zachodu Słońca. Astronauci widzieli to podczas misji Apollo 15 i Apollo 17, a pierwsze fotografie zjawiska wykonano podczas programu robotycznego Surveyor.
Czeka nas więc wiele ciekawych wydarzeń związanych z misją, a wkrótce, bo 6 marca do Blue Ghost powinien dołączyć lądownik IM-2 firmy Intuitive Machines.
Opracowanie: Rafał Grabiański
Na podstawie: NASA/Firefly Aerospace
Na zdjęciu tytułowym: Lądownik Blue Ghost na powierzchni Księżyca. Zdjęcie pokazuje cień statku, tuż po wylądowaniu. Źródło: Firefly Aerospace.
Źródła wszystkich zdjęć: Firefly Aerospace/NASA.
