Chiński łazik i lądownik misji Chang’e 4 zakończyły niedawno 5. dzień księżycowy. Pierwsze obserwacje naukowe z początku misji wskazują, że obszar po niewidocznej stronie Księżyca, na którym wylądował lądownik z pojazdem, może zawierać materiał z jego płaszcza.
Artykuł w skrócie:
- Chang'e 4 to czwarta misja Chin do Księżyca, druga z lądownikiem i łazikiem
- Jest to pierwsza w historii ludzkości misja z miękkim lądowaniem na niewidocznej z Ziemi stronie Księżyca
- Lądownik z pojazdem działają na Srebrnym Globie od 3 stycznia 2019 roku
- Analiza spektroskopowa gruntu pod łazikiem wykazała obecność minerałów wskazujących na pochodzenie z płaszcza Księżyca
Misja Chang’e 4 wylądowała 3 stycznia 2019 roku na podłodze krateru Von Karman, położonego w najstarszej strukturze na powierzchni naszego naturalnego satelity – wielkim Basenie Biegun Południowy – Aitken. Von Karman został w czasie ewolucji Księżyca zalany bazaltem, ale postuluje się, że pobliski krater Finsen mógł w momencie powstania rozrzucić materiał z płaszcza na pobliskie okolice, w tym właśnie w miejsce lądowania misji Chang’e 4.
Naukowcy przeanalizowali dane ze spektrometru na światło widzialne i bliską podczerwień, zamontowanego na łaziku Yutu-2. Okazuje się, że próbki terenu, na które instrument patrzył w pierwszym dniu księżycowym misji, zawierają ubogie w wapń pirokseny oraz oliwiny. Oba te minerały mogły powstać w płaszczu Księżyca.
Księżyc, podobnie jak Ziemia i inne planety, przeszedł przez etap oceanu magmy, podczas którego był on całkowicie lub częściowo stopiony. Podczas zestalania magmy, nieco gęstsze minerały bogate w magnez i żelazo, takie jak oliwiny i ubogie w wapń pirokseny, skrystalizowały się na dnie oceanu magmowego. Do powierzchni dotarły bogate w wapń plagioklazy, formując skorupę Księżyca.
Skład chemiczny i mineralny skorupy zgadza się z tym modelem formacji Księżyca. Wszystkie pomiary wykonane z orbity, zrobione na powierzchni i próbki przesłane na Ziemię są pod tym względem zgodne. Niestety wszystkie misje, w których badano próbki, lądowały na widocznej z Ziemi stronie Księżyca i żaden materiał nie wykazał pochodzenia z płaszcza.
Naukowcy podkreślają w pracy, że nie da się określić względnych zawartości poszczególnych minerałów w badanych próbkach z uwagi na podobne spektrum minerałów, takich jak bogaty w wapń piroksen czy plagioklazy. Potrzebna będzie jeszcze analiza wielkości ziaren w minerałach, by dowiedzieć się, jaki jest dokładnie skład wykrytych oliwin. Naukowcy misji chcą też (i prawdopodobnie łazik już to zrobił) wykonać analizę spektroskopową próbek skał. To da lepszy kontekst geologiczny wykonanych już badań i być może pozwoli wykluczyć alternatywne hipotezy obecności tych minerałów w regionie działania łazika.
Łazik Yutu-2 i lądownik weszły w fazę hibernacji pod koniec 5. dnia księżycowego misji – 11 maja 2019 roku. Do tej pory pojazd przejechał już 190 m. Wang Chi – dyrektor Narodowego Centrum Badania Kosmosu Chin – poinformował, że oba urządzenia są w dobrym stanie. Kolejne działania pojazdu i lądownika powinny zacząć się kilkadziesiąt godzin po wschodzie Słońca nad kraterem Von Karman, 26 maja 2019 roku.
Źródło: Xinhua/Planetary/Nature/CNSA
Opracował: Rafał Grabiański
Więcej informacji:
- Chang’E-4 initial spectroscopic identification of lunar far-side mantle-derived materials
- artykuł podsumowujący pracę naukową („Nature”)
Na zdjęciu: Powierzchnia w pobliżu lądownika misji Chang'e 4. Źródło: NAOC/CNSA.
