Dark Energy Camera dostrzega kałużę kosmicznego atramentu plamiącą rozgwieżdżone niebo.
Niebiański cień znany jako obłok molekularny Zachodni Cyrkiel skrada się na tym zdjęciu wykonanym z Chile za pomocą 570-megapikselowej kamery Dark Energy Camera. W obrębie nieprzezroczystych granic tego gwiezdnego żłobka, młode gwiazdy zapalają się w zimnym, gęstym gazie i pyle, podczas gdy wypływy wyrzucają resztki materii w przestrzeń kosmiczną.
Ta kręta, mroczna forma, podkreślona przez gęsto upakowane gwiezdne tło, to obłok molekularny Zachodniego Cyrkla – region bogaty w gaz i pył, znany z tego, że jest gospodarzem nowo powstałych gwiazd. Obłoki molekularne, kolebki gwiazdotwórcze, to obłoki międzygwiazdowe, które są tak gęste i zimne, że znajdujące się w nich atomy łączą się ze sobą, tworząc cząsteczki. Niektóre z nich, takie jak Zachodni Cyrkiel, są tak gęste, że światło nie może przez nie przenikać, co nadaje im ciemny, cętkowany wygląd i sprawia, że nazywane są ciemnymi mgławicami. Rozkwitająca populacja młodych gwiazd w tym obłoku dała astronomom możliwość wglądu w procesy napędzające formowanie się gwiazd i ewolucję obłoków molekularnych.
Powyższe zdjęcie zostało zarejestrowane za pomocą DECam. Przedstawia zachodnią część większego obłoku molekularnego Cyrkla, imponującego obiektu niebieskiego znajdującego się około 2500 lat świetlnych od Ziemi w konstelacji Cyrkla. Rozciąga się on na 180 lat świetlnych i ma masę 250 000 razy większą od Słońca.
Zachodni Cyrkiel znany jest z tego, że zawiera dziesiątki młodych obiektów gwiazdowych – gwiazd, które znajdują się we wczesnych stadiach rozwoju. Pomimo tego, że są one spowite gęstym gazem i pyłem, te młode gwiazdy dają o sobie znać. Przy powiększeniu można dostrzec w wężowatych wąsach Zachodniego Cyrkla różne wskazówki dotyczące ich obecności.
Jedną z oznak nowo powstałych gwiazd są rozproszone kieszenie światła widoczne przez mętne chmury. Światło to pochodzi od aktywnie formujących się gwiazd, a wnęki wokół nich zostały wyrzeźbione przez wypływy molekularne – potężne strumienie wyrzucane z protogwiazd jako sposób na uwolnienie gazu i pędu nagromadzonego podczas formowania. Te energetyczne wypływy są znacznie łatwiejsze do odnalezienia przez astronomów niż same gwiazdy i stanowią potężne narzędzie do badania gwiezdnych żłobków.
Wiele jasnych punktów widocznych w ciemnych obłokach wskazuje na pozycje młodych gwiazd, które wyrzuciły otaczającą je materię. Wiele źródeł wypływu można dostrzec w centralnym czarnym pióropuszu Zachodniego Cyrkla, obszarze znanym jako region Cir-MMS, który luźno przypomina wyciągniętą w dół dłoń z długimi, mrocznymi palcami. W pobliżu środka tego obszaru promieniowanie nowonarodzonej gwiazdy wyrzeźbiło wnękę wewnątrz nieprzezroczystego obłoku. W skrajnym lewym dolnym rogu centralnego obłoku kolejna gwiazda ogłasza swoje narodziny eksplozją światła.
Inną oznaką formowania się gwiazd, których nie brakuje w Zachodnim Cyrklu, jest obecność obiektów Herbiga-Haro (HH). Obiekty HH to świecące na czerwono plamy mgławic, powszechnie występujące w pobliżu nowo narodzonych gwiazd. Tworzą się one, gdy szybko poruszający się gaz wyrzucany przez gwiazdy rozbija się o wolniej poruszający się gaz w otaczającym obłoku molekularnym lub ośrodku międzygwiazdowym. Wizualne skanowanie Zachodniego Cyrkla ujawni niezliczone obiekty HH. Na lewo od Cir-MMS można dostrzec trzy niedawno odkryte obiekty HH, przemykające po powierzchni ciemnych obłoków.
Badanie wypływów w Zachodnim Cyrklu może dostarczyć cennych wskazówek na temat procesu formowania się gwiazd, a także ujawnić, w jaki sposób młode gwiazdy wpływają na swoje otoczenie. Dzięki tak dużej różnorodności wypływów stanowi ona naturalne laboratorium do badania nie tylko cykli życia gwiazd, ale także dynamiki obłoków molekularnych i mechanizmów rządzących ewolucją galaktyk. Występujące tam masywne wypływy mogą nawet przypominać warunki, w których uformował się nasz Układ Słoneczny, dając nam wgląd w procesy, które doprowadziły do naszego pojawienia się we Wszechświecie.
Opracowanie:
Agnieszka Nowak
Więcej informacji:
Źródło: NOIRLab
Na ilustracji: Obłok molekularny Zachodniego Cyrkla. Źródło: CTIO/NOIRLab/DOE/NSF/AURA. Obróbka zdjęcia: T.A. Rector (University of Alaska Anchorage/NSF NOIRLab), D. de Martin & M. Kosari (NSF NOIRLab)
