W sobotę 29 marca będzie okazja zobaczyć częściowe zaćmienie Słońca. Zjawisko potrwa około godzinę i będzie widoczne z terenu całego kraju.
Procent tarczy słonecznej przesłonięty przez Księżyc nie będzie imponujący, dla północno-zachodnich krańców Polski faza maksymalna wyniesie 0koło 0,26, a dla południowo-wschodnich około 0,12.
Zaćmienie będzie widoczne w zachodniej i środkowej Europie, w północno-zachodniej Azji, we wschodniej Kanadzie, na Grenlandii oraz na Atlantyku. Na żadnym obszarze Ziemi nie będzie to zaćmienie całkowite. Faza maksymalna 0,9371 nastąpi na wschodnim brzegu Zatoki Hudsona o godzinie 10.47 czasu UT. Jest to zaćmienie nr 21 z cyklu Saros 149.
Jak to działa?
Zaćmienie Słońca następuje, gdy tarcza słoneczna jest przesłonięta przez tarczę Księżyca. Zaćmienie następuje, gdy Księżyc jest w nowiu (wtedy Księżyc jest pomiędzy Ziemią, a Słońcem), przy czym nie przy każdym, bowiem orbita Księżyca nie jest idealnie kołowa, a dodatkowo jest nieco nachylona względem płaszczyzny ekliptyki. W trakcie zaćmienia Słońca, po powierzchni Ziemi przesuwa się cień od naszego naturalnego satelity. Najbardziej spektakularne są zaćmienia całkowite, ale w przypadku zaćmienia 29 marca będziemy mieć do czynienia z zaćmieniem częściowym (jedynie część tarczy słonecznej będzie przesłonięta przez Księżyc).
Przebieg zaćmienia Słońca 29 marca 2025 r. Źródło: NASA Scientific Visualization Studio.
Jak obserwować?
Przy obserwacjach zaćmienia Słońca trzeba zachować szczególną ostrożność. W żadnym wypadku nie wolno patrzeć na Słońce przez teleskop czy lornetkę, jeśli nie są wyposażone w odpowiednie filtry, gdyż grozi to uszkodzeniem, a nawet utratą wzroku. Wpatrywanie się gołym okiem w Słońce również jest wysoce niewskazane, tym bardziej że w ten sposób zaćmienia częściowego nie dostrzeżemy, można natomiast używać specjalnych okularów do zaćmień Słońca.
Jeśli mamy teleskop, ale nie mamy filtra, to bezpiecznym sposobem obserwacji jest rzutowanie obrazu Słońca z teleskopu na jakiś ekran (np. na planszę, kartkę albo ścianę). Są też specjalne teleskopy przeznaczone do obserwacji Słońca. Wiele placówek astronomicznych, planetariów czy klubów astronomicznych posiada teleskopy dostosowane do bezpiecznych obserwacji Słońca. Placówki te organizują pokazy zjawisk takich jak zaćmienia Słońca.
"Domowymi" sposobami są użycie szkła spawalniczego, zdjęcia rentgenowskiego, czy płyty CD, przy czym pamiętajmy, aby pomimo użycia takich "przyrządów" nie wpatrywać się długo w Słońce. Użyć można także folii mylarowej, z której wykonane są najprostsze filtry słoneczne dla teleskopów, albo okulary do zaćmień Słońca. Można ją zakupić w sklepach ze sprzętem optycznym (kosztuje od kilkudziesięciu złotych).
A co jeśli nie będzie pogody w naszym miejscu pobytu? Będą dostępne internetowe transmisje zjawiska z różnych krajów, w tym z Polski. Oto kilka przykładowych linków do transmisji:
- AstroLife - https://www.youtube.com/watch?v=xkuie3x4-Wg
- Instytut Obserwatorium Astronomiczne UAM w Poznaniu - https://www.youtube.com/watch?v=ddH145YjJZo
- Planetarium i Obserwatorium Astronomiczne w Grudziądzu - https://www.youtube.com/live/EL0p2WPIf_I
- Nicolaus Copernicus Observatory - https://www.youtube.com/live/_rmBAYLnqjo
- Nocne Niebo - https://www.youtube.com/watch?v=7GCPcRYP080
- Time and Date - https://www.youtube.com/watch?v=j3T20T8k2h0
- Royal Observatory Greenwich - https://www.youtube.com/watch?v=NwOL-q1FuVM
Momenty zjawiska w Polsce
Przebieg zaćmienia Słońca w Polsce w dniu 29 marca 2025 r.
| Miasto | Początek | Maksimum | Koniec | Faza maksymalna |
|---|---|---|---|---|
| Białystok | 11.55 | 12.32 | 13.09 | 0,149 |
| Gdańsk | 11.43 | 12.22 | 13.12 | 0,227 |
| Kraków | 11.51 | 12.25 | 12.59 | 0,121 |
| Łódź | 11.47 | 12.26 | 13.06 | 0,168 |
| Poznań | 11.40 | 12.24 | 13.07 | 0,212 |
| Szczecin | 11.35 | 12.22 | 13.09 | 0,259 |
| Warszawa | 11.50 | 12.28 | 13.07 | 0,158 |
| Wrocław | 11.41 | 12.22 | 13.04 | 0,184 |
Podano godziny w czasie środkowoeuropejskim (UT+1) obowiązującym w Polsce w sobotę (zmiana czasu z zimowego na letni nastąpi z soboty na niedzielę). Źródło: Almanach astronomiczny na rok 2025, Tomasz Ściężor.
Kolejne zaćmienie Słońca będzie widoczne 21 września 2025 roku na półkuli południowej (w Polsce będzie niewidoczne). Z kolei zaćmienia całkowite w zasięgu wakacyjnych podróży z Polski po Europie i okolicach nastąpią 12 sierpnia 2026 r. na przykład w Hiszpania i Islandii oraz 2 sierpnia 2027 r. na przykład w Maroku, czy Egipcie. Przy czym w Egipcie pas zaćmienia całkowitego przejdzie m.in. przez Dolinę Królów, więc będzie można się poczuć prawie jak postać z powieści Bolesława Prusa pt. "Faraon", w której zaćmienie Słońca było istotnym elementem akcji.
Więcej informacji:
Autor: Krzysztof Czart
Na zdjęciu u góry:
Ilustracja przykładowego częściowego zaćmienia Słońca widocznego przez teleskop przy zachmurzeniu oraz mapa przebiegu zaćmienia na powierzchni Ziemi. Źródło: Canva / NASA.
